Açığa Alınma Kararı Nedir Nasıl İtiraz Edilir?

Açığa Alınma Kararı Nedir Nasıl İtiraz Edilir? Bir memur, asker, polis, üst kuruluşlar ile yükseköğretim kurumu yöneticileri, öğretim elemanları ve diğer personel hakkında görevinin başında kalmasının sakıncalı görüldüğü hallerde uygulanan ihtiyati tedbirlerdendir. Açığa alınma diğer adıyla görevden uzaklaştırma cezai bir karar değildir. İdarenin ceza veya disiplin soruşturmasının tüm aşamalarında en fazla 3 aylık süreyle alınan tedbir kararı, geçici olarak kamu görevlisinin kamu görevinin yapamamasına neden olur. Kişinin memuriyetini sonlandıran bir işlem değildir. 

Açığa alınma kararı veren yetkili amir karardan itibaren 10 gün içerisinde soruşturmayı başlatması gerekmektedir. Bu süre içerisinde başlatılmadığı durumlarda amirin sorumluluğu söz konusu olacaktır.  

Bu tedbirle birlikte memuriyeti fiilen kesilen kamu görevlisinden görev ilişkisini kesmek maksatıyla silahını, memurun kurum kimliğini vb. şeylerin kendisinden geri alınması gibi tedbirler de uygulanabilir. 

Açığa Almak Ne Demek?

Görevden uzaklaştırma (açığa alma), kamu hizmetinin etkin şekilde yürütülmesini sağlamak amacıyla alınan geçici bir tedbirdir. Bu işlem; memur, öğretim elemanı, asker, polis veya diğer kamu görevlileri hakkında uygulanabilir. Açığa alınan memur, fiilen görevden uzak tutulsa da memuriyet statüsü devam eder. Yani kişi hâlen devlet memuru sayılır, ancak geçici olarak görev yapmaz. Halk arasında bu uygulama yaygın olarak “açığa alınma” olarak bilinir.

GÖREVDEN UZAKLAŞTIRILMA VE AÇIĞA ALINMA ARASINDAKİ FARK

Kamu görevlisine uygulanan açığa alınma ve görevden uzaklaştırılma tedbirleri aynı durumu ifade etmektedir. Bu iki terim arasında bir fark bulunmamakta olup her ikisi de kamu görevlisinin geçici olarak görevinden alınması anlamına gelmektedir. 7068 Sayılı Kanunu’nun 28. Maddesinde görevden uzaklaştırma/ açığa alınma hususuna 657 Sayılı Kanun’nun 137. Maddesindeki hükümlerin uygulanacağı şeklinde atıf yapılmıştır. Bu nedenle kamu görevlisinin açığa alınması müessesini incelerken incelememiz gereken hükümler 657 Sayılı Kanunun 137.-145. Maddeleridir. Kanunda görevden uzaklaştırmanın tanımı açıkça yapılmaktadır: ”Görevden uzaklaştırma, Devlet kamu hizmetlerinin gerektirdiği hallerde, görevi başında kalmasında sakınca görülecek Devlet memurları hakkında alınan ihtiyati bir tedbirdir.”  Kanunun 137. Maddesi memurun idari soruşturma nedeniyle açığa alınmasını düzenlerken, söz konusu kanunun 140. Maddesinde kişinin ceza kovuşturması nedeniyle açığa alınmasından bahseder. Soruşturmanın her aşamasında alınan bu kararı almaya yetkili kişilerde kanunda sınırlı sayıda belirtilmektedir. 

Yetkililer:

Madde 138 – Görevden uzaklaştırmaya yetkililer şunlardır:

a) Atamaya yetkili amirler;

b) Bakanlık ve genel müdürlük müfettişleri;

c) İllerde valiler;

ç) İlçelerde kaymakamlar (İlçe idare şube başkanları hakkında valinin muvafakati şarttır.)

Valiler ve kaymakamlar tarafından alınan görevden uzaklaştırma tedbiri, memurun kurumuna derhal bildirilir.

İlgili maddeden de anlaşılacağı üzere kişinin kamu görevinde kalması sakınca oluşturabileceğinden verilen açığa alınma kararının uygulanabilmesi için ivedilikle ilgili makamların işlemlerini gerçekleştirmeleri gerekmektedir.

Açığa Alınan Memur Maaş Alır Mı?

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 141. maddesine göre, görevden uzaklaştırılan, tutuklanan veya gözaltına alınan memurlar bu süre zarfında aylıklarının üçte ikisini almaya devam eder. Yani açığa alınan memurun maaşı tamamen kesilmez, belirli bir oranda ödenmeye devam eder. Bunun yanında, bu süreçte sosyal haklar ve yardımlar da devam eder. Böylece memurun ekonomik olarak tamamen mağdur edilmesinin önüne geçilmiş olur.

AÇIĞA ALINAN MEMUR İHRAÇ EDİLİRSE ?

Suç ya da disiplinsizlik sayılabilecek eylemlerden dolayı haklarında disiplin soruşturması veya kovuşturma olan memurlar, incelemelerin tamamlanmasının ardından idari makamlarca görevlerinden ihraç edilebilirler. 657 Sayılı Kanun madde 125/E bendinde a-l alt bentleri arasında memurun hangi hallerde kişinin memuriyetten çıkarma cezası alabileceği belirtilmiştir. Bunun dışında kanun m.125/4’te “Yukarıda sayılan ve disiplin cezası verilmesini gerektiren fiil ve hallere nitelik ve ağırlıkları itibariyle benzer eylemlerde bulunanlara da aynı neviden disiplin cezaları verilir.” denilmiştir. Açığa alınan memurun ihraç edilmesi yani memuriyetten  çıkarılması 657 Sayılı Kanunun 125. Maddesinde geçen enağır disiplin cezasıdır. Bu maddeye göre amirin talebi üzerine memurun bağlı bulunduğu yüksek disiplin kurulunca memuriyetten çıkarma cezası verilebilir.

Bu süreçte memurun savunma hakkının ihlal edilmemesi son derece önemlidir. Memurun ihraç edilmesi gibi çok ağır disiplin cezalarının uygulanacağı durumlarda kanunun tanıdığı usul ve süre içerisinde savunmanın yapılabilmesine imkan tanınmalıdır. Anayasal bir hak olan savunma hakkının kullanılmasına izin verilmemesi hukuka aykırılık oluşturacaktır. Diğer disiplin cezalarına karşı itiraz yolu açıkken ne var ki ilgili cezada itiraz imkanı bulunmamaktadır. Yalnızca Kurulca verilen karara karşı ilgili memura tebliğinden itibaren 60 gün içerisinde idare mahkemesinde iptal davası açılabilmektedir. Yürütmenin durdurulması talepli iptal davası açılması ve bu davayla birlikte kişinin maddi ve özlük hakları da istenilmelidir.  

Kişi memurluktan çıkarma cezası aldığında hem işini kaybetmiş olur hem de bir daha memur olamayacaktır. Bu durum ihraç edilen memurun kendisi ve ailesi için oldukça olumsuz ve ağır sonuçlar doğurmaktadır. Söz konusu cezayı gerektiren eylemler ceza hukuku anlamında da suç teşkil edebileceği için kişinin ayrıca ceza mahkemelerinde de yargılanma olasılığı vardır.

AÇIĞA ALINAN MEMUR NE YAPMALI?

Görevden uzaklaştırma cezasına karşı itiraz yolu Kanunda öngörülmemiştir. Yetkili makamlarca verilen görevden uzaklaştırma kararı da bir idari işlem niteliğindedir. Anayasa’nın 125. Maddesine göre idarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolu açıktır. Dolayısıyla her idari işlem gibi açığa alınma kararına karşı da konu, şekil, yetki, maksat ve sebep yönünden sakatlık olduğunun düşünüldüğü durumlarda idare mahkemelerine iptal davası açılıp kararın iptali talep edilebilir. Dava, kamu görevlisinin görevli bulunduğu yer mahkemesinde açılmaktadır. 

Memurun hak kaybı yaşamaması için iptal davasını görevden uzaklaştırma kararının tebliğinden itibaren 60 gün içerisinde yürütmenin durdurulması istemiyle birlikte açması faydalı olacaktır. İYUK m.27’de yürütmenin durdurulması konusunu düzenlenmiştir. İdare mahkemesi yürütmenin durdurulmasına karar verdiğinde memur dava sonuçlanana kadar görevine devam edebilir. Talep edilen kararı mahkemece reddedilirse kararının tebliğinden itibaren 7 gün içerisinde Bölge İdare Mahkemesinde karara karşı itiraz yolu kullanılabilir. Bu hususta Bölge İdare Mahkemesinin vermiş olduğu karar kesindir. 

MEMUR AÇIĞA ALININCA MAAŞ ALIR MI ?

Disiplin soruşturmasına ya da cezai soruşturma başlatılmasına neden olan eylemler nedeniyle ilgili kamu görevlisi hakkında yetkili makamlarca görevden uzaklaştırma kararı verilebilmektedir. Görevden uzaklaştırılan memurun, kamu görevi nedeniyle kendisine sağlanan mali haklarının tamamı değil, aylığının üçte ikisi ödenmeye devam eder; sosyal hak ve yardımları ise kesilmez. 657 Sayılı Kanun’un 141. maddesinde görevden uzaklaştırılan memurun hak ve yükümlülükleri düzenlenmiştir.

Görevden uzaklaştırılan memurların hak ve yükümlülüğü:

Madde 141 – Görevden uzaklaştırılan ve görevi ile ilgili olsun veya olmasın herhangi bir suçtan tutuklanan veya gözaltına alınan memurlara bu süre içinde aylıklarının üçte ikisi ödenir. Bu gibiler bu Kanunun öngördüğü sosyal hak ve yardımlardan faydalanmaya devam ederler…

Soruşturma sonucunda açığa alınan memurun bazı hallerde görevine geri dönmesi zorunlu kılınmıştır. Aynı Kanun’un 143. maddesinde sayılan bu zorunlu haller şunlardır:

a) Haklarında memurluktan çıkarmadan başka bir disiplin cezası verilenler;

b) Yargılamanın men’ine veya beraatine karar verilenler;

c) Hükümden evvel haklarındaki kovuşturma genel af ile kaldırılanlar;

ç) Görevlerine ve memurluklarına ilişkin olsun veya olmasın memurluğa engel olmayacak bir ceza ile hükümlü olup cezası ertelenenler.

Yer alan hallerden birinin gerçekleşmesiyle görevine geri dönen memurun geriye dönük ücret ve haklarını almasıyla alakalı düzenleme ilgili Kanun’un 141/2. fıkrasında şu şekilde yer alır:
“…Aylıklarının kesilmiş olan üçte biri kendilerine ödenir ve görevden uzakta geçirdikleri süre, derecelerindeki kademe ilerlemesinde ve bu sürenin derece yükselmesi için gerekli en az bekleme süresini aşan kısmı, üst dereceye yükselmeleri halinde, bu derecede kademe ilerlemesi yapılmak suretiyle değerlendirilir.”

Açığa alınan memura maaşının üçte ikisi ödenir, üçte biri ise görevine dönmesi halinde toplu olarak ödenir. Bu hüküm ile ağır sonuçlar doğurabilen görevden uzaklaştırma kararında, en azından göreve geri dönüş halinde ortaya çıkabilecek hak kayıplarının telafisi sağlanmaktadır.

Açığa Alınan Memur Ne Kadar Maaş Alır?

Kanunda açıkça belirtildiği üzere, açığa alınan memurlar maaşlarının %66’lık kısmını almaya devam eder. Yani görevden uzaklaştırılan bir memur, normal maaşının üçte ikisi oranında ödeme alır. Bunun dışında, aile yardımı, çocuk yardımı gibi sosyal ödemeler kesintiye uğramaz. Böylelikle hem memurun hem de ailesinin temel yaşamını sürdürmesi sağlanır.

Açığa Alınan Memur En Fazla Kaç Ay Açıkta Tutulur?

Disiplin soruşturması kapsamında alınan açığa alma kararı en fazla 3 ay süreyle uygulanabilir. Bu sürenin sonunda, eğer memur hakkında kesin bir karar verilmemişse, ilgili kişinin görevine dönmesi gerekir. Ayrıca, soruşturma neticesinde memurluktan çıkarma cezası ya da başka bir yaptırım gerekmiyorsa, açığa alınma kararı yetkili amirler tarafından derhal kaldırılmalıdır. Bu düzenleme, keyfi ve süresiz uygulamaların önüne geçmek amacıyla getirilmiştir.

MEMURUN AÇIĞA ALINMA PROSEDÜRÜ 

657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu memurun açığa alınmasında izlenilmesi gereken prosedürü içeren temel mevzuatımızdır. Kanunun birinci maddesinde görevden uzaklaştırmanın uygulanabileceği kişiler belirtilmiştir. Bunlar: Genel ve Katma Bütçeli Kurumlar, İl Özel İdareleri, Belediyeler, İl Özel İdareleri ve Belediyelerin kurdukları birlikler ile bunlara bağlı döner sermayeli kuruluşlarda, kanunlarla kurulan fonlarda, kefalet sandıklarında veya Beden Terbiyesi Bölge Müdürlüklerinde çalışan memurlardır. Sözleşmeli ve geçici personel hakkında bu Kanunda belirtilen özel hükümler uygulanır.

Emniyet Genel Müdürlüğü, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığında çalışan personellere uygulanan disiplin soruşturmasına ilişkin düzenlemeler 7068 Sayılı Genel Kolluk Disiplin Hükümleri Hakkında Kanununda yer almaktadır. Askeri personele ait disiplin hükümleri  6413 Sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanununda düzenlenmiştir. 

Memur hakkında soruşturma ya da kovuşturma bulunduğunda görevinde kalması sakıncalı görüldüyse açığa alınma kararı verilebilir. Soruşturma aşamasında bu kararın alınabilmesi 3 farklı durumda ortaya çıkmaktadır. Bu durumlar ön soruşturma, disiplin soruşturması, idarenin ceza soruşturmasıdır. İdarenin gerekli gördüğü anlarda başlatılan disiplin soruşturmasından önceki inceleme yapılan safhada yani ön soruşturma aşamasında da ilgili idari karar verilebilmektedir. Soruşturma açılması sebebiyle yapılan görevden uzaklaştırma süresi 3 ay ile sınırlıdır. Bu süre tamamlandığında memur hakkında bir karar verilmemişse uzaklaştırma kararı son bulur. 

Görevden uzaklaştırma kararı, bir ceza kovuşturması icabından kaynaklandığında kovuşturma aşaması tamamlanıp karar verilene kadar devam edebilmektedir. İdari soruşturmada olduğu gibi ceza kovuşturmasında sınırlı bir süre olmamakla birlikte memurun durumu yetkili idari amir tarafından  iki ayda bir incelenerek  kişinin memuriyetine dönüp dönmemesi hakkında karar verilir. 

MEMURUN AÇIĞA ALINMA KARARINI KİM VERİR?

Kamu görevini yerine getirmekte sakınca görülen hallerde memur hakkında açığa alınma kararı verilebilir. Bu kararı verebilen idari makamlar:

a) Atamaya yetkili amirler   

b) Bakanlık ve genel müfettişler 

c) İllerde valiler

ç)İlçelerde kaymakamlar (İlçe idare şube başkanları hakkında valinin muvafakati şarttır.) 

Memurun çalıştığı kuruma derhal bildirmekle valiler il idaresine tabi tüm memur ve amirler hakkında görevden uzaklaştırma kararı verilebilir. Yine memurun kurumuna bildirmesiyle kaymakamlar yönetimi altındaki tüm memurlar hakkında karar verebilirler. Yalnızca ilçe idare başkanları hakkında açığa alınma kararı için valinin muvafakati gereklidir. Bakan, başkan veya genel müdür adına teftiş hizmeti sunan müfettişler de kendi bağlı oldukları kurumlardaki memurları görevden uzaklaştırabilirler.

POLİSLERİN AÇIĞA ALINMA NEDENLERİ 

7068 Sayılı Kanun Jandarma Genel Komutanlığı, Emniyet Genel Müdürlüğü, Sahil Güvenlik Komutanlığı personellerine ilişkin disiplin kurumunu düzenler. İlgili kanunun 28. Maddesindeki “Disiplin soruşturması nedeniyle görevden uzaklaştırma hususunda 657 sayılı Kanun hükümleri uygulanır.” Atfa dayanarak polislerin görevden uzaklaştırılmasında da genel uygulamaya gidilerek Devlet Memurları Kanununda yer alan m.137-145 arasındaki hükümler uygulanacağı anlaşılmaktadır.        

İlgili hükümlerden daha önce yukarıda bahsettiğimiz için burada tekrardan değinmeyeceğiz. Açığa alınma kararında memura uygulanan prosedür, ilgili karara karşı yapılabilecekler polislerin açığa alınmasında da aynen uygulanır. 

7068 Sayılı Kanun 28/2’de “… Disiplin kurullarınca haklarında meslekten çıkarma cezası veya Devlet memurluğundan çıkarma cezası verilenlerden görevi başında kalmasında sakınca görülenler, kararın onaylanarak uygulanmasına kadar birinci fıkra kapsamında görevlerinden uzaklaştırılabilir. Bunlardan meslekten çıkarma cezası daha hafif bir cezaya indirilerek onaylanmış olanlar hakkında görevden uzaklaştırma önlemi derhal kaldırılır.”

JANDARMANIN AÇIĞA  ALINMA NEDENLERİ

Jandarma ve Polis teşkilatının disiplin kurumu aynı kanunda düzenlenmiştir. Dolayısıyla 7068 Sayılı Kanun’da yapılan atıf nedeniyle jandarmanın açığa alınmasında yine aynı şekilde 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu’na bakılması gerekecektir. Daha öncede belirtildiği gibi hakkında idare tarafından disiplin soruşturması veya kovuşturma bulunması nedeniyle görevinde kalmasının sakıncalı gözüktüğü hallerde jandarmanın açığa alınmasına karar verilebilir. Bu sakıncalı halin ne olduğu idare tarafından karar verileceği durumda belirlenir. 

TÜRK SİLAHLI KUVVETLİ MENSUPLARININ AÇIĞA ALINMA NEDENLERİ

Türk Silahlı Kuvvetlerindeki disiplin sisteminin belirlendiği 6413 Sayılı Kanun askeri hâkimler hariç subaylar, astsubaylar, uzman jandarmalar, uzman erbaşlar, sözleşmeli erbaş ve erler, erbaş ve erler ile askeri öğrencileri kapsar. 

Geçici olarak görevden uzaklaştırma ve görev yerini değiştirme tedbiri

MADDE 29 – (1) Disiplinsizlik veya suç teşkil edebilecek bir fiili nedeniyle hakkında yapılan inceleme ve araştırmanın emniyetli ve sıhhatli olarak devam etmesi amacıyla, görevi başında kalmasında sakınca görülecek subay, astsubay, uzman jandarma, uzman erbaş veya sözleşmeli erbaş ve erler idari izinli sayılarak görevinden geçici olarak uzaklaştırılabilir.

(2) Geçici olarak görevden uzaklaştırma kararı; sıralı disiplin amirlerinden birisinin veya disiplin soruşturmacılarının teklifi üzerine ya da doğrudan disiplin amiri konumundaki asgari tugay ve eşiti ile daha üst seviyedeki birlik, karargâh veya kurum amirleri tarafından, on beş iş gününe kadar verilebilir. İhtiyaç duyulması hâlinde bu süre bir katına kadar artırılabilir.

Disiplinsizlik sayılan haller kanunda açıkça belirtilmiştir. 6413 Sayılı Kanunun 4. Bölümünde Subay, Astsubay, Uzman Jandarma ve Uzman Erbaşlar ile Sözleşmeli Erbaş ve Erler Hakkında Uygulanacak Cezalar ve Cezalandırmayı Gerektiren Disiplinsizlikler; Kanun’un 5. Bölümünde Askeri Öğrenciler Hakkında Uygulanacak Cezalar ve Cezalandırmayı Gerektiren Disiplinsizlikler; söz konusu Kanun’un 6. Bölümünde Erbaş ve Erler Hakkında Uygulanacak Cezalar ve Cezalandırmayı Gerektiren Disiplinsizlikler detaylıca sıralanmıştır. Türk Silahlı Kuvvetleri bünyesindeki personeller bu maddelerde açıklanan eylemlerden birini gerçekleştirdiğinde yetkili idare tarafından açığa alınma kararı verilmesiyle ilgili taleplerini daha üst seviyedeki birlik, karargah veya kurum amirlerine iletirler.

Madde 29’un devamında da belirtildiği şekilde; tedbir kararının süresinin sona ermesiyle kendiliğinden kalkabileceği gibi uzaklaştırmaya sebep olan eylemin herhangi bir suç ya da disiplinsizlik teşkil etmediği anlaşıldığında da sürenin tamamlanması beklenmeden kararı veren yetkili amir tedbiri tarafından kaldırılabilir.

Açığa alınma tedbirinde buradaki personellerin görevlerinin hassasiyeti sebebiyle maaşlarında kesinti yapılmamaktadır. Adli Disiplin Kanunu kapsamında açığa alınan TSK personeli idari izin sayılır. Dolayısıyla Devlet Memurları kapsamında açığa alınan memurun maaşında yapılan 1/3 kesinti TSK mensuplarına uygulanan prosedürde yoktur.