36/3-A Trafik Cezası Nedir?

36/3-a, Karayolları Trafik mevzuatında sürücü belgesi olmadan motorlu araç kullanmayı açıkça yasaklayan ve hem sürücüye hem de aracı kullandıran araç sahibine idari para cezası öngören düzenlemedir. Düzenlemenin amacı; yalnızca aracı sevk ve idare edebilecek yetkinliğe, bilgiye ve sorumluluğa sahip kişilerin trafiğe çıkmasını sağlamak, böylece can ve mal güvenliğini korumaktır.

36/3-A Maddesinin Kapsamı

36/3-a, temel olarak “hiç sürücü belgesi almamış kişilerin” motorlu araç kullanması hâlini kapsar. Denetim anında sürücü belgesinin hiç bulunmaması, belge numarasının hiç verilmemiş olması veya geçmişte hiç sürücü belgesi düzenlenmemiş olması bu maddeye girer.

Önemli ayrım: Sürücü belgesinin geçici olarak geri alınması, iptali ya da belge sınıfına uygun olmayan araç kullanılması gibi haller mevzuatta ayrı bentlerle yaptırıma bağlanmıştır. Uygulamada tüm bu durumlar “ehliyetsiz kullanım” diye anılsa da, 36/3-a özellikle hiç belgesi olmayanlar içindir.

Hangi Haller 36/3-A Kapsamındadır?

• Hiç ehliyeti olmayan kişinin araç kullanması
• Sahte/başkasına ait belge ibraz ederek araç kullanırken gerçekte hiç ehliyeti olmadığının anlaşılması
• Sürücü kursunu bitirdiği hâlde geçerli geçici sürücü belgesi düzenlenmeden yalnızca kurs bitirme evrakıyla trafiğe çıkılması (geçici belge düzenlenmiş ve süresi geçerli ise bu kapsamda sayılmaz)

2025 Yılı 36/3-A Trafik Cezası Tutarı

2025 yılı için 36/3-a kapsamında uygulanacak idari para cezası 18.677 TL’dir. Tutarlar her yıl yeniden değerleme oranına göre güncellenir.

Erken Ödeme İndirimi

Ceza tebliğ edildiği tarihten itibaren 15 gün içinde ödenirse %25 indirim uygulanır. Buna göre indirimli tutar 14.007,75 TL olarak tahsil edilir.

• Sürenin başlangıcı tebliğ tarihidir (posta, elektronik tebligat veya UETS).
• 15 gün geçerse indirim uygulanmaz.
• Ödeme, başkası tarafından da yapılabilir; indirim hakkını etkilemez.

Araç Sahibine Uygulanan Yaptırım

36/3-a yalnızca sürücüyü değil, aracı bilerek veya ihmalen ehliyetsiz kişiye kullandıran araç sahibini de kapsar. Araç sahibine de aynı tutarda idari para cezası düzenlenir. Bu nedenle işverenler, filo yönetenler ve araç sahipleri “sürücü belgesi kontrolü” yapmadan anahtar teslim etmemelidir.

Trafikten Men ve Araç Teslim Süreci

Ehliyetsiz kullanım tespit edildiğinde araç trafikten men edilebilir. Araç, ancak geçerli sürücü belgesi bulunan bir kişi tarafından bulunduğu yerden teslim alınabilir.

• Uygun sürücü yoksa araç otoparka çekilir.
• Çekici ve otopark ücretleri ayrıca doğar.
• Teslim aşamasında ruhsat, sigorta ve geçerli ehliyet ibrazı aranır.

Ceza Puanı Uygulanır mı?

Ceza puanları sürücü belgesi üzerine işlenir. Hiç sürücü belgesi olmayan kişi açısından ceza puanı teknik olarak uygulanamaz; yaptırım idari para cezası ve trafikten men ile sınırlıdır. Aracını kullandıran ehliyetli araç sahipleri bakımından da bu ihlalin puan karşılığı bulunmaz; ancak aynı dönem içinde diğer ihlallerden doğan puanlar ayrıca hesaplanır.

Sigorta ve Hukuki Sonuçlar

• Zorunlu trafik sigortası kural olarak üçüncü kişilerin zararını karşılamaya devam eder; ancak ehliyetsiz kullanım tespit edilirse sigorta şirketi ödediği tazminatı sürücüye ve/veya araç sahibine rücu edebilir.
• Kasko poliçeleri çoğu zaman ehliyetsiz kullanım hâlini teminat dışı bırakır. Bu durumda araç hasarı sigortadan karşılanmayabilir.
• Kazada yaralanma/ölüm gibi sonuçlar doğarsa, idari yaptırımlara ek olarak adli sorumluluk gündeme gelir. Sahte belge kullanımı söz konusuysa ayrıca resmî belgede sahtecilik nedeniyle ceza yargılaması yapılabilir.

Sık Görülen İhlal Senaryoları

Ehliyetsiz Gençlerin Aile Aracını Kullanması

Denetimde hiç ehliyeti olmayan genç sürücü tespit edilir. Sürücüye 18.677 TL, araç sahibine 18.677 TL ceza uygulanır; araç uygun ehliyetli biri gelene kadar men edilir.

İşverenin Ehliyetsiz Personele Araç Teslim Etmesi

Teslim tutanağı yapılmadan “kısa mesafe yap gel” şeklinde anahtar verilmesi, işverenin de aynı miktarda ceza almasına neden olur. Şirket politikalarına ehliyet kontrolü ve ehliyet sınıfı doğrulaması mutlaka eklenmelidir.

Sahte/Emanet Belgeyle Kullanım

Sürücü başkasına ait veya sahte belge ibraz eder; aslında hiç ehliyeti yoktur. 36/3-a cezasına ek olarak sahtecilik yönünden adli işlem yürütülür.

Yanlış Bilinenler ve Doğrular

• “Geçici belgeyle çıkılamaz” yanlıştır. Geçerlilik süresi olan geçici sürücü belgesi düzenlenmişse sürüş yapılabilir. Belgenin süresi dolmuşsa veya hiç düzenlenmemişse 36/3-a kapsamında işlem yapılır.
• “Sadece birkaç dakika kullandım” mazeret değildir. Denetim anında hiç ehliyetiniz yoksa, sürenin kısalığı yaptırımı kaldırmaz.
• “Trafik sigortası ödeme yapmaz” yanlıştır. Üçüncü kişinin zararı çoğu durumda ödenir; ancak şirket rücu edebilir. Kasko teminatı ise şartnameye bağlıdır.

İtiraz Hakkı ve Süreci

Ceza size tebliğ edildiğinde 15 gün içinde Sulh Ceza Hâkimliği’ne itiraz edebilirsiniz.
Dilekçede; olayın tarihi, yeri, tutanak numarası, sürücü/araç sahibi kimliği ve itiraz sebepleri açıkça yazılmalıdır.

• Denetim anında geçerli geçici belge bulunduğu,
• Sürücünün siz olmadığınız ve aracı izniniz dışında aldığı,
• Tutanakta yer/zaman plaka hatası gibi maddi hata bulunduğu
  belgelerle ispatlanabiliyorsa, iptal ihtimali doğar. Hiç ehliyeti olmadığı açıkça tespit edilmiş kişilerde itirazın kabul oranı düşüktür.

Uygulamada Dikkat Edilecek Noktalar

• Araç teslim etmeden önce sürücü belgesini ve sınıfını kontrol edin; fotoğraflı ibraz isteyin.
• Filolar için yazılı prosedür ve teslim tutanağı kullanın; eğitim/veri tabanı ile belge geçerlilik tarihlerini izleyin.
• Geçici belge ile kullanımda süre ve asıl belgenin teslim alınma tarihini takip edin.
• Kaza sonrası sigorta rücu riskini azaltmak için, şirket içi yönergelerde ehliyetsiz kullanımın yasak olduğu açıkça belirtilsin.
• Tebligatları e-Devlet ve UETS üzerinden düzenli takip ederek %25 indirim süresini kaçırmayın.

Sonuç

36/3-a, ehliyetsiz araç kullanımını caydırmak için düzenlenmiş, hem sürücüyü hem de aracı kullandıran araç sahibini yaptırımla karşı karşıya bırakan ciddi bir kuraldır. 2025 yılı itibarıyla 18.677 TL ceza ve trafikten men yaptırımı söz konusudur; 15 gün içinde ödeme hâlinde 14.007,75 TL’ye düşer. Üstelik kazaya karışılması halinde sigorta rücu riski, kasko teminatı dışı kalma ve adli sorumluluk ihtimali vardır.
Güvenli ve hukuka uygun trafik için geçerli sürücü belgesi şartına titizlikle uyulmalı, araçlar yalnızca ehliyetli kişilere teslim edilmelidir.