Haciz Nedir?

Haciz, icra hukuku kapsamında, borçlunun malvarlığı üzerindeki tasarruf yetkisini sınırlayarak alacağın tahsilini güvence altına alan yasal bir cebrî icra işlemidir. Kısaca “haciz nedir?” ya da “haciz ne demek?” sorularının cevabı; ödeme emrine rağmen borcun ifa edilmemesi hâlinde, icra dairesinin talep üzerine borçlunun para, alacak ve taşınır/taşınmaz malvarlığı değerlerine el atmasıdır. Bu süreçte öncelikle takip kesinleşir, ardından uygun görülen mallar tespit edilerek haciz işlemleri planlanır; borç ödenirse işlem kaldırılır, ödenmezse satış ve paraya çevirme aşamasına geçilir. Rehberimizin devamında haciz işlemi nedir, icrai haciz ile ihtiyati haciz arasındaki farklar, haciz işlemi nedir sorusunun uygulamadaki karşılığı, haczedilemeyen mal ve haklar, “yeni haciz yasası” tartışmalarının pratik etkileri ve “evine haciz gelenlerin yorumları” bağlamında hak ve yükümlülükler gibi başlıkları adım adım ele alacağız.

Haciz İşlemi Nedir?

Haciz işlemi, borcunu ödemeyen bir kişinin malvarlığına devlet gücüyle el konulmasını sağlayan resmî bir icra sürecidir. Bu işlem, İcra Dairesi tarafından yürütülür ve alacaklının yazılı talebi üzerine başlatılır. Yasal dayanağını 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu’ndan alan haciz, borcun tahsilini güvence altına almak amacıyla uygulanır.

Bir başka ifadeyle, haciz işlemi nedir sorusunun cevabı; borçlunun taşınır veya taşınmaz mallarının, banka hesaplarının, maaşının veya üçüncü kişilerdeki alacaklarının tespiti ve bu mallar üzerinde tasarruf yetkisinin kısıtlanmasıdır. Haciz işlemi tamamlandıktan sonra borçlu, haczedilen mallarını satamaz, devredemez veya rehin veremez.

Haciz işlemleri süreci genellikle şu adımlarla ilerler:

• İcra takibinin kesinleşmesi: Borçluya gönderilen ödeme emrine itiraz edilmezse takip kesinleşir.
• Haciz talebi: Alacaklı, icra dairesinden borçlunun mallarına haciz konulmasını talep eder.
• Mal tespiti: Borçlunun taşınır, taşınmaz veya banka hesapları araştırılarak haczedilebilecek mallar belirlenir.
• Haczin uygulanması: Tespit edilen mallar üzerine haciz şerhi işlenir ve borç tahsil edilene kadar koruma altına alınır.

Günümüzde UYAP sistemi sayesinde, icra daireleri borçlunun malvarlığı bilgilerine elektronik ortamda erişebilir. Bu kapsamda; araç kaydı, banka hesapları, maaş bilgileri veya tapu kayıtları sorgulanabilir.

Bazı durumlarda borçlular, “evine haciz gelenlerin yorumları” olarak paylaşılan deneyimlerde, sürecin zorluklarından ve icra memurlarının uygulamalarından bahseder. Ancak unutulmamalıdır ki, haciz uygulaması hukuki bir prosedürdür ve alacaklının hakkını korumaya yöneliktir.

İcrai Haciz Nedir?

İcrai haciz, alacaklının, borçludan olan alacağını tahsil etmek amacıyla kesinleşmiş icra takibi sonucunda başvurabileceği zorlayıcı bir yasal işlemdir. Basit bir anlatımla, icrai haciz nedir sorusunun cevabı; mahkeme kararı veya icra takibinin kesinleşmesi üzerine borçlunun mallarının fiilen haczedilmesi ve paraya çevrilmesi sürecidir.

Bu tür haciz, ihtiyati (geçici) hacizden farklı olarak doğrudan tahsil amaçlıdır. Yani borcun ödenmemesi hâlinde borçlunun taşınır, taşınmaz, maaş veya banka hesapları gibi malvarlığı unsurları icra dairesince belirlenip satışa çıkarılabilir.

İcrai haciz işlemi şu aşamalarda yürütülür:

1. Takibin kesinleşmesi: Borçlu, ödeme emrine yasal sürede itiraz etmez veya itirazı reddedilirse takip kesinleşir.
2. Haciz talebi: Alacaklı, icra dairesine haciz talebinde bulunur.
3. Malvarlığı tespiti: İcra memurları, borçlunun adına kayıtlı malvarlığı bilgilerini UYAP üzerinden inceler.
4. Fiili haciz: Belirlenen mallar üzerine fiilen haciz işlemi uygulanır; taşınır mallar mühürlenebilir veya yediemine teslim edilir.
5. Satış ve tahsil: Haczedilen mallar, icra dairesi tarafından açık artırmayla satılır ve elde edilen gelir alacaklının borcuna mahsup edilir.

Borçlular açısından icrai haciz, en ileri aşamadaki cebrî tahsil yöntemidir. Bu nedenle alacaklılar genellikle borç tahsilinde sonuç alamadıklarında bu yönteme başvururlar.

Son dönemde yürürlüğe giren yeni haciz yasası, özellikle elektronik haciz (e-haciz) uygulamalarında önemli kolaylıklar getirmiştir. Bu düzenlemelerle birlikte, borçluların banka hesapları ve maaşları elektronik ortamda daha hızlı şekilde haczedilebilmektedir.

Uygulamada “evine haciz gelenlerin yorumları” incelendiğinde, çoğu kişinin haciz işlemini beklenmedik bir durum olarak karşıladığı görülmektedir. Ancak bu süreç, yalnızca yasal prosedürlerin tamamlanması ve borcun ödenmemesi hâlinde uygulanabilir.

Haczedilemeyen Mal ve Haklar Nelerdir?

Her ne kadar haciz işlemleri alacaklının hakkını korumayı amaçlasa da, borçlunun yaşamını sürdürebilmesi için bazı mal ve haklar haczedilemez. Bu koruma, hem insan onurunu hem de temel geçim hakkını güvence altına almak için getirilmiştir. Dolayısıyla, “haciz ne demek” sorusuna verilen cevabın bir parçası da, hangi malların haciz dışında bırakıldığıdır.

2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu’nun 82. maddesi uyarınca, haczedilemeyen mal ve hakların başlıcaları şunlardır:

• Borçlu ve ailesinin zorunlu yaşam eşyaları: Oturma grubu, buzdolabı, yatak, mutfak gereçleri gibi temel eşyalar haczedilemez.
• Borçlunun mesleğini sürdürebilmesi için gerekli araç ve ekipmanlar: Örneğin bir terzinin dikiş makinesi, bir taksicinin aracı bu kapsamdadır.
• Borçlu çiftçiyse; geçimi için zaruri olan arazi, hayvan ve ziraat aletleri.
• Borçlu ve ailesinin iki aylık yiyecek, içecek ve yakacak maddeleri.
• Maaş ve ücretlerin yalnızca dörtte biri haczedilebilir. Tamamına el konulması yasal değildir.
• Öğrenci bursları, emekli maaşları ve sosyal yardım ödemeleri de haciz dışı kalır.
• Evcil hayvanlar ve kişisel kullanım eşyaları da haczedilemeyen haklardandır.

Bu düzenlemelere rağmen, bazı borçluların “evine haciz gelenlerin yorumları” arasında yer verdiği gibi, haciz süreci sırasında yanlış uygulamalarla karşılaşılabilir. Bu durumda, borçlu icra mahkemesine şikâyet yoluna başvurarak işlemin iptalini talep edebilir.

Borçlu mallarının yanlış haczedildiğini düşünüyorsa, 7 gün içinde itiraz hakkını kullanabilir. Bu itiraz, icra müdürlüğüne verilecek bir dilekçe ile yapılır. Dilekçede haczedilen malların “haczedilemeyen mallar” kapsamında olduğu açıkça belirtilmelidir.

Haciz Nasıl Kaldırılır?

Haciz kaldırma işlemi, borcun tamamen ödenmesi, alacaklının feragat etmesi veya mahkeme kararıyla haczin geçersiz sayılması hâlinde uygulanır. Bu işlem, hem borçlu hem de alacaklı tarafından başlatılabilir ve icra müdürlüğü tarafından yürütülür.

Bir başka deyişle, haciz işlemleri tamamlandıktan sonra borcun tahsil edilmesi ya da alacaklının talebinden vazgeçmesi durumunda, haciz hukuki anlamını yitirir. Bu aşamada “haciz kaldırma dilekçesi” ile icra dairesine başvuru yapılır.

Haczin kaldırılması için izlenebilecek başlıca yollar şunlardır:

1. Borcun ödenmesi: Borçlunun, borcunu tamamen ödemesi hâlinde haciz kendiliğinden kalkmaz. Borçlu, ödeme makbuzu veya banka dekontunu icra müdürlüğüne sunarak haczin kaldırılmasını talep etmelidir.
2. Alacaklının talebi: Alacaklı veya vekili, haczin kaldırılması yönünde icra dairesine yazılı talepte bulunabilir. Bu durumda alacaklı, feragat harcını ödeyerek dosyasını kapatır.
3. Mahkeme kararıyla kaldırma: Borçlunun haksız yere haczedildiğini kanıtlaması hâlinde, mahkeme kararıyla haciz işlemi kaldırılabilir.
4. İcra takibinin iptali: Takibin kesinleşmediği veya yanlış yürütüldüğü durumlarda borçlu, itiraz veya şikâyet yoluna giderek icrayı durdurabilir.

Haczin kaldırılması için gerekli belgeler ise genellikle şunlardır:

• Haczin kaldırılması talebini içeren dilekçe,
• Borcun ödendiğini gösteren makbuz veya dekont,
• Kimlik fotokopisi veya vekâletname (vekil aracılığıyla işlem yapılacaksa).

Bazı durumlarda, borçlular hacizden kurtulmak için “yeniden yapılandırma” veya “taksitlendirme” talebinde bulunabilir. Bu durumda taraflar uzlaşma sağlarsa, icra dosyası bekletilebilir veya haciz geçici olarak kaldırılabilir.

Borçlu, icra dosyasında haczin kalktığını UYAP sistemi üzerinden görüntüleyebilir. Eğer kaldırma işlemi yapılmasına rağmen kayıt hâlâ görünüyorsa, ilgili icra müdürlüğüne başvurarak “haciz fek yazısı” talep etmelidir.

Yeni Haciz Yasası ve Güncel Uygulamalar

Son yıllarda yürürlüğe giren yeni haciz yasası, icra ve iflas sisteminde dijital dönüşümü hızlandırmış ve özellikle e-haciz (elektronik haciz) uygulamalarını yaygınlaştırmıştır. Bu düzenlemelerle birlikte haciz işlemleri artık büyük oranda elektronik ortamda yürütülmekte, sürecin hem alacaklı hem de borçlu açısından daha hızlı ve şeffaf işlemesi sağlanmaktadır.

Yeni haciz yasası ile birlikte getirilen başlıca yenilikler şunlardır:

• E-haciz sistemi sayesinde borçlunun banka hesapları, araç kayıtları ve taşınmaz malları elektronik ortamda tespit edilip haczedilebilmektedir.
• UYAP (Ulusal Yargı Ağı Projesi) entegrasyonu ile icra daireleri, bankalar ve kamu kurumları arasında anlık bilgi paylaşımı yapılabilmektedir.
• Borçlulara SMS veya e-Devlet üzerinden bildirim yapılması zorunlu hâle getirilmiş, böylece habersiz haciz işlemlerinin önüne geçilmiştir.
• E-satış portalı üzerinden haczedilen mallar açık artırma ile dijital ortamda satılabilmektedir.

Bu düzenlemeler, özellikle “icrai haciz ne demek” veya “icrai haciz nedir” sorularının uygulamadaki karşılığını değiştirmiştir. Artık borçlunun taşınır ve taşınmaz mallarının fiziki olarak ziyaret edilmeden, dijital ortamda tespit edilip haczedilmesi mümkündür.

Bununla birlikte, borçlu haklarının korunması da yeni yasayla güçlendirilmiştir. Artık borçlunun temel yaşam koşullarını sürdürmesi için gerekli eşyalar ve maaşın belirli bir kısmı haciz dışı bırakılmaktadır. Bu sayede, evine haciz gelenlerin yorumları arasında sıkça dile getirilen mağduriyetlerin önüne geçilmesi amaçlanmıştır.

Yeni haciz yasası ayrıca, borçluların icra dosyalarını kolayca görüntüleyebilmesi, ödeme planı oluşturabilmesi ve uzlaşma taleplerini çevrim içi iletebilmesine de olanak tanımaktadır.

Günümüzde haciz, yalnızca alacaklının hakkını koruyan değil; aynı zamanda borçlunun da ekonomik varlığını sürdürebilmesini gözeten dengeli bir sistem hâline gelmiştir.

Haciz Türleri Nelerdir?

Haciz işlemleri, borcun niteliğine ve takip sürecinin aşamasına göre farklı şekillerde uygulanabilir. Bu nedenle hukuk sisteminde birden fazla haciz türü tanımlanmıştır. Her biri, alacaklının alacağını güvence altına almak veya doğrudan tahsil etmek amacıyla kullanılmaktadır.

Başlıca haciz türleri şunlardır:

1. İcrai Haciz:
   Daha önce ayrıntılı şekilde açıkladığımız gibi, alacaklının kesinleşmiş icra takibine dayanarak borçlunun mallarına el konulması işlemidir. Bu tür, borcun doğrudan tahsiline yöneliktir.
2. İhtiyati Haciz:
   Henüz icra takibi başlamadan önce veya alacak kesinleşmeden önce mahkeme kararıyla konulan geçici bir haciz türüdür. Amaç, borçlunun mallarını kaçırmasını önlemek ve ileride doğabilecek tahsilat zorluklarını engellemektir.
3. Tamamlama Haczi:
   Daha önce yapılan haczin, borcu karşılamadığı durumlarda uygulanır. Alacaklı, kalan borç miktarını tahsil etmek için ek mallar üzerine yeni haciz talep edebilir.
4. İlave Haciz:
   İlk haciz işlemi sonrasında ortaya çıkan yeni mallar veya borçlunun daha sonra edindiği varlıklar üzerine konulan ek haciz türüdür.
5. Geçici Haciz:
   Mahkeme kararıyla belirli bir süre için uygulanan, alacağın varlığı şüpheli durumlarda kullanılan önleyici bir hacizdir. Bu tür haciz, borcun kesinleşmesiyle birlikte icrai hacze dönüşebilir.

Her bir haciz türü, farklı yasal dayanaklara ve başvuru prosedürlerine sahiptir. Örneğin, ihtiyati haciz için mahkemeden karar alınması gerekirken, icrai haciz doğrudan icra dairesine yapılan başvuruyla başlatılabilir.

Uygulamada en sık karşılaşılan tür, icrai hacizdir. Özellikle son dönemde yeni haciz yasası ile birlikte bu tür işlemler elektronik ortamda daha hızlı ve etkin bir şekilde yürütülmektedir.

Borçluların sıklıkla paylaştığı “evine haciz gelenlerin yorumları”, farklı haciz türleri arasındaki farkların iyi anlaşılmadığında yaşanan karışıklıkları ortaya koymaktadır. Bu nedenle, her haciz türünün hangi durumda uygulanabileceğini bilmek, hem alacaklı hem borçlu açısından önem taşır.

İhtiyati Haciz Nedir?

İhtiyati haciz, borçlunun borcunu ödememe ihtimaline karşı mahkeme kararıyla geçici olarak mallarına el konulması işlemidir. Bu uygulama, alacaklının alacağını garanti altına almak amacıyla borç kesinleşmeden önce başlatılır. Dolayısıyla, “ihtiyati haciz nedir?” sorusunun cevabı; borçlunun mal kaçırmasını önlemek için alınan önleyici bir tedbirdir.

İhtiyati haciz, İcra ve İflas Kanunu’nun 257. maddesi kapsamında düzenlenmiştir. Bu maddeye göre, para alacağı veya teminat alacağı bulunan kişi, borçlunun borcunu ödemez veya kaçma tehlikesi gösterirse mahkemeden ihtiyati haciz talep edebilir.

İhtiyati haczin uygulanma şartları şunlardır:

• Alacak, para borcu niteliğinde olmalıdır.
• Alacaklı, borcun muaccel (vadesi gelmiş) olduğunu veya borçlunun mallarını gizlemeye çalıştığını ispatlamalıdır.
• Mahkeme, gerekli gördüğünde alacaklıdan teminat isteyebilir.

İhtiyati haciz kararı alındıktan sonra, bu karar icra dairesine gönderilir ve borçlunun belirlenen mallarına geçici haciz konulur. Ancak bu haciz, borcun kesinleşmesiyle icrai hacze dönüşebilir.

Bu tür haciz, özellikle borçlunun ödeme niyetinin zayıf olduğu veya mal kaçırma olasılığının bulunduğu durumlarda etkili bir koruyucu tedbir olarak uygulanır.

Uygulamada “icrai haciz” ile karıştırılmaması gerekir; çünkü icrai haciz, borcun kesinleşmesinden sonra tahsil amacıyla, ihtiyati haciz ise borç kesinleşmeden önce tedbir amacıyla uygulanır.

Borçlu açısından bakıldığında, ihtiyati haciz kararına karşı 7 gün içinde itiraz hakkı bulunmaktadır. İtiraz dilekçesi, kararı veren mahkemeye sunularak gerekçeli şekilde hazırlanmalıdır.

Haciz Sürecinde Tarafların Hakları ve Uygulamadaki Durum

Haciz süreci, hem alacaklı hem de borçlu açısından önemli hak ve yükümlülükler doğurur. Bu süreçte tarafların yasal sınırlarını bilmesi, olası hak kayıplarının önüne geçilmesi bakımından büyük önem taşır.

Öncelikle, alacaklının hakkı, borcunu ödemeyen kişiden yasal yollarla tahsilat yapabilmesidir. Bu nedenle alacaklı, icra takibinin kesinleşmesi sonrasında haciz talebinde bulunabilir. Ancak bu talep, yalnızca icra dairesi aracılığıyla yapılabilir; kişi kendi başına haciz uygulayamaz.

Diğer taraftan borçlunun da yasal güvenceleri vardır. Haciz işlemi sırasında borçlunun şu hakları bulunur:

• Haczedilemeyen malların korunması: Kanun gereği, yaşam için zorunlu eşyalar ve belirli gelirler haczedilemez.
• İtiraz hakkı: Haciz işlemi yanlış veya hukuka aykırı yapıldıysa, borçlu icra mahkemesine şikâyet yoluyla itiraz edebilir.
• Borcu ödeme veya yapılandırma hakkı: Borçlu, haciz işlemi kesinleşmeden önce borcunu ödeyerek haczi durdurabilir.
• Feragat veya uzlaşma imkânı: Taraflar anlaşma sağlayarak icra dosyasını kapatabilir ve haczi kaldırabilir.

Uygulamada bazı borçlular, “evine haciz gelenlerin yorumları” arasında işlemin beklenmedik şekilde yürütülmesinden yakınmaktadır. Ancak unutulmamalıdır ki, haciz hukuki bir süreçtir ve keyfi olarak uygulanamaz. İcra memurları yalnızca mahkeme veya icra dairesi kararına dayanarak işlem yapabilir.

Ayrıca, elektronik haciz (e-haciz) sisteminin yaygınlaşmasıyla birlikte, borçluların banka hesaplarına ve maaşlarına yönelik haciz işlemleri dijital ortamda yürütülmektedir. Bu sayede süreç hem hızlanmış hem de insan hatası minimize edilmiştir.

E HACİZ NEDİR?

Tarafımıza gelen sorulardan biri de e haczin ne olduğu sorusudur. Teknolojinin gelişmesiylebirlikte, devletin işleyişinde genel olarak teknik sistemlere geçiş gözlemlenmiş ve bu da devlet kurumları ile vatandaşların işlemlerinin daha hızlı ve ekonomik bir şekilde gerçekleştirilmesini sağlamıştır. E-haciz ise, devlet borçlarını ödemeyen kişilerin adlarına kayıtlı elektronik varlıklara devlet tarafından dijital platformlarda el konulması sürecini ifade eder. Bu süreç, vadesi geçmiş ya da takipte olan borçlar için uygulanabilir ve geleneksel haciz yöntemlerine kıyasla daha hızlı ve etkili bir şekilde gerçekleştirilir. E haczin uygulanabileceği borçlara örnekler vermek gerekirse; trafik cezaları, icra borçları, kyk borçları, ödenmemiş sigorta primleri, vergi borçları, kredi borçları, mahkeme kararı ile verilen para cezaları sayılabilir.

Borçlar zamanında ödenmediğinde gelir idaresi başkanlığı tarafından borçlunun bağlı olduğu bankaya bilgilendirme yapılarak e haciz işlemi yapılır. Borcun tahsil edilebilmesi için ise e haciz işleminin uygulandığı kişinin hesapları bloke edilir. Bloke borç miktarına karşılık gelen miktar kadar yapılır ve borç ödenmediği sürece kaldırılmaz. Bu borçların ödenmesi İnteraktif Vergi Dairesi sayfası üzerinden ödeme ve borç işlemleri sekmesinden yapılır. Ancak belirtmek gerekir ki her kurumun belirlediği ödeme yöntemi farklı olabilir.

Bu sebeple ödeme için ilgili kurumla iletişime geçilmesi önemlidir. E haciz işlemi uygulanmaması için ise ödemenin 15 gün içinde yapılması gerekmektedir. Borç miktarının yüksek olması ve ödeme güçlüğü yaşanması durumunda borçlu dilerse taksitlendirme talebinde bulunabilir. Bunun için borçlunun ödeme emri ulaştıktan sonra 15 gün içinde taksit talebinde bulunulabilir. 

HACİZ SORGULAMA 

Günümüzde elektronik işlemlerin artmasıyla birlikte yansımaları hukuk alanında da görülmüştür. Bunlardan biri de e haciz uygulamalarıdır. E hacız uygulamaları sonucunda kişilerin hakkında başlatılan e haczi sorgulayıp öğrenebilmesi de mümkün hale gelmiştir. Haciz sorgulama işlemi e hacizlerde olabilmektedir. E haciz sorgulama işlemi e devlet ya da isteraktif vergi dairesi üzerinden yapılabilmektedir.

E devlet üzerinden sorgulama yapmak için TC kimlik numarası ve e devlet şifresi gerekmektedir. E devlet sitesine giriş yapıldıktan sonra ise arama kısmına e haciz yazılması gerekiyor. Bu adımdan sonra haciz ile ilgili karşımıza çıkan seçeneğe tıklamamız gerekiyor. Bu sorgulamada banka hesaplarına uygulanan elektronik haciz ya da araçlara uygulanan elektronik haciz sorgulanabilir. Normal hacizlerde ise icra dosyasına girilerek bu bilgilere ulaşılabilir.