Velayeti Annede Olan Çocuğun Annenin Soyadını Alması, Boşandıktan Sonra Çocuğun Annenin Soyadını Alması

Velayeti annede olan çocuğun annenin soyadını alması , Boşandıktan Sonra Çocuğun Annenin Soyadını Alması tarafımıza sıkça gelen sorular arasında yer almaktadır.

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 41’inci maddesinde “Türk toplumunun temeli olarak” yer alan aile, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 8’inci maddesinde de “Özel yaşama ve aile yaşamına saygı hakkı” çerçevesinde düzenlenmiştir. İlgili anayasal düzenlemede “eşler arasındaki eşitliğe” dayandığı da açıkça belirtilmiştir.

Türk Hukuku’nda evlilik ve dolayısıyla aile birliği, bir kadın ve bir erkeğin karşılıklı rızalarını açıklamalarıyla evlendirme memuru önünde kurulur. Kurulan bu aile birliğinin sona erme şekillerinden biri de tarafların boşanmalarına karar verilmesidir.

Velayeti Annede Olan Çocuğun Annenin Soyadını Alması

Velayeti annede olan çocuğun soyadı değişikliği, Türk hukukunda son yıllarda sıkça gündeme gelen bir konudur. Boşanma sonrası çocuğun velayetinin anneye verilmesi, kendiliğinden soyadı değişikliğine yol açmaz. Ancak bazı özel durumlarda, çocuğun üstün yararı gereği mahkeme kararıyla çocuğun annenin soyadını taşımasına izin verilebilir. Bu düzenleme, hem Anayasa Mahkemesi hem de Yargıtay içtihatlarıyla desteklenmiş bir uygulamadır.

Velayet hakkı, çocuğun bakım, eğitim, gözetim ve temsil yetkilerini içerir. Annenin velayet hakkına sahip olduğu durumlarda, çocuğun soyadının anneninkinden farklı olması; okul kayıtlarında, sağlık işlemlerinde ve resmi kurumlarda belge karmaşasına ve idari zorluklara neden olabilir. Ayrıca bu durum, çocuğun psikolojik gelişimini ve aidiyet duygusunu olumsuz etkileyebilir. Bu gibi nedenlerle anne, mahkemeye başvurarak çocuğun soyadının kendi soyadıyla değiştirilmesini talep edebilir.

Mahkeme, bu tür taleplerde her zaman çocuğun üstün yararını dikkate alır. Eğer baba ile çocuk arasında uzun süredir kişisel ilişki kurulmamış, sosyal bağ zayıflamış veya hiç kalmamışsa; ayrıca annenin çocuğun tüm ihtiyaçlarını tek başına karşıladığı sabitse, annenin soyadının verilmesi yönünde karar verilebilir.
Bu tür davalarda annenin, çocuğun soyadının değişmemesi nedeniyle yaşadığı idari güçlükleri ve çocuğun bu durumdan olumsuz etkilendiğini belgelerle ortaya koyması önemlidir.

Yargıtay 2. Hukuk Dairesi’nin 09.04.2018 tarihli, E. 2018/1306, K. 2018/4719 sayılı kararında da; “Velayet hakkına sahip annenin, çocuğun soyadının kendi soyadıyla değiştirilmesi talebinin reddedilmesine neden olacak engelleyici bir yasal düzenleme bulunmadığı, bu değişikliğin çocuğun üstün yararına aykırı olmadığı” vurgulanmıştır.
Aynı yönde Anayasa Mahkemesi de benzer nitelikteki kararlarında, çocuğun üstün yararını gözetmeden yapılan ret kararlarının hak ihlali oluşturduğuna hükmetmiştir.

Boşandıktan Sonra Çocuğun Annenin Soyadını Alması

21.6.1934 günlü, 2525 sayılı Soyadı Kanunu’nun 4. maddesinin ikinci fıkrasının “Evliliğin feshi veya boşanma hallerinde çocuk anasına tevdi edilmiş olsa bile babasının seçtiği veya seçeceği adı alır.”biçimindeki birinci cümlesinin, Anayasa’nın 10., 13. ve 41. maddelerine aykırılığı savıyla iptaline karar verilmesi istemi ile açılan davada, meseleye ilişkin olumlu nitelikteki ilk yargı kararlarından biri olan Anayasa Mahkemesi’nin 08/12/2011 tarihli ve E:2010/119 K:2011/165 sayılı, 14/02/2012 tarihli ve 28204 sayılı Resmi Gazete ile ilan edilen kararında “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarında da çok geçerli nedenlerin varlığı dışında, yalnızca cinsiyete dayalı bir farklı muamelenin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 14. maddesinde düzenlenen ayrımcılık yasağını ihlal ettiği kabul edilmektedir.

Eşitlik ilkesi, aynı konumda bulunan kadın ve erkeğin yasalar önünde eşit haklara sahip olmasını gerektirir. Kişinin cinsiyeti nedeniyle karşı cinse göre ayrıcalıklı duruma getirilmesi bu ilkeye aykırı düşer. Ayrıca eşitlik, bireyler arasındaki farklılıkların göz ardı edilerek herkesin her bakımdan aynı kurallara bağlı tutulması anlamında da algılanamaz. Kimi kişilerin başka kurallara bağlı tutulmalarında haklı nedenler varsa, yasa önünde eşitlik ilkesine aykırılıktan söz edilemez. Bu nedenle, yaradılış ve işlevsel özelliklerin zorunlu kıldığı kimi ayırımlar haklı bir nedene dayandığı ölçüde eşitliği bozmadığı halde, sadece cinsiyete dayalı ayrımlar eşitlik ilkesine açık bir aykırılık oluştururlar.

Eşler, evliliğin devamı boyunca ve boşanmada sahip oldukları hak ve yükümlülükler bakımından aynı hukuksal konumdadırlar. Erkeğe velayet hakkı kapsamında tanınan çocuğun soyadını seçme hakkının kadına tanınmaması, velayet hakkının kullanılması bakımından cinsiyete göre ayırım yapılması sonucunu doğurur.” gerekçelerine yer vererek söz konusu kuralı Anayasa’nın 10. Ve 41. Maddelerine aykırı bularak iptal etmiştir.

Anayasa Mahkemesi’nin 25.06.2015 ve 2013/3434 numaralı, 11.11.2015 tarih ve 2013/9880 numaralı, 20.07.2017 tarih ve 2014/1826 numaralı bireysel başvuru kararlarında ise; boşanma davası sonrasında velayet hakkı tanınan çocuğun soyadını değiştirme talebiyle açılan davanın reddedilmesi nedeniyle aile hayatına saygı hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkin açılan davada, “velayet hakkı tevdi edilen çocuğun soyadının kendi soyadı ile değiştirilmesi yönündeki talebin, velayet hakkı ve bu kapsamdaki yetkilerin kullanımı ile ilgili olması sebebiyle Anayasa’nın 20. maddesi kapsamında ele alınması gereken bir hukuki değer olduğunu, koruma, bakım ve gözetim hakkı veya benzer terimlerle ifade edilen velayet hakkı kapsamında, çocuğun soyadını belirleme hakkının da yer aldığını, eşlerin evliliğin devamı boyunca ve boşanmada sahip oldukları hak ve yükümlülükler bakımından aynı hukuksal konumda olduğunu, erkeğe velayet hakkı kapsamında tanınan çocuğun soyadını belirleme hakkının kadına tanınmamasının, velayet hakkının kullanılması bakımından cinsiyete dayalı farklı bir muamele teşkil ettiğini, başvurulara konu yargısal uygulamaların ölçülü olduğunun kabul edilemeyeceğini belirterek, eldeki somut olaya benzer nitelikteki başvurulara konu yargısal kararlarda Anayasa’nın 20. maddesi ile birlikte değerlendirilen Anayasa’nın 10. maddesinde güvence altına alınan ayrımcılık yasağının ihlal edildiğine” karar vermiştir.

Anayasa Mahkemesi yukarıda bahsedilen yönde karar vermiş olsa da uygulamada uzun yıllar boyunca velayet hakkına sahip kadının soyadını çocuğuna vermesi hakkı tanınmamıştır. Yargıtay, 2525 sayılı Soyadı Kanunu’nun 4. maddesinin ikinci fıkrasının “Evliliğin feshi veya boşanma hallerinde çocuk anasına tevdi edilmiş olsa bile babasının seçtiği veya seçeceği adı alır.”hükmünün iptal edilmiş olmasının boşanan kadının velayeti altındaki çocuğunun soyadını değiştirme hakkı vermediği ve çocuğun soyadının bu şekilde değiştirilmesinin, çocuğun menfaatine de aykırı olacağı gerekçeleriyle bu yöndeki talepleri reddederek, ilk derece mahkemesi tarafından bu yönde verilen kararları da bozmaktaydı.

Çocuk Annenin Soyadını Alabilir mi?

Çocuk, anne ve baba evliyse kural olarak babasının soyadını alır. Ancak taraflar evli değilse çocuk doğumla birlikte annenin soyadını taşır. Evlilik dışı doğan çocuk, annenin başvurusu üzerine annenin kütüğüne kaydedilir ve bu durumda velayet de doğrudan anneye ait olur. Baba ile sonradan soybağı kurulsa dahi, çocuğun üstün yararı gerektiriyorsa mahkeme kararıyla annenin soyadının korunmasına karar verilebilir.

Boşanma sonrası çocuğun velayetinin anneye verilmesi otomatik olarak soyadının değişmesini sağlamaz. Annenin soyadının çocuğa verilmesi ancak mahkeme kararıyla mümkündür. Mahkeme bu tür taleplerde, çocuğun üstün yararına, taraflar arasındaki bağın durumuna ve soyadı farklılığının çocuk üzerindeki etkilerine bakar. Bu şartlar oluştuğunda çocuk annenin soyadını alabilir.

Velayeti annede olan çocuğun soyadını değiştirme 2025

Anayasa Mahkemesi ve Yargıtay arasında bu görüş farklılığı, hukuk uygulamasında da karmaşa yaratarak istikrarsızlığa neden oluyordu. Yargıtay 2. Hukuk Dairesi’nin 09/04/2018 tarih ve E:2018/1306 K:2018/4719 sayılı emsal kararıyla bu karmaşıklığı gidererek eşitliğe aykırı olan ve ayrımcılık yasağını ihlal eden uygulamaların önüne geçmiştir. Yargıtay “çocuğun üstün yararı” ilkesine de dayanarak velayet hakkına sahip annenin çocuğun soyadını değiştirmesi talebinde bulunabileceğini belirttiği bu kararında “Somut olayda, velayet hakkına sahip davacı anne, soyadlarının farklı olmasından çocuğun rahatsız olduğunu ve anne ile aynı soyadını taşımak istediğini ileri sürmüş olup, davacı tanıkları da davalı babanın çocuğuna ilgisiz olduğunu, yaklaşık üç yıldır babanın çocuğunu görmeye gelmediğini, çocuğun birlikte yaşadığı anne ile aynı soyadını taşımamaktan rahatsız olduğunu, anne ile aynı soyadını taşımak isteğini sürekli dile getirdiğini, kendisini tanıtırken soyadını annenin soyadı olan “K.” olarak ifade ettiğini beyan etmişlerdir.

Çocuğun soyadının annenin soyadı ile değiştirilmesi halinde çocuğun üstün yararı bakımından ruhsal gelişiminin olumsuz etkileneceği ileri sürülmediği gibi, az önce açıklanan tanık beyanlarından çocuğun soyadının annenin soyadı olarak değiştirilmesinin çocuğun üstün yararına olabileceği anlaşılmaktadır. Tüm bu açıklamalar ışığında; velayet hakkı tevdi edilen annenin çocuğun soyadının kendi soyadı ile değiştirilmesi yönündeki talebinin velayet hakkı kapsamındaki yetkilerin kullanımı ile ilgili olduğu, velayet hakkı kapsamında çocuğun soyadını belirleme hakkının da yer aldığı, aynı hukuksal konumda olan erkeğe velayet hakkı kapsamında tanınan çocuğun soyadını belirleme hakkının kadına tanınmamasının velayet hakkının kullanılması bakımından cinsiyete dayalı farklı bir muamele teşkil edeceği, evlilik birliği içinde doğan çocuğun taşıdığı ailenin soyadını, evlilik birliğinin sona ermesi ile kendisine velayet hakkı tevdi edilen annenin kendi soyadı ile değiştirmesini engelleyici yasal bir düzenlemenin bulunmadığı, somut olayda söz konusu değişikliğin çocuğun üstün yararına da aykırı bulunmadığı ve çocuğun soyadı değişmekle kişisel durumunun değişmeyeceği dikkate alındığında, Anayasa Mahkemesi’nin benzer olaylarda verdiği hak ihlaline ilişkin kararları da gözetilerek, davanın kabulüne karar vermek gerekirken, yazılı şekilde hüküm kurulması doğru olmayıp, hükmün bozulmasına karar vermek gerekmiştir.” şeklinde hükmetmiştir.

Sonuç olarak; verilen bu karar ile Anayasa Mahkemesi ve Yargıtay arasındaki uygulama ayrılığı da giderilmiş olup gerek ayrımcılık yasağı ihlalinin ve eşitlik ilkesine aykırı uygulamaların önüne geçilmesi gerek yargıda birlik sağlanması bakımından önem arz etmektedir. Böylece boşanan kadının çocuğa kendi soyadını verebilmesi hakkı bu kararla birlikte nihai olarak tanınmıştır.

Velayet hakkı kapsamında kadının, çocuğun soyadını belirleme hakkını kullanabilmesi bakımından bazı şartların birlikte var olması gerekmektedir. Bu şartlar; çocuğun velayetinin annesinde olması ve soyadı değişikliğinin çocuğun üstün yararına aykırı olmaması şeklinde belirtilebilir. Bu şartların birlikte varlığı halinde kadının, çocuğuna kendi soyadının verilmesi talebinin olumlu sonuçlanacağı söylenebilir.

Boşanma davasının kesinleşmesiyle birlikte mahkemece çocuğun soyadının kadının soyadı şeklinde düzenlenmesi için ilgili nüfus müdürlüğüne re’sen yazı yazılmamakla birlikte; kadının bu hususta değişikliği yargı mercinden talep etmesi gerekmektedir. Velayetin kimde olduğu fark etmeksizin boşanan tarafların müşterek çocuklarının soyadı babanın soyadı olacaktır; annenin aksi yönde netice istemesi halinde bu yönde talepte bulunması gerekir.

Anayasa Mahkemesi yukarıda açıklandığı üzere evlilik birliğini boşanma ile sona ermesi halinde velayet hakkı anneye verilen çocuğun soyadının annenin açacağı dava ile değiştirileceğine hükmetmiştir. Söz konusu davada görevli mahkeme aile mahkemesidir. Aile mahkemesinin bulunmadığı yerlerde ise davaya bakmakla yetkili mahkemeler aile mahkemesi sıfatıyla asliye hukuk mahkemeleridir.

Çocuğun annenin soyadını taşıması talebiyle açılacak olan davada bir süre sınırlaması yoktur. Velayet hakkına sahip anne, velayet hakkı süresince bu davayı açabilecektir. Eğer çocuk, ergin bir birey oldu ise bu halde davayı bizzat kendisinin açması gerekmektedir.

Velayeti Annede Olan Çocuğun Soyadı Değişikliği Dilekçesi

[İL] [AİLE MAHKEMESİ] SAYIN HÂKİMLİĞİ’NE

Dosya No: (Varsa)

Davacı (Anne): [Ad Soyad] – T.C. Kimlik No: …… – Adres: ……
Küçük: [Ad Soyad] – Doğum Tarihi: ……
Davalılar:

1. [İl/İlçe] Nüfus Müdürlüğü – Adres:……
2. [Baba Ad Soyad] – T.C. Kimlik No: ……– Adres: [bilinen son adres/tebligata elverişli adres]

Konu: Velayeti davacı anneye bırakılan küçüğün soyadının, çocuğun üstün yararı gereği annenin soyadı ile değiştirilmesi talebimizden ibarettir.

AÇIKLAMALAR

1. Tarafların [••/••/••••] tarih ve [Esas/Karar No] sayılı boşanma ilamı ile evlilikleri sona ermiş, küçüğün velayeti davacı anneye bırakılmıştır. Küçük hâlen davacının fiilî bakım ve gözetimi altındadır.
2. Küçüğün soyadının baba soyadı olarak devam etmesi; okul, sağlık ve idari işlemlerde soyadı farklılığından kaynaklı tereddüt ve gecikmelere neden olmakta, günlük yaşamda hem çocuk hem de anne açısından güçlük doğurmaktadır.
3. Baba ile küçük arasında uzun süredir düzenli ve etkin bir kişisel ilişki kurulamadığı, taraflar arasındaki sosyal bağın zayıfladığı anlaşılmaktadır. Bakım veren ebeveynle aynı soyadının taşınması, çocuğun aidiyet duygusunu güçlendirecek ve karışıklıkları önleyecektir.
4. Çocuğun üstün yararı ilkesi uyarınca, velayetin annede olduğu hâllerde soyadı değişikliği talepleri; engelleyici açık bir yasal düzenleme bulunmaması, değişikliğin çocuğun kişisel durumunu olumsuz etkilememesi ve idari kolaylık sağlaması sebepleriyle yargı uygulamasında kabul görmektedir. Somut olayda da değişiklik talebi zorunlu, ölçülü ve elverişlidir.
5. Davacı, çocuğa ilişkin tüm resmî işlemleri tek başına yürütmektedir. Soyadının anne soyadıyla uyumlu hâle getirilmesi, yanlış anlaşılmaları ve belge yükünü azaltacak; çocuğun eğitim ve sağlık süreçlerinin kesintisiz yürütülmesine katkı sağlayacaktır.

HUKUKİ SEBEPLER
Türk Medenî Kanunu, Nüfus Hizmetleri Kanunu ve ilgili mevzuat; çocuğun üstün yararı ilkesi; Yargıtay ve Anayasa Mahkemesi içtihatları.

DELİLLER
– Boşanma ilamı ve kesinleşme şerhi
– Nüfus aile kayıt örnekleri
– Okul/sağlık/kurum yazışmaları ve işlem evrakı
– Gerekirse sosyal inceleme/uzman raporu
– Tanık beyanları (varsa)
– Her türlü yasal delil

İSTEM VE SONUÇ
Açıklanan nedenlerle; velayeti davacıya bırakılan küçüğün “[mevcut soyadı]” olan soyadının “[anne soyadı]” olarak değiştirilmesine, nüfus kayıtlarının bu doğrultuda düzeltilmesine, yargılama giderleri ile vekâlet ücretinin davalılara yükletilmesine karar verilmesini saygıyla arz ve talep ederim.

Tarih: [••/••/••••]
Davacı (Anne): [Ad Soyad]
İmza

EKLER

1. Boşanma ilamı ve kesinleşme şerhi (örnek)
2. Nüfus aile kayıt örneği
3. Okul/sağlık/kurum yazışmaları (varsa)
4. Tebligat adreslerine ilişkin belgeler (varsa)
5. Vekâletname (vekillik varsa)

Sıkça Sorulan Sorular