İş Göremezlik, 2025 SGK İş Göremezlik Raporu Hesaplama, 10, 30 Gün

Günlük çalışma hayatında her ne kadar istemesek de sigortalı olarak çalışmakta olan işçiler çeşitli nedenlerden dolayı geçici, kısmi veya tam iş göremez hale gelebilirler. İşçilerin iş göremez hale gelmesinin sebeplerinden bazıları; iş kazası, meslek hastalığı, analık, sakatlık yahut hastalık vb. benzeri şeklinde sayılabilir. Bu gibi durumlarda işçiler, belli oranlarda işgücü kaybına uğrayabilir. İş göremezliğe sebep olan durumlardan bazılarını kısaca özetlememiz gerekirse;

İş Göremezlik Nedir?

İş kazası, Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunun 13. maddesinde şöyle tanımlanmıştır: 

İş kazası; 

a) Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada, 

b) İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle, 

c) Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda, 

d) Bu Kanunun 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda, 

e) Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında, 

meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen engelli hâle getiren olaydır

Meslek Hastalığı, Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği Madde 4/i de şöyle tanımlanmıştır:

Meslek Hastalığı: sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük hallerini ifade eder.

İş Göremezlik Raporu

Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı ve Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından yetkili kılınmış hekim veya sağlık kurulu tarafından düzenlenecek iş göremezlik raporunun mevzuatta düzenlenmiş resmi şekli şöyledir:

(1) SAĞLIK TESİSİ:		(2) DÜZENLEYEN POLİKLİNİK:
(3) ADI :       SOYADI :	(4) SİGORTA       SİCİL NO :		(5) TC. KİMLİK      NO:
(6) EV ADRESİ: TEL:

(II) BİRİNCİ ON GÜNE KADAR AYAKTAN İSTİRAHATLER İÇİN DOLDURULACAK BÖLÜM

(7) İŞ KAZASI        □	(8) MESLEK HASTALIĞI                     □		(9) HASTALIK               □	(10) ANALIK        □
(11) TEŞHİS:			(12) POLİKLİNİK       TARİHİ: …../…../……	(13) POLİKLİNİKDEFTER SIRANO:
(14)..…/..…/..…   den   ..…/..…/..… tarihine kadar istirahatlıdır..…/..…/..…   tarihinde çalışır kontrol                                          □               □		(15)Hastaneye Yatış Tarihi : ……/……/…… Hastaneden Çıkış Tarihi : ……/……/……
(16) DÜZENLEYEN HEKİMİNADI SOYADI : İMZASISİCİL NO : DİPLOMA TESCİL NO :			(17) ONAYİSİM KAŞESİ :MÜHÜR :İMZA :

(III) İKİNCİ ON GÜNE KADAR AYAKTAN İSTİRAHATLER İÇİN DOLDURULACAK BÖLÜM

(18) TEŞHİS:		(19) POLİKLİNİK       TARİHİ: …../…../……	(20) P OLİKLİNİKDEFTER SIRANO:
(21)..…/..…/..… tarihinden   ..…/..…/..… tarihine kadar istirahatındevamına..…/..…/..…   tarihinde çalışır kontrol                                          □               □	(22)Hastaneye Yatış Tarihi : ……/……/…… Hastaneden Çıkış Tarihi : ……/……/……
(23) DÜZENLEYEN HEKİMİNADI SOYADI : İMZASISİCİL NO :DİPLOMA TESCİL NO :		(24) ONAY İSİM KAŞESİ :MÜHÜR :İMZA :

          Örnek No: 25 (Ön Yüz)

AÇIKLAMA

Bu form üç bölümden oluşmakta olup, I. bölümde sigortalı bilgileri, II. bölümde 10 güne kadar ayaktan istirahat halinde doldurulacak bilgiler, III. bölümde kontrol kararı verildiği takdirde ikinci 10 güne kadar ayaktan istirahat halinde doldurulacak bilgiler yer almaktadır.

A- 1,2) İstirahatin verildiği sağlık tesisi ile polikliniğe ait bilgiler yazılacaktır.

3,4,5,6) Sigortalıya ait bilgiler yazılacaktır.

7,8,9,10) Hangi sigorta kolundan istirahat verilmiş ise o kutuya (x) işaret konulacaktır.

11,12,13,18,19,20) İstirahat verilmesi gereken teşhis okunaklı ve açık şekilde, poliklinik tarihi ile poliklinik defter sıra numarası yazılacaktır.

14) Birinci satıra istirahat süresini belirtir tarihler yazılacaktır. Alt satıra istirahat süresi sonunda sigortalı çalışacak ise “çalışır” kelimesi, kontrolü isteniyorsa “kontrol” kelimesinin yanındaki kutuya (x) işaret konulacaktır.

15,22) Hastanede yatış varsa yatış-çıkış tarihleri yazılacaktır.

16,23) Raporu düzenleyen hekim tarafından doldurulacak ve açık imza ile imzalanacaktır.

17,24) Sağlık tesisi yetkililerince doldurulup imzalanacaktır.

21) Birinci satıra kontrol muayenesine gerek görülenlere kontrol sonucunda istirahat gerekiyorsa ilk 10 günlük istirahatin bitim tarihinden sonraki tarih ile ikinci defa verilecek 10 güne kadar istirahat bitim tarihi yazılacaktır. Alt satıra istirahat süresi sonunda çalışacak ise “çalışır” kelimesi, kontrolü isteniyorsa “kontrol” kelimesinin yanındaki kutuya (x) işaret konulacaktır.

B- Kontrollü istirahat verilirse, birinci nüsha Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü/Merkezlerine gönderilecek, ikinci ve üçüncü nüsha kontrol muayenesine gelirken getirilmesi için sigortalıya verilecek, sigortalı kontrol için geldiğinde istirahati uzatılması gerekiyor ise, belgenin ikinci nüshası Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü/Merkezlerine gönderilecek üçüncü nüshası sigortalıya verilecektir.

Kontrolsüz on güne kadar istirahat verilmiş ise, doldurulmadan birinci nüshası imha edilip, kalan iki nüshasının birinci nüshası Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü/Merkezlerine gönderilecek, ikinci kopya nüshası sigortalıya verilecektir.

Her iki durumda da asıl nüsha, düzenlendiği tarihten itibaren üç iş günü içinde Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü/Merkezlerine gönderilecektir.

Sigortalı geçici iş göremezlik belgesini, işyerinde “çalışmamıştır belgesini” düzenlemesi için işverene ibraz edecektir.

C- Bu form üç nüsha olup, ilk iki nüshanın arka yüzü boş, üçüncü (son) nüshanın arka yüzünde form ile ilgili “açıklama” bilgileri olacak ve bu form sağlık tesislerince basılacaktır.

D- Fenne ve usule uygun olarak düzenlenmeyen belgelerden dolayı oluşacak Kurum zararından, raporu veren hekim sorumlu tutulacaktır.

Örnek No: 25 (Arka Yüz)

İş Göremezlik Maaşı 2025 Ne Kadar?

Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) bağlı olarak sigortalı çalışan bir işçinin başına belli başlı durumların gelmesi neticesinde alacağı iş göremezlik ödeneği nedir?

İş göremezlik ödeneği, sigortalı olarak çalışanların; iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hâllerinde gelir kaybına uğramamaları adına Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından ödenir. İş göremezlik ödeneği hukuki dayanağını 2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasa’sının 60. Maddesinden alır. İş Göremezlik ödeneği aslında temelinde, anayasal bir sosyal yardım hizmetidir. 

A. Sosyal güvenlik hakkı

Madde 60 – Herkes, sosyal güvenlik hakkına sahiptir. Devlet, bu güvenliği sağlayacak gerekli tedbirleri alır ve teşkilatı kurar.

Bununla beraber, Sosyal Güvenlik Kurumu ile iş yerleri arasında mahsuplaşma protokolü düzenlenmesi gayet mümkündür. Bu uygulamada genelde şu şekilde olur: Sigortalı olarak çalışanın, raporlu olduğu süre boyunca ücreti eksiksiz olarak işveren tarafından ödenir. Ardından, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından çalışana ödenecek olan Geçici İş Göremezlik ödeneğinin, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından tahsil edilecek çalışanın prim borçlarından mahsup edilmesi sağlanır. 

Mahsuplaşma hususuna dair yasal düzenleme ise 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanun’un 18. maddesinin altıncı fıkrasında düzenlenmiştir. İlgili yasal düzenleme kanunda şu şekilde yer almaktadır:

Geçici iş göremezlik ödeneği 

MADDE 18 – Kurumca yetkilendirilen hekim veya sağlık kurullarından istirahat raporu alınmış olması şartıyla;

…

‘’Geçici iş göremezlik ödenekleri, toplu iş sözleşmesi yapılan işyerleri ile kamu idarelerinin işverenleri tarafından Kurumca belirlenen usul ve esaslara göre Kurum adına sigortalılara ödenerek, daha sonra Kurum ile mahsuplaşmak suretiyle tahsil edilebilir.’’

İşverenler de her Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı gibi burada bahsi geçen mevzuat hükümlerine başta Anayasa olmak üzere uymakla mükelleftirler. Dolayısıyla yasal zemin oluştuğu takdirde iş göremezlik ödeneği ödememe gibi bir durum söz konusu değildir.

Rapor Parası Ne Zaman Yatar?

Rapor parası, iş göremezlik raporunun Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından onaylanmasının ardından ödenmektedir. Rapor SGK’ya ulaştıktan sonra genellikle 10 ila 15 gün içinde incelenir ve onay süreci tamamlanır. Onaylandıktan sonra ödeme talimatı verilir ve ortalama 7 iş günü içerisinde hak sahibinin hesabına aktarılır.

Bu süreç toplamda 2-3 hafta arasında sonuçlanmaktadır. Ödeme, SGK sisteminde kayıtlı olan banka hesabına yatırılır. Eğer çalışan herhangi bir banka hesabı tanımlamamışsa, ödeme PTT şubelerine yönlendirilir. Çalışan, kimliğiyle birlikte PTT’den ödemesini kolaylıkla alabilir.

Rapor parası beklenenden daha uzun sürede yatmazsa, öncelikle raporun SGK sistemine doğru şekilde işlendiğinden emin olunmalıdır. Ayrıca e-Devlet üzerinden rapor parası sorgulama yapılabilir.

GEÇİCİ İŞ GÖREMEZLİK ÖDENEĞİ

Geçici iş göremezlik durumunun gerçekleşmesi ve bu durumun yetkili hekim tarafından raporlanması halinde, geçici iş görememe durumuna bağlı olarak alınacak olan geçici iş göremezlik ödeneği nedir? 

Geçici iş göremezlik, Sosyal Güvenlik Kurumuna bağlı olarak çalışan sigortalı şahsın, meslek hastalığına tutulması, iş kazası geçirmesi yahut genel hastalık durumunun meydana gelmesi ve analık gibi hallerde çalışma gücünü geçici süre için kaybetmesine denir. Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı ve Sosyal güvenlik Kurumu tarafından yetkili kılınan hekim veya sağlık kurulu raporlarında belirtilen dinlenme süresince geçici olarak çalışamama durumudur.

Sosyal Güvenlik Kurumu bünyesinde sigortalı olarak çalışan kişinin ilgili sağlık kuruluşundan aldığı istirahat raporuna bağlı olarak, geçici bir süre çalışamamasından dolayı, kazancında haftalık yahut aylık olarak bir miktar eksilme gerçekleşir. Sigortalı çalışanın söz konusu bu gelir kaybı, geçici iş göremezlik ödeneği ile telafi edilir. Verilen bu geçici iş göremezlik ödeneğine günlük hayatta sık sık rapor parası da denilmektedir. 

Rapor parası olarak dillere yerleşen geçici iş göremezlik ödeneği, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından önce çeşitli ve teknik hesaplamalar yapılarak tespit edilir. Ardından söz konusu ödenek, vatandaşa anlaşmalı bir banka aracılığıyla istirahat raporunun süresi sona erince ödenir.

İş Göremezlik Rapor Parası Alınabilecek Günler:

• 1 Günlük Rapor Parası
• 2 Günlük Rapor Parası
• 3 Günlük Rapor Parası
• 4 Günlük Rapor Parası
• 5 Günlük Rapor Parası
• 6 Günlük Rapor Parası
• 7 Günlük Rapor Parası
• 10 Günlük Rapor Parası
• 20 Günlük Rapor Parası
• 30 Günlük Rapor Parası

Bu geçici iş göremezlik ödeneğinden kimler, nasıl faydalanabilir? Örnek verecek olursak; 4A’lı kişiler, mahalle ve köy muhtarları doğrudan faydalanırken 4B’li kişiler ise, iş kazası yahut meslek hastalığı sigortalarından yatarak tedavi oldukları süre boyunca yahut yatarak tedavi süreci sonrası bu tedavinin devamı olarak ayaktan devam istirahat raporu aldıkları müddette ödenekten faydalanabilirler.

10 Günlük Rapor Parası Ne Kadar?

Rapor parası miktarı, çalışanın brüt maaşına ve rapor süresine göre değişiklik göstermektedir. Ödeme, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından belirlenen formüle göre hesaplanır ve çalışanın günlük kazancının belirli bir oranı üzerinden ödenir.

• Hastalık raporlarında: Günlük brüt kazancın %66’sı (2/3’ü) ödenir.
• İş kazası veya meslek hastalığında: Günlük brüt kazancın %100’ü ödenir.
• Analık (doğum) raporlarında: Günlük brüt kazancın %66’sı üzerinden ödeme yapılır.

Burada dikkat edilmesi gereken nokta, raporun ilk iki günü için ödeme yapılmamasıdır. Yani rapor süresi 10 gün olsa bile, sadece kalan 8 gün için ödeme yapılır.

Örnek Hesaplama:
Günlük brüt kazancı 300 TL olan bir çalışan için 10 günlük hastalık raporunda ödenecek tutar şu şekilde hesaplanır:

• İlk 2 gün için ödeme yapılmaz.
• 8 gün dikkate alınır.
• 300 TL x %66 x 8 gün = 1.584 TL

Bu durumda çalışan, 1.584 TL rapor parası alacaktır.

Her çalışanın rapor parası tutarı, brüt maaşı, raporun niteliği (hastalık, iş kazası, analık) ve rapor süresine göre farklılık gösterebilir. Çalışanlar, alacakları net tutarı e-Devlet üzerinden rapor parası sorgulama ekranından öğrenebilir.

3 Günlük Rapor Parası Ne Kadar?

Rapor parası, çalışanın brüt kazancı üzerinden Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından hesaplanmaktadır. Hesaplama yapılırken günlük brüt kazanç bulunur ve raporun türüne göre belirlenen oran uygulanır.

Örnek Hesaplama:

• Yıllık Brüt Kazanç: 100.000 TL
• Günlük Brüt Kazanç: 100.000 TL / 360 gün = 277,78 TL
• Hastalık Nedeniyle Yatarak Tedavi (ödenek oranı %50):
  277,78 TL x %50 = 138,89 TL (günlük ödenek)
• 3 Günlük Rapor İçin Ödenek:
  138,89 TL x 3 gün = 416,67 TL

Bu örnekte, yıllık brüt kazancı 100.000 TL olan bir çalışan, 3 günlük yatarak tedavi raporu için toplam 416,67 TL rapor parası alacaktır.

İŞ GÖREMEZLİK ÖDENEĞİ NE ZAMAN YATAR

Sosyal Güvenlik kurumu bünyesinde sigortalı olarak çalışan şahsın makalemizde sayılan hallerde geçici iş göremezlik ödeneği alabilmesi için aşağıda bahsedilen şartları sağlaması lazım gelir:

1. Geçici iş göremezlik ödeneği başvurusunda bulunan sigortalı kişinin, iş göremezlik raporunun tarihinden önceki doksan gün boyunca Sosyal Sağlık Kurumu (SSK) primini yatırmış olması gerekir. Meslek hastalığı ve iş kazası sebebiyle yapılan başvurularda bu şart aranmaz.
2. Genel hastalık durumu, analık, iş kazası ve meslek hastalığı sebebinden ötürü iş göremez durumda olduğunu belirten sigortalı kişi, bu durumu Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı ve Sosyal Güvenlik Kurumu’nca yetkili kılınmış olan uzman hekimlerden yahut sağlık kurullarınca verilmiş olan raporla birlikte bildirmelidir.

Geçici iş göremezlik ödemesi alabilmek için sigortalı şahsın, durumunu bildiren ve yetkili sağlık kuruluşu tarafından verilen iş göremezlik raporuyla birlikte Sosyal Güvenlik Kurumuna başvurması gerekir. Sigortalı kişi, Sosyal Güvenlik Kurumu’na yaptığı başvurunun neticesini e-Devlet üzerinden takip edilebilmektedir. 

Gereken koşullar sağlandığı takdirde, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından başvuru tarihinden itibaren olmak üzere en geç on beş gün içerisinde geçici iş göremezlik ödemesi PTT aracılığı ile ilgili kişiye yapılır. 

Geçici iş göremezlik ödemesinin yapılmaya başlanacağı gün ile ilgili olarak net bir yasal düzenleme maalesef yoktur. Fakat genellikle uygulamada Sosyal Güvenlik Kurumu, geçici iş göremezlik ödemesini, raporun 3. günü itibari ile yapmaya başlamaktadır. İlk 2 günlük ücreti işverenin ödemesine dair bir yükümlülük mevzuatta belirtilmemiştir. Öte yandan iş kazası nedeniyle geçici iş göremezlik ödemesi alacak olan sigortalı kişiye Sosyal Güvenlik Kurumu, raporun ilk 2 gününü de kapsayacak şekilde ödeme yapmaktadır. Burada bahsedilen hususlar kişinin anayasal sosyal güvenlik hakkı olup ihlal edilmesi hiçbir şekilde kabul edilemez.

İŞ GÖREMEZLİK ÖDENEĞİ NASIL ALINIR?

SGK’ya bağlı sigortalı bir çalışanın iş göremezlik ödeneği alabileceği haller nelerdir?

Sigortalı kişi yetkili sağlık kuruluşlarından iş göremezlik raporunu ancak şu hallerde alabilir:

• Meslek hastalığı
• İş kazası
• Analık durumu
• Genel Hastalık hali

Meslek Hastalığı Nedir?

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya işin niteliğinden kaynaklı tekrarlanan bir sebeple yahut işin yürütülme şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal engellilik halleri olarak tanımlanabilir. Bir olayın meslek hastalığı olarak kabul edilebilmesi için Sağlık Bakanlığı tarafından yetkili kılınan bir sağlık kurulundan heyet raporu düzenlenmesi, raporun ve ilgili tıbbi belgelerin Kurum Sağlık Kurulu tarafından incelenmesi ve tespit edilmesi gerekmektedir.

İş Kazası Nedir?

Çalışma yaşamında 5510 sayılı Kanunda belirtilen hallerden birisi neticesinde meydana gelen ve sigortalıyı bedenen veya ruhen engelli hale getiren olaylar iş kazası olarak nitelendirilir.

5510 sayılı Kanunda iş kazası halleri, sigortalı kişinin işyerinde bulunduğu sırada; işveren tarafından yürütülmekte olan bir iş nedeniyle; bir işverene bağlı olarak çalışmakta olan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda, hizmet akdi ile çalışan emziren kadın sigortalının, iş hukuku gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda; sigortalıların, işverence sağlanan bir araçla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında; kendi namına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle meydana gelen hadiseler olarak örneklendirilebilir.

Analık Durumu Nedir?

Sigortalı olarak çalışan kadının veya sigortalı olarak çalışan erkeğin sigortalı olmayan eşinin, kendi çalışmalarından dolayı gelir veya aylık alan kadının ya da gelir veya aylık alan erkeğin sigortalı olmayan eşinin gebeliğinin başladığı tarihten itibaren; doğumdan önceki ve sonraki sekiz hafta süreye kadar olan gebelik ve analık halleriyle ilgili rahatsızlık ve engellik halleri analık hali olarak nitelendirilir. Bu süre çoğul gebelik halinde on haftaya kadar uzamaktadır.

Genel Hastalık Hali Nedir?

Sigortalı kişilerin, iş kazası ve meslek hastalığı dışında kalan ve iş göremezliğine sebep olan rahatsızlıklarının tümü genel hastalık hali olarak kabul edilmektedir.

SÜREKLİ İŞ GÖREMEZLİK GELİRİ ALANLARIN HAKLARI

Sürekli iş göremezlik geliri, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 19. Maddesinin 1. Fıkrasında düzenlenmiştir. İlgili maddede iş göremezliğin tanımı şu şekilde yapılmıştır:

Sürekli iş göremezlik gelirine hak kazanma, hesaplanması, başlangıcı ve birden çok iş kazası ve meslek hastalığı hali 

MADDE 19 – (Değişik birinci fıkra: 17/4/2008-5754/12 md.) İş kazası veya meslek hastalığı sonucu oluşan hastalık ve engellilik nedeniyle Kurumca yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularının sağlık kurulları tarafından verilen raporlara istinaden Kurum Sağlık Kurulunca meslekte kazanma gücü en az %10 oranında azalmış bulunduğu tespit edilen sigortalı, sürekli iş göremezlik gelirine hak kazanır.

Aslında ilgili kanun maddesinde de bahsedilen sürekli iş göremezlik geliri alacak kişilerin en büyük hakları; Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından kendilerine yapılacak olan iş göremezlik ödemesidir. Buradaki iş göremezlik ödemesi, geçici süreli olan iş göremezlik ödemesinden doğal olarak farklıdır. Çünkü geçici iş göremezlik ödemesi kalıcı olmayan ve belli süreli bir durumdan kaynaklanırken sürekli iş göremezlik ödemesini meydana getiren durum devamlılık teşkil eder.

Mevzuat gereğince sürekli iş göremezlik ödemesi almak için gerekli şartlar şu şekilde sayılabilir: 

• Meslek hastalığı yahut İş kazası kaynaklı olacak
• Hastalık ya da engellilik meydana gelecek
• Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı ve Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yetkilendirilmiş sağlık kurumundaki doktor yahut kuruldan rapor alınacak
• Verilen sağlık raporunda meslekte kazanma gücü en az %10 oranında azalmış olarak tescillenecek

Bu şartlar sağlandığı takdirde sürekli iş göremezlik geliri almaya hak kazanılır. Ancak dikkat edilmesi gereken husus; bu şartlar kümülatif şartlar olup hepsinin aynı anda bir arada bulunması zorunludur. Aksi halde sürekli iş göremezlik geliri almak için gerekli şartlar yerine getirilmemiş olur.

DOKTOR İŞ GÖREMEZLİK

Sosyal Güvenlik Kurumuna bağlı olarak çalışan sigortalı işçilerin, iş göremezlik durumlarını kanıtlamak için ihtiyaç duydukları ve dolayısıyla iş göremezlik ödeneği almalarını sağlayacak olan ve yetkili doktor tarafından düzenlenecek olan iş göremezlik raporu nedir?

İş göremezlik raporu, Sosyal Güvenlik Kurumuna bağlı olarak çalışan sigortalı bir çalışanın iş kazası, meslek hastalığı, sakatlık, genel sağlık sorunları yahut analık nedeniyle çalışamadığı dönemlerde, yetkili hekim veya hastane sağlık kurulu tarafından verilen rapordur. Bu rapor, sigortalı çalışan kişinin iş göremezlik süresini belirler ve iş göremezlik ödemesini almasını sağlar.

İş göremezlik süresi olarak bahsedilen süre, Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı tarafından yetkili kılınmış bir sağlık kuruluşundan alınan raporda uzman doktor veya heyet tarafından belirtilen istirahat süresini kapsar. İşverenler de doğal olarak raporlu olunan gün sayısı kadar maaştan kesinti yapar. İşte tam bu noktada iş göremezlik ödemesi devreye girerek sigortalı çalışanları güvence altına almaktadır. Eksik maaşla birlikte yaşanacak gelir kaybının sebep olacağı kaçınılmaz maddi-manevi mağduriyeti önlemek amacıyla Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından ilgili kişiye iş göremezlik ödemesi yapılır.

Peki iş görememe durumumuzu kanıtlamamamıza yarayacak olan bu iş göremezlik raporunu nasıl ve nereden almamız mümkündür?

İş göremezlik raporu, Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı tarafından yetkili kılınan hastanelerdeki uzman hekimler tarafından düzenlenir. Bu bağlamda iş göremezlik raporu devlet hastanelerinden ve üniversite hastanelerinden yahut Sosyal Güvenlik Kurumuyla anlaşmalı özel hastanelerden alınabilir. İş göremezlik raporun geçerli olması ve iş göremezlik raporunun parasının hesabınıza yatması, ancak son bir yıl içinde doksan gün prim yatırmış olma şartını yerine getirdiyseniz mümkündür. Ancak bu şart, iş kazası nedeniyle iş göremezlik raporu alan çalışanları kapsamaz. İlaveten meslek hastalığı olan bir çalışanın, ilgili meslek hastalığının uzman doktorlar tarafından raporlanması gerekmektedir.

İŞ GÖREMEZLİK ÖDENEĞİ ŞARTLARI

Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK)’dan halk arasında sıklıkla rapor parası da denilen iş göremezlik ödeneğini alabilmek için sağlanması gereken bazı şartların vücut bulması gerekmektedir. 

Sosyal Güvenlik Kurumu’na bağlı olarak çalışan sigortalı bir kişinin iş göremezlik ödeneği alması için gereken şartları sıralamak gerekecek olursa; 

• Genel hastalık hali
• Analık
• İş kazası
• Meslek hastalığı

Durumlarından en az birisini Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı ve Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yetkili kılınmış bir sağlık kuruluşu resmi olarak raporlar ise sigortalı kişi geçici iş göremezlik ödeneği almaya hukuken hak kazanır.

Genel hastalık hali söz konusu ise başvuru yapılan sağlık raporuyla ödeme alabilmek için sigortalı kişinin iş göremezlik halinin başladığı tarihe kadar olan son 90 gün içinde kısa vadeli sigorta priminin yatırmış olması şartı vardır. Aksi halde iş göremezlik ödeneği alınamaz. 

Son 90 günlük sigorta priminin yatırılmış olması şartı iş kazası nedeniyle iş göremezlik raporu alınan durumlarda mecburi bir durum değildir. 

Meslek hastalığı olan bir çalışanın, hastalığının uzman ve yetkili kılınmış doktorlar tarafından raporlanması gerekir. Burada belki de en önemli husus; sigortalı kişide var olan meslek hastalığı ile çalıştığı iş arasındaki illiyet bağını kurmaktadır. Bu bağlantı kurulmadan meslek hastalığını, iş verene ve Sosyal Güvenlik Kurumu’na karşı ispatlamak oldukça güç olacaktır.

Yine de her durumda ortak olabilecek şekilde bazı hususlardan bahsetmek mümkün olabilir. Sigortalı olarak çalışan kişiler için iş göremezlik ödeneğinde ortak hususlar şunlardır;

1. Rapor gereğince istirahat ettiği süre boyunca iş yerinde çalışmamalıdır.
2. Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı ve Sosyal Güvenlik Kurumu taraından yetkili kılınmış bir sağlık kuruluşundan istirahat raporu alınmalıdır.
3. İstirahatinin başlayacağı tarihten, istirahat süresinin bitiş tarihine kadar geçerli bir sigortaya sahip olunması gerekmektedir.

GEÇİCİ İŞ GÖREMEZLİK ÖDENEĞİ KAÇ AY ALINIR?

Geçici iş göremezlik ödeneğinin ne kadar süre için yatacağı 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 18. Maddesinde düzenlenmiştir. İlgili kanun maddesine göre düzenleme şu şekildedir:

Geçici iş göremezlik ödeneği 

MADDE 18 – Kurumca yetkilendirilen hekim veya sağlık kurullarından istirahat raporu alınmış olması şartıyla; 

a) İş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle iş göremezliğe uğrayan sigortalıya her gün için, 

b) (Değişik: 17/4/2008-5754/11 Md.) 4’üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi ile 5 inci madde kapsamındaki sigortalılardan hastalık sigortasına tabi olanların hastalık sebebiyle iş göremezliğe uğraması halinde, iş göremezliğin başladığı tarihten önceki bir yıl içinde en az doksan gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması şartıyla geçici iş göremezliğin üçüncü gününden başlamak üzere her gün için, 

c) (Değişik: 17/4/2008-5754/11 Md.) 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi ile (b) bendinde belirtilen muhtarlar ile aynı bendin (1), (2) ve (4) numaralı alt bentleri kapsamındaki sigortalı kadının analığı halinde, doğumdan önceki bir yıl içinde en az doksan gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması şartıyla, doğumdan önceki ve sonraki sekizer haftalık sürede, çoğul gebelik halinde ise doğumdan önceki sekiz haftalık süreye iki haftalık süre ilâve edilerek çalışmadığı her gün için, 15/4/2021 tarihli ve 7316 sayılı Kanunun 9 uncu maddesiyle, bu bentte yer alan “üç aylık” ibaresi madde metninden çıkarılmıştır. 

d) (Değişik: 17/4/2008-5754/11 Md.) 4’üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi ile (b) bendinde belirtilen muhtarlar ile aynı bendin (1), (2) ve (4) numaralı alt bentleri kapsamındaki sigortalı kadının, erken doğum yapması halinde doğumdan önce kullanamadığı çalıştırılamayacak süreler ile isteği ve hekimin onayıyla doğuma üç hafta kalıncaya kadar çalışması halinde, doğum sonrası istirahat süresine eklenen süreler için,

Geçici iş göremezlik ödeneği verilir.

ANALIK İŞ GÖREMEZLİK ÖDENEĞİ

Analık durumuna bağlı olarak iş göremezlik ödeneği alacak sigortalılar genel olarak kimlerden oluşur?

• Tutukevlerinde ve Ceza İnfaz Kurumlarında çalışmakta olan hükümlü ve tutuklu kişiler,
• Sosyal güvenlik sözleşmesi mevcut bulunmayan devletlerde iş sahibi işverenlerce, yurt dışında mevcut olan işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçiler,
• Ev işlerinde çalışan kişilerden, mevcut ay içinde çalışma saati süresine göre hesaplanacak olan çalışma gün sayısı 10 gün ve daha fazla olan şahıslar,
• 4/A sigortalılık statüsünde bulunan sigortalı kişiler,
• 4/B sigortalılık statüsünde bulunan sigortalı kişiler,

Analık sigortası kapsamı ile iş göremezlik ödeneği alabilirler.

Analık Sigortası kapsamı dahilinde anneye hangi haklar sağlanmaktadır?

Analık sigortasından, sigortalı olan kişiye; emzirme ödeneği ve geçici iş göremezlik ödeneği ödenir.

Analık halinde, anneye geçici iş göremezlik ödeneği nasıl ödenir?

Hizmet sunucuları tarafından elektronik ortamda düzenlenen, doğum öncesi ve doğum sonrası analık raporları, yine elektronik ortamda Sosyal Güvenlik Kurumu’nun sistemine ve işverenin çalışılmadığına dair bildirim ekranına düşmektedir. Ödeme işlemleri, sigortalı kişinin işyerinin bağlı bulunduğu Sosyal Güvenlik Merkezleri tarafından yapılmaktadır. Sigortalı kişinin erken ya da beklenenden geç doğum yapması durumunda ise doğum öncesi ve doğum sonrası geçici iş göremezlik ödeneği ödenecek olan süreler Sosyal Güvenlik Kurumu sistemi tarafından hesaplanır. Tekil gebelik var ise yün on iki gün, çoğul gebelikte de yüz yirmi altı gün olmak üzere, anlaşmalı bankadaki hesaba sigortalının T.C. kimlik numarasına tanımlanarak gönderilmektedir.

Ancak, gebelik istirahatinin başladığına dair sağlık rapor almadan istirahate ayrılan sigortalı anneye doğumun gerçekleştiği güne kadar olan süreye ait, istirahat raporu almış olmasına rağmen doktordan çalışabileceğine dair rapor olmaksızın işyerinde çalışan sigortalıya ise çalıştığı süreye ait, geçici iş göremezlik parası ödenmez.

Geç doğum söz konusu ise geçen süre için Sosyal güvenlik Kurumu sistemi tarafından otomatik olarak “hastalık” raporu düzenlenir ve bu süreye ait geçici iş göremezlik ödeneği sigortalı kişiye ayrıca ödenir.

DURUM BİLDİRİR RAPORU İŞ GÖREMEZLİK YERİNE GEÇER Mİ

Kısaca anlatmak gerekirse; durum bildirir raporu nedir ve iş göremezlik raporu yerine geçer mi?

Durum bildirir sağlık raporunda; Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş sağlık kurumu heyetine muayene olup, özürlülük durumuna ilişkin olarak sağlık kurulu raporu alınır. Heyete giren kişinin eğer varsa, rahatsızlık yahut sakatlık durumu değerlendirilir. Ardından bu kişinin varsa engellilik durumu ve bu engellilik durumundaki ağırlığın ne karar olduğu yüzdesel bir oran olarak yazılır.

Peki durum bildirir sağlık raporunu vatandaşlar nasıl alabilir?

Durum bildirir sağlık raporu da tıpkı heyet raporunda olduğu gibi Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı tarafından yetkili kılınmış sağlık kurum ve kuruluşlarından dilekçe verilerek alınır.

Durum bildirir sağlık raporu almak için yazılacak olan dilekçeye:

Ad ve soyadı. Rapor isteyen kişinin iletişim bilgileri. Durum bildirir sağlık raporunun talep edilme neden/leri. Ve şayet varsa kişinin sağlığı ile ilgili özel durumlar yazılmalıdır.

Durum bildirir sağlık raporunu tek doktor verebilir mi?

Tek doktor tarafından yazılan sağlık raporu, yalnızca 1 hekim tarafından, kişinin sağlığının değerlendirilmesi ve bu değerlendirmenin resmî belge haline getirilmesidir. Bu tarz sağlık raporları; spor lisansı, kamu kurumlarına personel alımı gibi amaçlara yönelik olarak düzenlenen sağlık raporlardır.

Durum bildirir sağlık raporu ortalama olarak kaç günde çıkmaktadır?

Heyet raporu kaç günde çıkmaktadır sorusunu cevaplandırmak gerekirse; heyet raporunun düzenleneceği süre heyetin durumuna bağlı olarak değişebilmektedir. Bu süre maksimum 7 iş gününü kapsamaktadır. Devlet hastanelerinde verilen durum bildiri sağlık raporu ise 3 ile 4 gün arasında verilmektedir.

Durum bildirir sağlık raporu ne kadar süre için geçerliliğini korur?

Eğer mevzuatta aksi belirtilmediyse yetkili sağlık kurullarının düzenlediği, durum bildirir sağlık raporlarının geçerlilik süresi 2 yıldır.

GEÇİCİ İŞ GÖREMEZLİK ÖDENEĞİ SON ÖDEME TARİHİ GEÇERSE

Vatandaşlarımızın aklına doğal olarak, geçici iş göremezlik ödeneğinin son ödeme tarihi geçerse ne olur ve böyle bir durumda yaşanabilecek sorunlar nasıl çözülebilir soruları gelmektedir. Potansiyel mağduriyetlerin önüne geçmek adına kısaca bu konu hakkında bilgi vermemiz gerekirse;

Sosyal Güvenlik Kurumuna bağlı olarak çalışmakta olan sigortalı kişilerin alacağı geçici iş göremezlik ödeneği; yetkili hekim yahut sağlık kurulu tarafından düzenlenmiş olan raporlarda belirtilen istirahat süresi kapsamında sigortalıya ödenmektedir. İstirahat raporunun bittiği günü takip eden tarih itibari ile geçici iş göremezlik maaşına ait ödeme işlemleri başlatılır ve anlaşmalı bankalardaki hesaba sigortalı çalışan kişinin Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarasına tanımlanarak gönderilir.

Fakat son dönemlerde iş göremezlik ödeneği alınmasında, ilgili banka hesabından altı gün içerisinde çekilmez ise neredeyse üç aya varan gecikmeler yaşandığı ve bu sebeple vatandaşların çeşitli mağduriyetler yaşadığına ilişkin iddialar haberlere, sosyal medya platformlarına yansımaktadır.

Her ayın sekizi ile on dördü arasında çekilmek üzere; geçici iş göremezlik maaşı sigortalı çalışan kişi adına onun bankadaki hesabına aktarılır.  Ancak çeşitli nedenlerden ötürü paranın ilgili banka hesabından bu tarihler arasında çekilmemesi halinde ise hak edilen ödenek anlaşmalı banka tarafından emanete alınır ve Sosyal Güvenlik Kurumu’nun hesabına geri gönderilir. Geçici iş göremezlik ödeneğinin ücreti, Sosyal Güvenlik Kurumu’na geri gönderildiğinde ise Sosyal Güvenlik Kurumuna tekrar başvuru yapılması icap etmektedir. Bu başvuru tarihinden sonra ise ilgili işlemlerin tamamlanması ve ödeneğin tekrar bankaya aktarılması maalesef bir miktar zaman almaktadır.

Sosyal Güvenlik Kurumu’nun şubeleri olarak nitelendirebileceğimiz Sosyal Güvenlik Müdürlüklerinin her biri ayda ortalama yedi ile seki bin arasında değişen iş göremezlik ödeneği işlemi yapmaktadır. Bu rakamlar göz önünde bulundurulduğunda; gecikmelerin yaşanması doğal ve anlaşılabilir bir durumdur.

GEÇİCİ İŞ GÖREMEZLİK TAZMİNATI HESAPLAMA

Yukarıda saymış olduğumuz sebeplerden biri neticesinde geçici iş göremezlik raporu almış olan sigortalı kişi, ne kadar geçici iş göremezlik ödeneği alacağını doğal olarak merak etmektedir. Çok detay içeren teknik bir konu olmakla birlikte, fikir vermesi açısından kısaca bilgi vermek icap ederse;

Geçici iş göremezlik raporu alan sigortalı bir kişinin, raporlu olduğu her bir gün için ne kadar geçici iş göremezlik ödeneği alacağını hesaplamak için bazı hususlar göz önünde bulundurulmaktadır:

• Son 3 ayda yatırılmış olan prim gün sayısının toplamı,
• Geçici iş göremezlik raporunun alındığı günden önceki son on iki aydaki son üç aylık prime esas kazancın toplamı, (Bahsi geçen dönem dahilinde kalan hak edilmiş olan prim ve ikramiyeler de bu hesaba katılmalıdır)
• Yetkili hekim yahut sağlık kurulu tarafından verilmiş olan geçici iş göremezlik raporu neticesinde istirahat edilen gün sayısı

Not: Meslek hastalıkları ve iş kazalarında raporlu olunan gün sayısının tamamı bu hesaba dahil edilmektedir. Genel hastalık halinde ise ilk iki günün bu hesaplamadan çıkarılması gerekmektedir.

Günlük gelir hesaplaması, son 3 aylık prime esas kazanç toplamının son 3 aylık prim gün sayısına bölünmesi ile bulunur. Alınacak olan rapor parası; yatarak tedavilerde günlük kazancın yarısı olurken, ayakta tedavilerde ise günlük kazancın üçte ikisi olarak hesap edilir. Bu sebeple yatarak tedavi için sonucu ikiye bölmek, ayakta tedavi durumunda ise sonucu üçe bölüp ikiyle çarpmak gerekmektedir.

Şayet örnek verecek olursak:

• 13.414,00 TL brüt maaşa ve 90 gün prim/gün sayısına sahip olan, bir sigortalı çalışan kişi için;
• 3 aylık prime esas kazanç: 40.242,00 TL
• Günlük prime esas kazanç: 40.242/90=447 TL
• Günlük yatarak tedavi durumunda ödeme: 447/2=223,5 TL
• Günlük ayakta tedavi durumunda ödeme: 447/3=149 TL, 149×2=298 TL olarak hesaplanmaktadır.

Geçici iş göremezlik ödemeleri, sigorta primi yatırılan sigortalı çalışanlara Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yapılmaktadır.

AİLE HEKİMİ İŞ GÖREMEZLİK RAPORU VEREBİLİR Mİ

İş göremezlik raporundan bahsederken her seferinde Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı ve Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yetkili kılınmış sağlık kurumları tarafından verilecek resmi rapordan bahsettik. Peki, bu bahsettiğimiz niteliklere haiz bir sağlık kurumunda görev yapmakta olan uzman aile hekimi, sigortalı olarak çalışan kişiye iş göremezlik raporu verebilir mi?

Yaz mevsiminin sona ermesiyle birlikte gelen, kar, yağmur, soğukla birlikte artan grip, nezle ve soğuk algınlığı gibi hastalıkların yanı sıra buzlanma ve aşırı kar yağışının etkisiyle beraber; kayma, düşme ve sakatlanma gibi vakalar da bir hayli artmaktadır. Bu durum beraberinde özellikle öğrenciler ve çalışan kişiler için işyerine veya okula gidememe durumlarında sağlık raporu alma zorunluluğunu meydana getirmektedir. Öğrencilere okul için birden fazla sağlık raporu verebilen aile hekimi, sigortalı çalışan kişilere iş görmezlik raporu verebilir mi?

Öğrenciler eğitim hayatları boyunca sınav, hastalık ve diğer birçok mazeretten ötürü aile hekimlerinden talep ettikleri sağlık raporlarında meydana gelebilecek çeşitli istismarların önüne geçilmesi amacıyla; aile hekimleri tarafından öğrencilere, iki günden fazla süre için sağlık raporu verilmiyor olsa da yönetmeliğe göre öğrenciler için tek raporda yirmi günlük bir süre zarfında öğrencinin okuldan muaf tutulması talep edilebilmektedir.

Buna göre; herhangi bir sebepten kaynaklı olarak iş görmemezlik raporu talep eden ve Sosyal Güvenlik Kurumuna bağlı olarak sigortalı çalışan kişiler için de yetkili aile hekimleri tarafından gerekli sağlık raporu düzenlenebilmekte ve bir yıl içinde tek bir hekimden kırk gün süreye kadar sağlık raporu alınabilmektedir. Kırk günden fazla sağlık raporu verilen durumlarda Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından ilgili rapor işleme konulmamaktadır. İzin ücretlerinde ise Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı grup başkanlığından gerekli belge ile müracaat edilerek talepte bulunulması gerekmektedir.

DOĞUM İŞ GÖREMEZLİK ÖDENEĞİ

Analık hali, Sosyal Güvenlik Kurumuna bağlı olarak çalışan sigortalı kişinin belirli bir süre çalışmasını ve dolayısıyla maaş geliri elde etmesini engellemektedir. İşte, sigortalının gelir kaybını önlemek amacıyla Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından kendisine geçici iş göremezlik ödeneği verilmesi öngörülmüştür. 

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Kanunu’nun 18. Maddesinde ilgili husus düzenlenmiş olup şu ifadelere yer verilmiştir:

Geçici iş göremezlik ödeneği 

MADDE 18 – Kurumca yetkilendirilen hekim veya sağlık kurullarından istirahat raporu alınmış olması şartıyla; 

a) İş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle iş göremezliğe uğrayan sigortalıya her gün için, 

b) (Değişik: 17/4/2008-5754/11 md.) 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi ile 5 inci madde kapsamındaki sigortalılardan hastalık sigortasına tabi olanların hastalık sebebiyle iş göremezliğe uğraması halinde, iş göremezliğin başladığı tarihten önceki bir yıl içinde en az doksan gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması şartıyla geçici iş göremezliğin üçüncü gününden başlamak üzere her gün için, 

c) (Değişik: 17/4/2008-5754/11 md.) 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi ile (b) bendinde belirtilen muhtarlar ile aynı bendin (1), (2) ve (4) numaralı alt bentleri kapsamındaki sigortalı kadının analığı halinde, doğumdan önceki bir yıl içinde en az doksan gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması şartıyla, doğumdan önceki ve sonraki sekizer haftalık sürede, çoğul gebelik halinde ise doğumdan önceki sekiz haftalık süreye iki haftalık süre ilâve edilerek çalışmadığı her gün için, 

d) (Değişik: 17/4/2008-5754/11 md.) 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi ile (b) bendinde belirtilen muhtarlar ile aynı bendin (1), (2) ve (4) numaralı alt bentleri kapsamındaki sigortalı kadının, erken doğum yapması halinde doğumdan önce kullanamadığı çalıştırılamayacak süreler ile isteği ve hekimin onayıyla doğuma üç hafta kalıncaya kadar çalışması halinde, doğum sonrası istirahat süresine eklenen süreler için,

geçici iş göremezlik ödeneği verilir. 

(Değişik ikinci fıkra: 17/4/2008-5754/11 md.) 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendine göre sigortalı sayılanlara iş kazası veya meslek hastalığı ya da analık halinde geçici iş göremezlik ödeneği, genel sağlık sigortası dahil prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması şartıyla yatarak tedavi süresince veya yatarak tedavi sonrası bu tedavinin gereği olarak istirahat raporu aldıkları sürede ödenir. Ancak bu maddenin birinci fıkrasının (c) bendine göre doğum öncesi ve doğum sonrası çalışmadığı sürelerde geçici iş göremezlik ödeneğinin ödenebilmesi için yatarak tedavi şartı aranmaz. 

(Değişik üçüncü fıkra: 17/4/2008-5754/11 md.) İş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve sigortalı kadının analığı halinde verilecek geçici iş göremezlik ödeneği, yatarak tedavilerde 17 nci maddeye göre hesaplanacak günlük kazancının yarısı, ayaktan tedavilerde ise üçte ikisidir. 

Sigorta prim ve ödeneklerinin hesabına esas tutulacak günlük kazançların alt sınırında meydana gelecek değişikliklerde, yeniden tespit edilen alt sınırın altında bir günlük kazanç üzerinden ödenek almakta bulunanların veya almaya hak kazanmış veya kazanacak olanların bu ödenekleri, günlük kazançlarının alt sınırındaki değişikliklerin yürürlüğe girdiği tarihten başlayarak değiştirilmiş günlük kazançların alt sınırına göre ödenir. 

Bir sigortalıda iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hallerinden birkaçı birleşirse, geçici iş göremezlik ödeneklerinden en yükseği verilir. 

Geçici iş göremezlik ödenekleri, toplu iş sözleşmesi yapılan işyerleri ile kamu idarelerinin işverenleri tarafından Kurumca belirlenen usûl ve esaslara göre Kurum adına sigortalılara ödenerek, daha sonra Kurum ile mahsuplaşmak suretiyle tahsil edilebilir. 

Geçici iş göremezlik ödeneklerinin ödeme zamanı ile bu maddenin uygulanmasına ilişkin diğer usûl ve esaslar, Kurum tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.

İŞ GÖREMEZLİK MAAŞINI KİM ÖDER?

İş göremezlik maaşı yahut halk arasındaki yaygın kullanılan ismiyle rapor parası, Sosyal Güvenlik Kurumuna bağlı olarak sigortalı çalışan kişilerin; iş kazası, meslek hastalığı, genel hastalık hali ve analık gibi hâllerde gelir kaybına uğramamaları için Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından ödenen sosyal maddi yardımdır. Bu yardım, temelini Türkiye Cumhuriyeti Anayasa’sının 60. Maddesindeki Sosyal Güvenlik Hakkı’ndan alır. Yani aslında iş göremezlik ödeneği anayasal temelleri olan bir sosyal haktır.

Fakat bu duruma bir ek olarak; Sosyal Güvenlik Kurumu ile ilgili iş yerleri arasında mahsuplaşma protokolü düzenlenmesi de yasal olarak gayet tabii mümkündür. Bu mesele işyeri ve Sosyal Güvenlik Kurumu uygulamasında genel olarak şu şekilde olur: Sigortalı olarak çalışanın, raporlu olduğu süre zarfında ücreti, eksiksiz olarak işveren tarafından banka hesabına yatırılır. Ardından, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından sigortalı çalışana ödenecek olan geçici iş göremezlik ödeneğinin, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından tahsil edilerek çalışanın prim borçlarından mahsup edilmesi sağlanır. 

Mahsuplaşma hususuna dair yasal düzenleme ise 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanun’un 18. Maddesinin 6. fıkrasında kaleme alınmış olup, ilgili yasal düzenleme bahsi geçen 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda şu şekilde yer almaktadır:

Geçici iş göremezlik ödeneği 

MADDE 18 – Kurumca yetkilendirilen hekim veya sağlık kurullarından istirahat raporu alınmış olması şartıyla;

…

Geçici iş göremezlik ödenekleri, toplu iş sözleşmesi yapılan işyerleri ile kamu idarelerinin işverenleri tarafından Kurumca belirlenen usul ve esaslara göre Kurum adına sigortalılara ödenerek, daha sonra Kurum ile mahsuplaşmak suretiyle tahsil edilebilir.

Geçici iş göremezlik ödeneklerinin ödeme zamanı ile bu maddenin uygulanmasına ilişkin diğer usul ve esaslar, Kurum tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.

İŞ GÖREMEZLİK ÖDEMESİ KİMLERE VERİLİR?

Sosyal Güvenlik Kurumuna bağlı hangi sigortalı çalışanlar hangi şartlara binaen iş göremezlik ödemesi alabilirler?

Sigortalı olarak çalışan kişi, yetkili sağlık kuruluşlarından iş göremezlik raporunu ancak şu hallerden en az biri varsa alabilir:

1. Meslek hastalığı
2. İş kazası
3. Analık durumu
4. Genel Hastalık hali

Bu dört durumu, fikir vermesi açısından ayrı ayrı özetlemek gerekecek olursa:

1. Meslek Hastalığı

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya işin niteliğinden kaynaklı tekrarlanan bir sebeple yahut işin yürütülme şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal engellilik halleri olarak tanımlanabilir. Bir olayın meslek hastalığı olarak kabul edilebilmesi için Sağlık Bakanlığı tarafından yetkili kılınan bir sağlık kurulundan heyet raporu düzenlenmesi, raporun ve ilgili tıbbi belgelerin Kurum Sağlık Kurulu tarafından incelenmesi ve tespit edilmesi gerekmektedir.

2. İş Kazası 

Çalışma yaşamında 5510 sayılı Kanunda belirtilen hallerden birisi neticesinde meydana gelen ve sigortalıyı bedenen veya ruhen engelli hale getiren olaylar iş kazası olarak nitelendirilir.

5510 sayılı Kanunda iş kazası halleri, sigortalı kişinin işyerinde bulunduğu sırada; işveren tarafından yürütülmekte olan bir iş nedeniyle; bir işverene bağlı olarak çalışmakta olan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda, hizmet akdi ile çalışan emziren kadın sigortalının, iş hukuku gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda; sigortalıların, işverence sağlanan bir araçla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında; kendi namına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle meydana gelen hadiseler olarak örneklendirilebilir.

3. Analık Hali

Sigortalı olarak çalışan kadının veya sigortalı olarak çalışan erkeğin sigortalı olmayan eşinin, kendi çalışmalarından dolayı gelir veya aylık alan kadının ya da gelir veya aylık alan erkeğin sigortalı olmayan eşinin gebeliğinin başladığı tarihten itibaren; doğumdan önceki ve sonraki sekiz hafta süreye kadar olan gebelik ve analık halleriyle ilgili rahatsızlık ve engellik halleri analık hali olarak nitelendirilir. Bu süre çoğul gebelik halinde on haftaya kadar uzamaktadır.

4. Genel Hastalık Durumu

Sigortalı kişilerin, iş kazası ve meslek hastalığı dışında kalan ve iş göremezliğine sebep olan rahatsızlıklarının tümü genel hastalık hali olarak kabul edilmektedir.

ASGARİ ÜCRET 1 GÜNLÜK RAPOR PARASI NE KADAR?

Halk arasındaki yaygın kullanımı ile rapor parası olarak da bilinen geçici iş göremezlik ödeneği, sosyal sigortacılık açısından, iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık durumlarında istirahatli bulunan sigortalıya işten kaldığı günler için Sosyal Güvenlik Kurumu’nca ödenen parasal yardımdır.

2025 GÜNCELLEME:

1 OCAK 2024 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere asgari ücret yüzde 49 artışla net 17 bin 002 lira oldu.

1 Temmuz 2023 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere asgari ücret yüzde 34 artışla net 11 bin 402 lira oldu. Asgari ücrette yapılan zam ile birlikte yeni rakam sonrasında ayakta ve yatarak tedavide günlük rapor parasının tutarı da doğal olarak değişti. Peki, Halk arasındaki yaygın kullanımı ile rapor parası olarak da bilinen geçici iş göremezlik ödeneği ne kadar oldu?

Bunun hesabını kabaca şu şekilde yaparak cevabı bulabiliriz:

• 13.414,00 TL brüt maaşa ve 90 gün prim/gün sayısına sahip olan, bir sigortalı çalışan kişi için;
• 3 aylık prime esas kazanç: 40.242,00 Türk lirası
• Günlük prime esas kazanç: 40.242/90=447 Türk lirası
• Günlük yatarak tedavi durumunda ödeme: 447/2=223,5 Türk lirası
• Günlük ayakta tedavi durumunda ödeme: 447/3=149 TL, 149×2=298 Türk lirası olarak hesaplanmaktadır.

Görüleceği üzere Ekim 2023 itibari ile asgari ücret almakta olan bir sigortalı çalışanın; günlük yatarak tedavi durumunda yapılacak ödemesi 223,5 Türk lirası, Günlük ayakta tedavi durumunda ise kendisine yapılacak ödeme 298 Türk lirasıdır.

Geçici iş göremezlik ödemeleri, sigorta primi yatırılan sigortalı çalışanlara Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yapılmaktadır.

İŞ GÖREMEZLİK PARAMI NASIL ALABİLİRİM?

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa göre üç farklı geçici iş göremezlik ödeneği bulunmaktadır.

Bu durumların birincisinde Sosyal Güvenlik Kurumuna Bağlı olarak sigortalı çalışan kişi, işyerinde bir kaza geçirirse ya da işle bağlantılı bir meslek hastalığından dolayı iş göremezlik raporu alırsa Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından rapor ücreti, diğer adıyla iş göremezlik ödeneği alma hakkına sahip olur. 

Bu durumların ikincisinde, sigortalı kişi, genel hastalık halinden ya da herhangi bir rahatsızlığından ötürü iş göremezlik raporu aldıysa rapor tarihinden önceki doksan günde Sosyal Güvenlik Kurumuna primini ödemiş olması şartıyla rapor parası, iş göremezlik ödeneği alabilir.

 Bu durumların üçüncüsünde, sigortalı çalışan kadınların da doğum yapmaları halinde doğumdan önceki sekiz haftada ve doğumdan sonraki sekiz haftada doğum parası olarak rapor parası, geçici iş göremezlik ödeneği alma hakları bulunuyor. Çoğul hamileliklerde ise bu süre doğumdan önceki ve sonraki on hafta şeklinde olmaktadır.

Sosyal Güvenlik Kurumuna bağlı sigortalı çalışanların bu ödemeyi alabilmeleri için bazı şartları yerine getirmesi gerekmektedir: Buna bağlı olarak, sigortalı çalışan kişilerin iş kazası, genel hastalık hali, analık hali ya da meslek hastalığı dolayısıyla iş göremezliğe uğraması ve Sosyal Güvenlik Kurumunca yetki verilmiş olan hekimlerden ya da sağlık kurullarından sağlık raporu almış olması gerekmektedir. Aynı zamanda yatarak tedavi görmeyi gerektiren bu durumlarda sigortalı çalışan kişinin prim borcunun da olmaması lazım gelir. Tüm bunlara ek olarak bütün sigortalı çalışan kişilerde de olduğu gibi doğum gerekçesiyle iş göremezlik raporu ödemesi alacak kişilerin de doğum öncesindeki 1 yıl içerisinde en az doksan günlük sigorta priminin yatırılmış olması gerekmektedir.

Eğer bu şartlardan en az birisi sağlanır ise iş göremezlik parası almaya hak kazanılır.

İŞ GÖREMEZLİK ÖDEMESİ NEYE GÖRE?

İş göremezlik ya da diğer adı ile rapor parası alacak olan vatandaşlarımız, kendilerine yapılacak olan ödemenin nasıl ve neye göre yapılacağını merak etmekte ve buna cevap aramaktadır. Bu soruya ilişkin olarak kısaca bir bilgilendirme yapmamız gerekirse:

Hal arasındaki yaygın kullanımı ile rapor parası olarak da bilinen iş göremezlik ödeneğinin hesaplama işlemi için iş göremezlik raporundan önceki son üç ayda yapılan prim ödeme bilgilerine ihtiyaç duyulmaktadır. Şayet son üç ayda herhangi bir çalışma görünmüyorsa geriye doğru gidilip diğer aylara bakılır. 

Eğer sigortalı olarak çalışan kişinin son üç ayda ödeme yapması ve primlerinin tam olarak bulunması halinde bu süreçteki toplam prim ödemesini ve gün sayısını yazmak lazım gelir. Aynı zamanda bunlara ek olarak prim ikramiye geliri mevcut ise onların da hesaba dahil edilmesi gerekmektedir. 

Tüm bunların ardından toplam yapılan ödemeler, toplam prim gün sayısına bölünür. Sonrasında ise bu sayı; raporlu olunan gün sayısından iki çıkartıldığında (ilk iki günün ödemesi Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yapılmamaktadır) bulunan gün sayısı ile çarpılır. 

Ayakta olunan günlük tedavilerde iki bölü üç, yatarak olunan günlük tedavilerde ise bir bölü iki ödeme alınır. Dolayısıyla hesaplama tedavi şekline göre de belirlenir. 

Sigortalı olarak çalışan kişi işe başladığı ilk gün eğer bir iş kazası yaşarsa; kendisine emsal teşkil eden işte ya da kendisiyle aynı işte çalışan bir başka sigortalı kişinin kazancı üzerinden hesaplama yapılır 

Rapor parası, diğer adıyla iş göremezlik ödeneğini görme işlemi için ise e-Devlet kapısı sistemine online olarak giriş yapılması gerekmektedir. Sigortalı çalışan kişi buradan ‘’4/A-4/B iş göremezlik ödemesi sorgulama’’ menüsüne giriş yaparak kolayca kendini durumuna ilişkin olarak sorgulama yapabilir.

RAPOR ALINCA MAAŞ KESİNTİSİ OLUR MU?

İş göremezlik raporu alınan gün sayısı üç ve üzeri ise, aşağıda belirtilen mevzuat kriterleri dahilinde Sosyal Güvenlik kurumu rapor parası ödemektedir. Bir ve iki günlük raporlar için ise ne Sosyal Güvenlik Kurumu ne de işveren tarafından ödeme yapılmamaktadır.  Bunun istisnası işverenin inisiyatifi ile sigortalı çalışanına ödeme yapmasıdır. Konunun düzenlendiği 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 18. Maddesinde konuyla ilgili hükümler şu şekilde yer almaktadır:

Geçici iş göremezlik ödeneği 

MADDE 18 – Kurumca yetkilendirilen hekim veya sağlık kurullarından istirahat raporu alınmış olması şartıyla; 

a) İş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle iş göremezliğe uğrayan sigortalıya her gün için, 

b) (Değişik: 17/4/2008-5754/11 md.) 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi ile 5 inci madde kapsamındaki sigortalılardan hastalık sigortasına tabi olanların hastalık sebebiyle iş göremezliğe uğraması halinde, iş göremezliğin başladığı tarihten önceki bir yıl içinde en az doksan gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması şartıyla geçici iş göremezliğin üçüncü gününden başlamak üzere her gün için, 

c) (Değişik: 17/4/2008-5754/11 md.) 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi ile (b) bendinde belirtilen muhtarlar ile aynı bendin (1), (2) ve (4) numaralı alt bentleri kapsamındaki sigortalı kadının analığı halinde, doğumdan önceki bir yıl içinde en az doksan gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması şartıyla, doğumdan önceki ve sonraki sekizer haftalık sürede, çoğul gebelik halinde ise doğumdan önceki sekiz haftalık süreye iki haftalık süre ilâve edilerek çalışmadığı her gün için, 

d) (Değişik: 17/4/2008-5754/11 md.) 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi ile (b) bendinde belirtilen muhtarlar ile aynı bendin (1), (2) ve (4) numaralı alt bentleri kapsamındaki sigortalı kadının, erken doğum yapması halinde doğumdan önce kullanamadığı çalıştırılamayacak süreler ile isteği ve hekimin onayıyla doğuma üç hafta kalıncaya kadar çalışması halinde, doğum sonrası istirahat süresine eklenen süreler için,

geçici iş göremezlik ödeneği verilir. 

(Değişik ikinci fıkra: 17/4/2008-5754/11 md.) 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendine göre sigortalı sayılanlara iş kazası veya meslek hastalığı ya da analık halinde geçici iş göremezlik ödeneği, genel sağlık sigortası dahil prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması şartıyla yatarak tedavi süresince veya yatarak tedavi sonrası bu tedavinin gereği olarak istirahat raporu aldıkları sürede ödenir. Ancak bu maddenin birinci fıkrasının (c) bendine göre doğum öncesi ve doğum sonrası çalışmadığı sürelerde geçici iş göremezlik ödeneğinin ödenebilmesi için yatarak tedavi şartı aranmaz. 

(Değişik üçüncü fıkra: 17/4/2008-5754/11 md.) İş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve sigortalı kadının analığı halinde verilecek geçici iş göremezlik ödeneği, yatarak tedavilerde 17 nci maddeye göre hesaplanacak günlük kazancının yarısı, ayaktan tedavilerde ise üçte ikisidir. 

Sigorta prim ve ödeneklerinin hesabına esas tutulacak günlük kazançların alt sınırında meydana gelecek değişikliklerde, yeniden tespit edilen alt sınırın altında bir günlük kazanç üzerinden ödenek almakta bulunanların veya almaya hak kazanmış veya kazanacak olanların bu ödenekleri, günlük kazançlarının alt sınırındaki değişikliklerin yürürlüğe girdiği tarihten başlayarak değiştirilmiş günlük kazançların alt sınırına göre ödenir. 

Bir sigortalıda iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hallerinden birkaçı birleşirse, geçici iş göremezlik ödeneklerinden en yükseği verilir. 

Geçici iş göremezlik ödenekleri, toplu iş sözleşmesi yapılan işyerleri ile kamu idarelerinin işverenleri tarafından Kurumca belirlenen usûl ve esaslara göre Kurum adına sigortalılara ödenerek, daha sonra Kurum ile mahsuplaşmak suretiyle tahsil edilebilir. 

Geçici iş göremezlik ödeneklerinin ödeme zamanı ile bu maddenin uygulanmasına ilişkin diğer usûl ve esaslar, Kurum tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.

5 GÜNLÜK İŞ GÖREMEZLİK PARASI NE KADAR?

Sosyal Güvenlik Kurumuna bağlı olarak çalışan sigortalı bir kişinin, 5 günlük iş göremezlik ödeneğini ya da halk arasında yaygın bilinen adıyla 5 günlük rapor parasının ne kadar olduğunu hesaplamamız için önce; kişinin brüt maaşını ve 1 günlük iş göremezlik ödeneğini hesaplamamız lazım gelir. Ardından 5 günlük rapor parasını hesaplamak pek de zor olmayacaktır.

Kişinin asgari ücret aldığını kabul ederek bir günlük iş göremezlik ödeneğinin ne kadar olacağını 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 18. Maddesindeki hüküm gereği şu şekilde hesaplayabiliriz:

13.414,00 TL brüt maaşa ve 90 gün prim/gün sayısına sahip olan, bir sigortalı çalışan kişi için;

• Üç aylık prime esas kazanç: 40.242,00 Türk lirası olacaktır.
• Günlük prime esas kazanç: 40.242/90=447 Türk lirası olacaktır.
• Günlük yatarak tedavi durumunda, kişiye yapılacak ödeme: 447/2=223,5 Türk lirası olacaktır.
• Günlük ayakta tedavi durumunda, kişiye yapılacak ödeme: 447/3=149 Türk lirası, 149×2=298 Türk lirası olarak bulunacaktır.

Görüleceği üzere; Ekim 2023 itibari ile asgari ücret almakta olan bir sigortalı çalışanın; günlük yatarak tedavi durumunda alacak olduğu ödeme 223,5 Türk lirası olur iken, günlük ayakta tedavi durumunda ise kendisine yapılacak ödeme 298 Türk lirası olur.

1 günlük hesabı yaptıktan sonra tek yapmamız gereken bunları 5 güne oranlamak olur. Onu da şu şekilde yaparız:

• 5 Günlük yatarak tedavi durumunda, kişiye yapılacak ödeme: 447/2=223,5 Türk lirası, 223,5×5=1117,5 Türk lirası olacaktır.
• 5 Günlük ayakta tedavi durumunda, kişiye yapılacak ödeme: 447/3=149 Türk lirası, 149×2=298 Türk lirası, 298×5=1490 Türk lirası olarak bulunacaktır.

Vatandaşlarımız 5 günlük geçici iş göremezlik raporu alırlar ise kendilerine yapılacak ödemeler bu şekildedir. Fakat ilk 2 günün parasının Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından ödenmediği de hesaba katılmalıdır.

İŞ GÖREMEZLİK TÜRLERİ NELERDİR?

Yukarıda açıklandığı üzere iş göremezlik kendi içerisinde iki alt başlığa ayrılmaktadır. Bu alt başlıklardan ilki kalıcı iş göremezlik, ikincisi ise geçici iş göremezliktir. Bu iki alt başlığın farklarına yukarıda daha ayrıntılı olarak değinmemiz sebebiyle burada kısa bir hatırlatma yapmakla yetineceğiz. 

Kalıcı iş göremezlik sürekli iş göremezlik olarak da bilinir ve kendi içerisinde tam iş göremezlik ve kısmi iş göremezlik olarak ikiye ayrılır. Sigortalının mesleğinde bir daha hiç çalışamayacak olması halinde tam iş göremezlik meydana gelir. Kendisine kalıcı iş göremezlik raporu verilen çalışan veya sigortalı, mesleğini tekrar eskisi gibi icra edemeyecek hale gelmiş demektir. Başka bir ifadeyle, hakkında kalıcı iş göremezlik raporu düzenlenmiş olan kişiden, raporun düzenlenmesine sebep olan iş göremezlik halinin meydana geldiği esnada fiilen icra etmekte olduğu mesleğini yeniden aynı düzeyde yapmaya başlamasını beklemenin fiilen imkânsız olduğu hallerde ortada kalıcı iş göremezlik durumu vardır. 

Geçici iş göremezlik ise, kalıcı iş göremezlikten farklı olarak, sigortalının mesleğinde bir daha hiç çalışamayacak olması anlamına gelmemektedir. Geçici iş göremezlik halinde sigortalı iş kazası, meslek hastalığı, hastalık veya doğum sebebiyle işe gidemeyecek durumdadır. Yani sigortalının işe gidememe durumu geçici bir süre içindir. Geçici iş göremezlik halinde Sosyal Güvenlik Kurumunca sigortalının durumunu değerlendirmesi için doktor veya sağlık kurulu yetkilendirilmesi yapılır. Doktorun ya da sağlık kurulunun hazırladığı raporda sigortalı için belirlenmiş olan istirahat süresi, sigortalının geçici olarak çalışamama halidir.

İş göremezlik hallerinde düzenlenen raporlar da farklılık arz etmektedir. Bu raporlar iş kazası raporu, meslek hastalığı raporu, hastalık raporu ve analık raporudur.  İş göremezlik halinde sigortalı alacağı doktor raporunu işverenine sunmakla yükümlüdür. Böylece işveren durumu Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirebilecek ve sigortalıya iş göremezlik ödeneği bağlanabilecektir. 

1 GÜNLÜK RAPOR PARASINI KİM ÖDER?

Hakkında geçici iş göremezlik raporu düzenlenen veya hastalık sebebiyle rapor alan çalışanlar kimi durumlarda 1 veya 2 günlük raporlar almış olabilirler. Bu durumlarda sıklıkla karşılaşılan sorun, 1 günlük rapor bedelini yani geçici iş göremezlik ödeneğini kimin ödeyeceği sorunudur. Merak edilen husus bu ödemenin işveren tarafından mı yoksa Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından mı yapılacağıdır. 

Öncelikle belirtmek gerekir ki, hukukumuzda yer alan mevzuatta ilk iki günlük ücretin ödenmesi noktasında işverenin bu rapor ödemesine dair bir yükümlülüğü bulunmamaktadır. Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından sigortalıya geçici iş göremezlik ödeneği bağlanabilmesi için ise asgari olarak 3 gün rapor alınması gerekmektedir. Bu durumun istisnası iş kazası durumudur. İş kazası sebebi ile geçici iş göremezlik ödeneği alacak olan sigortalıya, geçici iş göremezliğini raporla kanıtlamış olması durumunda Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından raporun ilk iki gününü de kapsayacak şekilde ödeme yapılmaktadır. İş kazası durumu hariç olmak üzere, sigortalının bir ya da iki günlük rapor almış olması durumunda sigortalıya Sosyal Güvenlik kurumu tarafından herhangi bir rapor ödemesi yapılmayacaktır. 

Hastalık nedeniyle rapor alınması durumunda, sigortalının aldığı istirahat raporlarının ödemelerinin Sosyal Güvenlik Kurumunca yapılabilmesi için, yukarıda belirtildiği üzere sigortalının elinde asgari 3 günlük raporu olması gerekmektedir. 3 gün ve üzeri olacak şekilde düzenlenen istirahat raporlarında Sosyal Güvenlik Kurumu ilk iki gün için ödeme yapmayacak, raporun 3. Gününden başlayarak iş göremezlik ödeneğini ödeyecektir.  

Bu konuda belirtilmesi gereken bir diğer husus, bir veya iki günlük rapor almış olan sigortalının almış olduğu raporun hemen arkasından yeni bir rapor alarak raporunu devam ettirmesidir. Bu durumda eğer sigortalının istirahatli olduğu gün sayısı kesintisiz olmak kaydıyla üç gün ve üzerinde ise, Sosyal Güvenlik kurumunca üçüncü günden başlamak üzere iş göremezlik ödeneği verilebilecektir.

YÜZDE KIRK BİR İŞ GÖREMEZLİK RAPORU OLAN KAÇ LİRA MAAŞ ALIR?

Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı ve Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yetkili kılınmış sağlık kurumlarından alınacak olarak rapora göre; engel oranı %40-%69 arasında olan kişilere tıbbi olarak engelli denilir. Bu sebepten ötürü %41 iş göremez durumunda olan kişilerin sosyal güvenlik hukuku açısından özel bir statüsü vardır ve bu kişilere engelli aylığı olarak bilinen ücret ödenir.

Engelli maaşı, engelli aylığı nedir?

Halk arasında genellikle engelli aylığı olarak bilinen ve Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı Primsiz Ödemeler Genel Müdürlüğü tarafından, 2022 sayılı 65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Kanununun ilgili maddelerince bağlanan aylığa, engelli aylığı denir. 

‘’… Başkasının yardımı olmaksızın hayatını devam ettiremeyecek şekilde engelli olduklarını ilgili mevzuatı çerçevesinde alınacak sağlık kurulu raporu ile kanıtlayan, 18 yaşını dolduran Türk vatandaşı engellilerden; sosyal güvenlik kuruluşlarının herhangi birisinden her ne nam altında olursa olsun bir gelir veya aylık hakkından yararlananlar ile uzun vadeli sigorta kolları açısından zorunlu olarak sigortalı olunması gereken bir işte çalışanlar veya nafaka bağlanmış ya da nafaka bağlanması mümkün olanlar hariç olmak üzere, Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları tarafından muhtaç olduğuna karar verilenlere muhtaçlık hâli devam ettiği müddetçe (4.860) gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımından bulunacak tutarda…’’

Ekonomik dar boğaz içinde bulunan; 18 yaşından büyük, engelli bireyler ve kanunen bakmakla yükümlü olduğu henüz 18 yaşını tamamlamamış engelli yakını bulunan Türk Vatandaşlarına aylık bağlanmaktadır. Üç aylık olarak ödenen bir aylıktır. Engel oranına göre aylığın miktarı değişmektedir.

Peki, bu engelli maaşının şartları nelerdir, kimler bu engelli maaşını alabilir?

Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı ve Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yetkili kılınan sağlık kurumlarından alınmış engelli sağlık kurulu raporuna göre “engelli” (engel oranı %40-%69) ve başkasının yardımı olmaksızın hayatını devam ettiremeyecek derecede engelli (engel oranı%70 ve üzeri) olan kişiler engelli emekli maaşı yahut engelli aylığı alabilir.

Engelli aylığı, 1 Temmuz 2023’ten itibaren; yüzde kırk ve üzeri engelli için 2 bin 329 lira, yüzde yetmiş ve üzeri engelli için 3 bin 497 lira olmuştur.

İŞ GÖREMEZLİK RAPORU VARKEN SİGORTA YATAR MI?

Sosyal Güvenlik Kurumuna bağlı olarak çalışan sigortalılara geçici iş göremezlik ödeneği ödenmesi ve bu ödemenin nasıl yapılacağına ilişkin şartlar 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda düzenlenmiştir. Bu makalede de defalarca kez atıf yapıldığı üzere 5510 sayılı kanunun 18. Maddesi iş göremezlik ödemesi konusunda ana yol göstericimizdir.

Geçici iş göremezlik ödeneği 

MADDE 18 – Kurumca yetkilendirilen hekim veya sağlık kurullarından istirahat raporu alınmış olması şartıyla; 

a) İş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle iş göremezliğe uğrayan sigortalıya her gün için, 

b) (Değişik: 17/4/2008-5754/11 md.) 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi ile 5 inci madde kapsamındaki sigortalılardan hastalık sigortasına tabi olanların hastalık sebebiyle iş göremezliğe uğraması halinde, iş göremezliğin başladığı tarihten önceki bir yıl içinde en az doksan gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması şartıyla geçici iş göremezliğin üçüncü gününden başlamak üzere her gün için, 

c) (Değişik: 17/4/2008-5754/11 md.) 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi ile (b) bendinde belirtilen muhtarlar ile aynı bendin (1), (2) ve (4) numaralı alt bentleri kapsamındaki sigortalı kadının analığı halinde, doğumdan önceki bir yıl içinde en az doksan gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması şartıyla, doğumdan önceki ve sonraki sekizer haftalık sürede, çoğul gebelik halinde ise doğumdan önceki sekiz haftalık süreye iki haftalık süre ilâve edilerek çalışmadığı her gün için, 

d) (Değişik: 17/4/2008-5754/11 md.) 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi ile (b) bendinde belirtilen muhtarlar ile aynı bendin (1), (2) ve (4) numaralı alt bentleri kapsamındaki sigortalı kadının, erken doğum yapması halinde doğumdan önce kullanamadığı çalıştırılamayacak süreler ile isteği ve hekimin onayıyla doğuma üç hafta kalıncaya kadar çalışması halinde, doğum sonrası istirahat süresine eklenen süreler için,

geçici iş göremezlik ödeneği verilir. 

(Değişik ikinci fıkra: 17/4/2008-5754/11 md.) 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendine göre sigortalı sayılanlara iş kazası veya meslek hastalığı ya da analık halinde geçici iş göremezlik ödeneği, genel sağlık sigortası dahil prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması şartıyla yatarak tedavi süresince veya yatarak tedavi sonrası bu tedavinin gereği olarak istirahat raporu aldıkları sürede ödenir. Ancak bu maddenin birinci fıkrasının (c) bendine göre doğum öncesi ve doğum sonrası çalışmadığı sürelerde geçici iş göremezlik ödeneğinin ödenebilmesi için yatarak tedavi şartı aranmaz. 

(Değişik üçüncü fıkra: 17/4/2008-5754/11 md.) İş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve sigortalı kadının analığı halinde verilecek geçici iş göremezlik ödeneği, yatarak tedavilerde 17 nci maddeye göre hesaplanacak günlük kazancının yarısı, ayaktan tedavilerde ise üçte ikisidir. 

Sigorta prim ve ödeneklerinin hesabına esas tutulacak günlük kazançların alt sınırında meydana gelecek değişikliklerde, yeniden tespit edilen alt sınırın altında bir günlük kazanç üzerinden ödenek almakta bulunanların veya almaya hak kazanmış veya kazanacak olanların bu ödenekleri, günlük kazançlarının alt sınırındaki değişikliklerin yürürlüğe girdiği tarihten başlayarak değiştirilmiş günlük kazançların alt sınırına göre ödenir. 

Bir sigortalıda iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hallerinden birkaçı birleşirse, geçici iş göremezlik ödeneklerinden en yükseği verilir. 

Geçici iş göremezlik ödenekleri, toplu iş sözleşmesi yapılan işyerleri ile kamu idarelerinin işverenleri tarafından Kurumca belirlenen usûl ve esaslara göre Kurum adına sigortalılara ödenerek, daha sonra Kurum ile mahsuplaşmak suretiyle tahsil edilebilir. 

Geçici iş göremezlik ödeneklerinin ödeme zamanı ile bu maddenin uygulanmasına ilişkin diğer usûl ve esaslar, Kurum tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.

Aylık ücretle çalışan işçilerin iş göremezlik raporu almaları halinde, mevzuat hükümleri ve yerleşik Yargıtay içtihatları uyarınca; Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından ödenen geçici iş göremezlik tutarı mahsup edildikten sonra aradaki farkın işçiye ödenmesi gerekmektedir. Aksi Bir durum işçinin anayasal sosyal güvenlik hakkını ihlal etmek olacaktır.

İŞ GÖREMEZLİK PARASI HANGİ BANKAYA YATIYOR?

Kişiler iş hayatlarında yaşayacakları talihsiz bir iş kazası veya yakalandıkları bir meslek hastalığı sebebiyle iş hayatına belirli bir süre boyunca ara vermek durumu ile karşı karşıya kalabilirler. İş kazası ya da meslek hastalığı olmasa bile, kimi durumlarda bazı hastalıklar ya da kişilerin yaşadıkları trafik kazaları, kişileri iş yapamayacak hale getirebilir. Böyle durumlarda çalışan bireylerin aklına ilk olarak gelen şeylerden biri de iş hayatları olmaktadır. 

Kişilere işe gidemedikleri süre boyunca şartları taşımaları halinde geçici iş göremezlik ödeneği ödenir. Bunun için ise öncelikle iş göremezlik raporu alınması gerekmektedir. Alınan bu rapor işverene ibraz edilir. Bunun üzerine işverenin bu raporu Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirmesi gerekmektedir. Sosyal Güvenlik Kurumu’na yapılan bu bildirimden sonra ise en geç on beş gün geçmesiyle iş göremezlik ödeneği, halk arasında daha yaygın bilinen adı ile rapor parası, işçilerin banka hesabına yatırılmaktadır.

Bu konuda akla gelen bir diğer husus, iş göremezlik ödeneğinin hangi bankaya yatacağı hususudur. Birçok vatandaşın kamu bankalarında aktif hesabı bulunmamakta ve çoğu vatandaş özel birtakım bankalarda açtırmış oldukları hesaplar aracılığı ile işlemlerini halletmektedir. Belirtmek gerekir ki, kişinin hangi bankada hesabı olduğunun ve hesabı olan bankanın kamu bankası ya da özel banka niteliği taşımasının bir önemi yoktur. 

İş göremezlik ödeneği çalışan bireylerin PTT veya e-Devlet üzerinden tanımlanan banka hesaplarına yatırılır. Banka hesabını e-Devlet üzerinden tanımlamak için önce e-Devlet uygulamasına giriş yapılır, daha sonra “Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan Şahıs Ödemeleri Banka Hesabı Tanımlama” uzantısı üzerinden dilediğiniz bankaya ait hesabınızın tanımlamasını yapabilirsiniz. Rapor ücretinin hesaba yatırılmasıyla birlikte 2 ay içerisinde çekilmesi gerekmektedir. Bu süre içerisinde alınmayan ücretler Sosyal Güvenlik Kurumu’na tekrar iade edilebilir.

Sıkça Sorulan Sorular