Mobbing Nedir? Mobbing Örnekleri

Mobbing, bir kişinin ya da bir grubun, başka bir kişiye karşı sistematik ve kasıtlı şekilde uyguladığı psikolojik baskı olarak tanımlanır. Bu baskı çoğunlukla iş hayatında görülse de yalnızca iş ortamıyla sınırlı değildir. Okulda, aile içinde veya sosyal çevrede de mobbing davranışları ortaya çıkabilir.

İş dünyasında daha güçlü ya da yetkili kişilerin astlarına uyguladığı bu sistematik baskı, çoğu zaman mağduru yalnızlaştırma, değersiz hissettirme veya güvensizlik yaratma gibi yöntemlerle kendini gösterir. Uzun vadede hem psikolojik hem de fiziksel sağlık üzerinde olumsuz etkiler doğurabilen mobbing, çalışma hayatında güvenli ve adil bir ortamın sağlanması bakımından hukuk düzeni içerisinde özel bir önem taşır.

Mobbing yalnızca iş yerinde değil, okullarda akran zorbalığı, aile içinde sürekli eleştiri veya küçük düşürme ya da sosyal çevrede dışlama gibi farklı şekillerde de görülebilir. Bu tür davranışlar mağdurlar üzerinde ciddi duygusal yaralar açabilir, kişinin sosyal ilişkilerini zayıflatabilir ve bireyi psikolojik açıdan yıpratabilir.

Mobbing Nedir?

Mobbing, fiziksel bir saldırı olmaktan ziyade muhattabına duygusal manada zarar veren bir saldırı çeşididir. Mobbingi, iş yerinde çalışan veya çalışanlara yapılan psikoloik saldırıya verilen isimdir. Mobbingin amacı ise bu çalışanlar üzerinde sistematik ve düzenli bir baskı unsuru yaratarak genel ahlak kurallarına uygun olmayan davranış biçimleriyle bu kişilerin sınırılarını zorlamak ve çökme noktasına getirmek suretiyle işten ayrılmaya zorlamaktır.

Yukarıda bahsedildiği üzere mobbing kavramının birbirleriyle bağlantılı birden fazla anlamı veya tanımı bulunmaktadır. Başka bir tanıma göre ise mobbing; işyerlerinde çalışan bir kişinin veya grubun başka bir kişi veya gruba karşı, sistematik ve üzenli bir şekilde yıldırma ve bu şekilde işten uzaklaştırmaya çalışmayı amaçlayıp saldırıyı yönelttikleri kişilerin manevi değerlerini mesleki durumlarına ve sosyal ilişkilerine zarar veren; kasıtlı olan ve kesin bir şekilde kötü niyet barındıran negatif davranışların bütünüdür.

Neden Mobbing Yapılır?

Mobbing tek bir sebepten kaynaklanmaz; genellikle bireysel, psikolojik, sosyal ve kurumsal faktörlerin birleşimi sonucunda ortaya çıkar. En sık rastlanan nedenlerden bazıları şunlardır:

• Gücü kötüye kullanma: Yetki sahibi olan bazı kişiler, kendi konumlarını korumak veya üstün hissetmek amacıyla başkalarına baskı uygulayabilir.
• Rekabet ve kıskançlık: Çalışanlar arasında ortaya çıkan rekabet, özellikle başarılı bir çalışanın diğerleri tarafından tehdit olarak algılanması durumunda mobbingi tetikleyebilir.
• Kurumsal sorunlar: Sağlıksız iş ortamı, etkisiz yönetim, iletişim eksikliği veya adil olmayan görev dağılımı gibi kurumsal eksiklikler, mobbing davranışlarını artırabilir.
• Psikolojik faktörler: Empati yoksunluğu, özgüven eksikliği, geçmiş travmalar veya kişisel güvensizlikler, bireylerin mobbing davranışına yönelmesine sebep olabilir.
• Kontrol ve üstünlük arayışı: Mobbing yapan kişiler çoğu zaman başkalarını baskı altına alarak sosyal statülerini korumak ya da kişisel eksikliklerini örtmek ister.

Mobbingin Belirtileri Nedir?

Mobbing belirtileri, mağdurun hem psikolojik hem de fiziksel sağlığını doğrudan etkileyen sonuçlar doğurur. Uzun süreli baskı ve psikolojik şiddet, bireyin yaşam kalitesinde ciddi bozulmalara yol açabilir. Yaygın belirtiler şu şekilde sıralanabilir:

• Psikolojik belirtiler: Yoğun kaygı, sürekli yetersizlik duygusu, özgüven kaybı, depresyon, konsantrasyon zorlukları ve uyku bozuklukları.
• Davranışsal değişiklikler: Sosyal ortamlardan çekilme, yalnızlaşma, iletişimden kaçınma, iş veya okul başarısında düşüş.
• Fiziksel etkiler: Baş ağrısı, mide sorunları, yorgunluk, psikosomatik rahatsızlıklar.

Mobbing yapan kişiler, mağduru sistematik olarak yıpratmak amacıyla farklı taktikler kullanır:

• Aşağılama: Mağdurun başarılarını küçümsemek, hataları abartmak, alaycı sözlerle değersizleştirmek.
• Sosyal izolasyon: Kişiyi toplantılardan, projelerden veya sosyal ortamlardan dışlamak.
• Sürekli eleştiri: Yapıcı olmayan, tekrarlayan ve küçük hataları abartan eleştiriler yöneltmek.
• Yanlış bilgilendirme: Mağdura eksik ya da hatalı bilgi vererek başarısız gösterilmesini sağlamak.

Bu belirtiler, zamanında fark edilmediğinde kişinin motivasyonunu düşürür, sosyal bağlarını zayıflatır ve ciddi ruhsal travmalara yol açar.

Mobbing Türleri Nedir?

Mobbing, ortaya çıktığı ortama ve taraflar arasındaki güç dengesine göre farklı türlerde görülebilir. Her türün kendine özgü özellikleri vardır ve mağdur üzerinde bıraktığı etkiler değişiklik gösterebilir. Başlıca mobbing türleri şunlardır:

• Dikey Mobbing: İş yerinde üst pozisyonda bulunan bir kişinin astlarına uyguladığı baskı ve psikolojik şiddettir. Yöneticiler çalışanların iş yükünü haksız yere artırabilir, kaynaklardan mahrum bırakabilir veya sürekli eleştirilerle özgüvenlerini zedeleyebilir.
• Yatay Mobbing: Aynı seviyede çalışan kişiler arasında görülür. Rekabet, kıskançlık veya kişisel anlaşmazlıklar nedeniyle ortaya çıkar. Çalışanlar, hedef alınan kişiyi dışlayabilir, iş birliğini reddedebilir ya da hakkında olumsuz söylentiler yayabilir.
• Duygusal Mobbing: Kişinin sürekli eleştirilmesi, küçümsenmesi ve yetersiz hissettirilmesi üzerine kuruludur. Bu tür mobbing, mağdurun ruh sağlığını derinden sarsar, depresyon ve anksiyeteye yol açabilir.
• Sosyal Mobbing: Mağdurun sosyal ortamdan bilinçli şekilde dışlanmasıdır. Grup toplantılarından uzak tutulma, dedikoduya maruz bırakılma veya görmezden gelinme gibi davranışlarla kişi izole edilir.
• Siber Mobbing: Dijital ortamda yapılan mobbingdir. Sosyal medya, e-posta veya mesajlaşma uygulamaları üzerinden tehdit edici, aşağılayıcı veya utandırıcı mesajların gönderilmesi bu kapsamdadır.

Her tür mobbing, mağdurun hem sosyal hem de profesyonel yaşamını doğrudan etkiler. Ancak mobbingin sistematik ve kasıtlı bir şekilde yapılması, bu davranışların sıradan anlaşmazlıklardan ayrılmasını sağlar.

MOBBİNG DAVASI NASIL AÇILIR?

Hukuk sistemi, hak sahiplerinin haklarını korumak için çeşitli araçlar sunar. Bu araçlardan biri de hak ihlalleri sonucunda oluşan maddi ve manevi kayıpların tazmin edilmesidir. Hak ihlalinin ardından belirli bir süre geçmiş olsa bile, hak sahibinin maddi veya manevi zarara uğraması halinde, bu zararın tazminini talep etme hakkı vardır. Bu hak, mobbing gibi durumlarda da geçerlidir. Nitekim mobbing, kişilik hakkına yönelik bir saldırı olduğu gibi kişi, bu saldırı neticesinde maddi zararlara da uğrayabilmektedir. 

Mobbing, kişilik haklarına yönelik bir saldırıdır ve bu saldırı sonucunda çalışan maddi zarar görebilir. Bu durumda, çalışanın maruz kaldığı maddi zararın tazmini için mobbing davası açılabilir. Dava, çalışanın malvarlığında oluşan azalmanın tazmini amacıyla görülür. 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun ilgili maddelerine göre, kişilik hakları hukuka aykırı şekilde ihlal edilen kişi maddi tazminat davası açma hakkına sahiptir. Bu davada, Türk Borçlar Kanunu’nda yer alan haksız fiil sorumluluğuna ilişkin hükümler uygulanır.

Mobbing, çalışanın kişilik haklarını ihlal ettiği için manevi tazminat davası açma hakkı da doğurur. Bu dava, çalışanın mobbing sebebiyle hissettiği keder ve manevi acının tazmini amacıyla açılır.

İş Yerinde Mobbing Nasıl Olur?

İş yerinde mobbing, bir çalışanın diğer çalışanlar ya da yöneticiler tarafından sürekli olarak baskıya, dışlanmaya veya küçümsemeye maruz bırakılmasıyla ortaya çıkar. Bu tür davranışlar çoğunlukla sistematik, tekrarlayan ve kasıtlı niteliktedir.

İş yerinde mobbingin başlıca görünümleri şunlardır:

• Sürekli eleştiri: Çalışanın yaptığı işler sürekli küçümsenir, en ufak hatalar dahi abartılır.
• Haksız suçlamalar: Mağdur, sorumlusu olmadığı konularla ilgili olarak suçlanabilir.
• Dışlama: Toplantılara, projelere veya iş birliği gerektiren süreçlere dahil edilmez.
• Yanlış bilgilendirme: Eksik ya da hatalı bilgi verilerek çalışanın başarısız gösterilmesi sağlanır.
• İtibar zedeleme: Çalışanın yetenekleri sorgulanarak güven kaybı yaratılır.

İş yerindeki mobbing yalnızca mağdurun motivasyonunu ve iş performansını olumsuz etkilemekle kalmaz, aynı zamanda kurumsal aidiyet duygusunu da zayıflatır. Zamanla kişi işten soğuyabilir, psikolojik sorunlar yaşayabilir ve iş hayatından kopma noktasına gelebilir.

Mobbing ile Nasıl Başa Çıkılır?

Mobbingle başa çıkmak, sabır, bilinç ve doğru yöntemlerle mümkündür. Yaşanan sürecin ciddiyetini kavrayıp sistematik şekilde adım atmak, mağdurun hem psikolojik hem de hukuki açıdan kendini korumasını sağlar.

Mobbingle mücadelede uygulanabilecek yöntemler şunlardır:

• Olayları kaydetmek: Yaşanan her olayı tarih, saat ve içerik bilgisiyle not almak ileride önemli bir kanıt niteliği taşır.
• Destek almak: Güvenilen aile bireyleri, arkadaşlar veya iş arkadaşlarıyla durumu paylaşmak duygusal açıdan rahatlama sağlar.
• Profesyonel yardım: Psikolog ya da terapistten destek almak, mobbingin psikolojik etkilerini azaltmada etkili bir adımdır. Gerek yüz yüze gerekse online terapi seçenekleri, mağdurun süreci daha sağlıklı yönetmesine yardımcı olur.
• Hukuki yollara başvurmak: Mobbing, iş hukukunda ve genel hukuk düzeninde koruma altına alınmış bir durumdur. Bu nedenle gerekli şartlar oluştuğunda hukuki süreçler başlatılarak hakların korunması mümkündür.
• Kendini savunma becerilerini geliştirmek: İletişim tekniklerini öğrenmek, sınır koymayı bilmek ve gerektiğinde profesyonel destekle özgüveni artırmak önemlidir.

Bu yöntemler, mağdurun yaşadığı olumsuz etkileri azaltırken aynı zamanda mobbing davranışının fark edilmesini ve önlenmesini de kolaylaştırır.

MOBBİNG DAVASI AÇMA ŞARTLARI

Mobbing, günümüzde işyerlerinde sıkça karşılaşılan ve çalışanların ruhsal ve bedensel sağlıklarını ciddi şekilde olumsuz etkileyen bir durumdur. Bu tür durumlarda, çalışanlar haklarını korumak ve maruz kaldıkları zararı tazmin ettirmek için yasal yollara başvurabilirler.

Ancak mobbing nedeniyle tazminat davası açabilmek için bazı şartların sağlanması gerekir. Her olumsuz davranış mobbing olarak değerlendirilmez. Mobbingin yasal tanımı, belirli bir süreç içerisinde tekrarlanan ve sistematik şekilde gerçekleştirilen, çalışanı psikolojik olarak yıpratmayı ve işten ayrılmaya zorlamayı amaçlayan davranışları kapsar. Bu davranışlar aşağıdaki gibi sıralanabilmektedir.

Tekrarlanan Davranışlar: Mobbing tek seferlik bir olayla gerçekleşmez. Davranışların mobbing kapsamında değerlendirilebilmesi için sistematik ve devamlı olması gerekmektedir.

İmalı ve Anlaşılması Güç Davranışlar: Mobbing her zaman açık ve net bir şekilde ortaya konmaz. Mobbing ima şekliyle de ortaya çıkabilmektedir.

Tek Başına Hukuka Aykırı Olmayan Davranışlar: Mobbingi oluşturan tek tek her davranış hukuka aykırı olmayabilir. Zira bu davranışların müstakil olarak bir şey ifade etmese de bu davranışların biri araya gelerek mobbing oluşturabilir.

Hedeflenen İşten Ayrılma: Mobbingin nihai amacı, hedeflenen çalışan veya çalışanların işyerinden ayrılmalarını yani istifa etmelerini sağlamaktır.

Eşit Davranma İlkesine Aykırılık: Mobbing, işverenin “eşit davranma” borcuna aykırılık teşkil eder. Tüm çalışanlara eşit davranmak ve çalışma ortamında ayrımcılık yasağına uygun davranmak işverenin temel yükümlülüklerindendir.

İş Güvenliği ve Sağlığı Hükümlerine Aykırılık: Mobbing, işverenin iş güvenliği ile ilgili yükümlülüklerine de aykırılık teşkil etmektedir. Çalışanın sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamında bulunma hakkı mevzuat uyarınca koruma altına alınmıştır.

Kişilik Haklarına Tecavüz: Mobbing, çalışanların kişilik haklarına tecavüz teşkil eder. Kişilik hakları korunması gereken temel bir insan hakkıdır.

MOBBİNG NASIL KANITLANIR?

Yukarıda bahsedilen davranışlara, psikolojik saldırı ve tutumlara uğrayan çalışan veya çalışanların durumlarını ispat etmelerinin tabiki birden fazla yolu bulunmaktadır. Kişilerin uğradıkları mobbinge ilişkin karineler sunmaları gerekmektedir. Herhangi bir şekil veya ispat şartı bulundurmayan mobbing, her türlü delille temellendirilip ispatlanabilmektedir. Örneğin kişi uğradığı mobbinge ilişkin, tanık gösterebilir. Ancak aynı iş yerinde çalışan kişilerin çekinmesi ve bu sebeple tanıklık yapmak istememeleri de karşılaşılan durumlardan bir tanesidir. Mobbinge uğrayan kişinin kişilik haklarının saldırıya uğraması ve kendisine haksızlık edilmesi bu durumda yeterlidir. Saldırının ağır bir saldırı olması gerekliliği özellikle aranmamaktadır. Kişinin uğradığı mobbingi kanıtlamasına ilişkin her türlü delili kullanabileceğinden az önce bahsetmiştik. Bahse konu delil çeşitlerinden bazıları aşağıdaki gibidir.

Somut kanıtlar: Somut kanıtlar ile bahsedilmeye çalışan husus, bu kanıtların apaçık ortada olmasıdır. Kişiye gönderilen ve mobbing unsurlarını taşıyan, elektronik iletiler, mesajlar veya yazılı belgeler mobbingi kanıtlama konusunda oldukça net bir delil teşkil edebilir.

Tıbbi Kayıt Ve Raporlar: Uğradığı mobbing sebebiyle kişinin psikolojik, psikiyatrik veya herhang bir tıbbi tedavi aldığını gösteren belgeler gerçekleşen mobbinge ilişkin güçlü birer delil teşkil edebilir.

Tanık İfadeleri: Kişinin uğradığı mobbinge ilişkin sunabileceği bir diğer delil, mobbinge şahit olan diğer çalışanların ifadeleri yani tanıklıklarıdır. Mobbing mağduru, yaşadığı olaylara ilişkin duruma şahit olanların tanıklığına başvurabilir ve böylece mobbing iddialarına daha sağlam bir dayanak gösterebilir. Ancak daha önce de bahsettiğimiz üzere çalışanlar birtakım korkularla tanıklık etmekten çekinebilmektedirler.

MOBBİNG CEZASI

Mobbingin tanımı anlatıldığı üzere kişinin manevi değerlerine yani kişilik haklarına birer saldırı niteliğindedir. Bu saldırının sonucunda kişi psikolojik olarak zarara uğrayabileceği gibi işten ayrılma gibi bir sonuç neticesinde maddi kayba da uğrayacaktır. Her ne kadar Türk Ceza Kanununda “mobbing” müstakil bir suç düzenlenmemiş olsa da mobbing kapsamına giren  davranışlara ilişkin Türk Ceza kanunu bağlamında yaptırım uygulanabilecek bir takım suç maddeleri bulunmaktadır. Zira mobbing doğası gereği birden fazla davranış içerebilmekte ve bu davranışların bazıları Türk Ceza Kanununda kendilerine yer bulabilmektedir. Kişi mobbinge uğradığı takdirde  aşağıda örneğini vermiş bulunduğumuz suç maddelerine ilişkin suç duyurusunda bulunabilmektedir.

Bu suçlar sırasıyla Eziyet suçu ve Hakaret suçu olacaktır. Eziyet suçu TCK’nın 96. maddesinde düzenlenmiş bulunmaktadır. Eziyet niteliği itibariyle kamu görevlilerince işlenemez. Kamu görevlileri tarafından işlendiği takdirde suçun niteliği işkence suçu olarak değişecektir. Eğer mobbing kişinin sağlığını boazacak seviyedeyse ve sistematik bir şekilde uygulanıyorsa eziyet suçu oluşacaktır. Hakaret suçu için ise kişinin onuruna ve şerefine yönelik birtakım hakaretler varsa bu davranışlar mobbing kapsamında kişiye karşı gerçekleştiriliyorsa, mobbing suçu oluşacaktır. Yargıtay’ın da yerleşik içtihatlarına göre mobbing kapsamındaki  davranışlar eziyet suçunu oluşturabilmektedir. Kişi suç duyurusunda bulunduğu vakit ceza yargılaması neticesinde failin cezalandırılabilme olasılığı yüksektir.

MOBBİNG TAZMİNATI

Mobbing sonucunda kişi yaşadığı durumun sonucunda maddi veya manevi zararını tazmin etmek amacıyla tazminat davası açabilmektedir. Açılabilecek tazminat davalarının çeşitlerinden yukarıda bahsedilse de bahse konu başlık altında tekrar inceleme alanı bulacaktır. Tanımı tekrar kısaca özetlemek gerekirse mobbing, uğrayan kişiye yönelik sistematik ve düzenli olarak tekrarlanan  yıldırma, rencide etme etme gibi davranışlar bütünü olup kişiyi çalıştığı iş yerinden istifaya zorlamak gibi amaçlar taşımaktadır. Mobbinge uğrayan kişi, mobbing uygulayacısına yönelik maddi ve manevi tazminat davası açabilmektedir.

Mobbingin ispatı için tanık ifadeleri, kamera ve ses kayıtları, iş yerinde tutulan tutanaklar, mobbinge maruz kalındığına ilişkin psikolojik sorunlara ilişkin tıbbi kayıtlar gibi deliller kullanım alanı bulabilmektedir. Unutulmamalıdır ki maddi tazminat, mağdurun uğradığı maddi zararları karşılamak için talep edebilen bir tazminat türüyken manevi tazminat, kişinin uğradığı kişilik hakkı ihlalleri sebebiyle manevi zararlarının karşılanması amacıyla talep edilebilen bir tazminat türüdür. Bu zararlara örnek olarak bahsedildiği gibi kişilik hakkı ihlali, üzüntü, acı, elem ve ruhsal çöküş gibi örnekler verilebilmektedir.