Askeri Rütbeler, TSK Asker Rütbeleri (Subay, Astsubay, Teğmen,Albay)

Türk Silahlı Kuvvetleri’nde (TSK) disiplin, yetki ve görev dağılımı bu rütbe sistemiyle sağlanır. Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri’nde görevli tüm personel, bu hiyerarşik yapı içerisinde rütbe kazanır ve yükselir. Bu içerikte, TSK’daki tüm askeri rütbeler, görev tanımlarını ve terfi koşullarını sade ve anlaşılır bir şekilde ele alıyoruz.

Askeri rütbeler sırasıyla küçükten büyüğe şu şekildedir: Er, Onbaşı, Uzman Onbaşı, Uzman Çavuş, Astsubay, Asteğmen, Teğmen, Üsteğmen, Yüzbaşı, Binbaşı, Yarbay, Albay, Tuğgeneral, Tümgeneral, Korgeneral, Orgeneral ve Mareşal.

Askeri Rütbeler Sıralaması (Küçükten Büyüğe)

• Er
• Onbaşı
• Uzman Onbaşı
• Uzman Çavuş
• Astsubay Çavuş
• Kıdemli Çavuş
• Üstçavuş
• Kıdemli Üstçavuş
• Başçavuş
• Kıdemli Başçavuş
• Asteğmen
• Teğmen
• Üsteğmen
• Yüzbaşı
• Binbaşı
• Yarbay
• Albay
• Tuğgeneral
• Tümgeneral
• Korgeneral
• Orgeneral
• Mareşal

General Rütbeleri

Kuvvet komutanlığı düzeyindeki en yüksek askerî sınıftır. Terfi süreleri kısıtlıdır, genellikle Yüksek Askeri Şura kararına bağlıdır.

• Tuğgeneral: Tugay komutanı. En düşük general rütbesidir.
• Tümgeneral: Tümen komutanı. Terfi süresi 4 yıl.
• Korgeneral: Kolordu komutanı. Terfi süresi 4 yıl.
• Orgeneral: Ordu komutanı. En yüksek normal rütbe.
• Mareşal: TBMM tarafından savaş başarısı sonrası verilen unvandır. Yalnızca Atatürk ve Fevzi Çakmak’a verilmiştir.

Subay Rütbeleri

• Asteğmen: En düşük subay rütbesidir. Yedek subay olarak da bilinir.
• Teğmen: Takım komutanlığı görevini üstlenir.
• Üsteğmen: Genelde takım veya bölük komutanıdır.
• Yüzbaşı: Bölük komutanı. 6 yıl görev yapar.
• Binbaşı: Tabur komutanı. Terfi süresi 5 yıldır.
• Yarbay: Filo, gemi veya tabur komutan yardımcılığı yapar.
• Albay: Alay komutanı. Subay sınıfının en üstüdür.

Astsubay Rütbeleri

• Astsubay Çavuş
• Kıdemli Çavuş
• Üstçavuş
• Kıdemli Üstçavuş
• Başçavuş
• Kıdemli Başçavuş

Görevler genelde idari işler, takım ve bölük içinde eğitim ve yönetim desteğidir.

İlgili Makale: Astsubaylıktan Subaylığa Geçiş Nasıl Olur, Zor mu?

Erbaş ve Er Rütbeleri

• Er: Zorunlu askerlik yapan kişilerdir.
• Onbaşı: Erler arasında liderlik vasfı taşıyan askerlerdir.
• Uzman Onbaşı / Uzman Çavuş: Teknik eğitim almış, sözleşmeli veya kadrolu görev yapan askerlerdir.

Askeri Rütbelerde Bekleme Süreleri

TSK’da Yasaklı Rütbe Ne Demektir?

Askerin disiplinsizlik veya hukuki bir süreç nedeniyle rütbesinin geçici olarak düşürülmesi ya da dondurulması durumudur. Bu süre boyunca askeri yetkileri elinden alınır ve görev yapamaz.

En Yüksek Askeri Rütbe Hangisidir?

En yüksek rütbe, Kara ve Hava Kuvvetleri’nde Mareşal, Deniz Kuvvetleri’nde ise Büyük Amiraldir. Türkiye tarihinde bu unvan sadece Mustafa Kemal Atatürk ve Fevzi Çakmak’a verilmiştir.

Mareşal Nasıl Olunur?

Mareşal, Türk Kara Kuvvetleri ile Türk Hava Kuvvetleri’nde ulaşılan en yüksek askeri rütbedir. Deniz Kuvvetleri’ndeki karşılığı ise Büyükamiraldir. Mareşallik, askeri hiyerarşide zirveyi temsil eden bir unvan olsa da diğer rütbelerden farklı olarak kıdem, görev süresi veya terfi basamaklarıyla elde edilemez. Bu rütbe yalnızca savaşta olağanüstü başarılar göstermiş, en az orgeneral ya da oramiral seviyesindeki komutanlara, Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) kararıyla ve kanuni düzenlemelere dayanılarak verilir. NATO sistemindeki karşılığı ise OF-10 kodlu rütbedir.

Mareşallik, çalışma ve görev süresiyle değil, askeri alanda gösterilen üstün yararlılıklarla kazanılabilecek bir rütbedir. Yani bir subayın Mareşal olabilmesi için yalnızca yüksek rütbeye erişmiş olması yetmez; aynı zamanda ülke güvenliği ve savaş meydanlarında olağanüstü başarılarla öne çıkmış olması gerekir.

Türkiye Cumhuriyeti tarihinde Mareşal rütbesini alan iki komutan bulunmaktadır.

• İlki, 19 Eylül 1921’de Sakarya Meydan Muharebesi sonrasında, Türkiye Büyük Millet Meclisi kararıyla Mustafa Kemal Atatürk’e verilmiştir.
• İkincisi ise, 31 Ağustos 1922’de Dumlupınar Meydan Muharebesi ve Büyük Taarruz’daki başarısından dolayı Fevzi Çakmak’a tevcih edilmiştir.

Böylelikle Cumhuriyet tarihinde bugüne kadar yalnızca iki komutan, Mareşal unvanıyla onurlandırılmıştır.

Mareşal Rütbesinin Kökeni
“Mareşal” kelimesi Türkçeye Fransızca “maréchal” sözcüğünden geçmiştir. Fransızcadaki bu sözcük ise Latince kökenli “mariscalcus” kelimesinden türemiştir. Daha da geriye gidildiğinde, Eski Almanca’daki at (marah) ve uşak (scalc) kelimelerinden birleşerek ortaya çıktığı görülür. Bu nedenle kelime, hem askerî komutanlığı hem de kökeninde atlı birliklerle bağlantıyı ifade eder.

Mareşal Rütbesi Kime Verilir?
Bir subayın Mareşallik rütbesine ulaşabilmesi için:

• Türk Silahlı Kuvvetleri’nde en az orgeneral veya oramiral rütbesinde bulunması,
• Bir meydan savaşını kazanması ya da birden fazla cephede eş zamanlı zaferler elde etmesi,
• TBMM tarafından çıkarılan kanun doğrultusunda bu rütbeye uygun görülmesi gerekir.

Mareşallik, askeri kariyerin zirvesi olup, Türkiye’de yalnızca olağanüstü askeri liderlere verilmiş sembolik ve istisnai bir unvandır.

Yasaklı Rütbe Nedir?

Yasaklı rütbe, iki farklı durumu ifade eden bir kavramdır. Bunlardan ilki, askeri literatürde bilinen özel bir rütbe olan **“Tuğbay”**dır. İkincisi ise bir disiplin cezası olarak karşımıza çıkar. Disiplin yönünden yasaklı rütbe; askeri veya emniyet personelinin, disiplin kurallarını ihlal etmesi, suç işlemesi ya da görev yeterliliğini yerine getirmemesi halinde, rütbesinin geçici ya da kalıcı olarak düşürülmesi anlamına gelir. Bu uygulama, personelin askeri hiyerarşideki konumunu doğrudan etkiler ve genellikle disiplin kurulları veya yetkili amirler tarafından karara bağlanır. Yasaklı rütbe cezasının temel amacı, kurum içi düzeni sağlamak, askeri değerleri korumak ve disiplinin devamlılığını güvence altına almaktır. 

Tuğbay rütbesi, Cumhuriyet’in ilk yıllarında, savaş sonrası kadrolarda general seviyesinde personel eksikliğinin yaşanması üzerine ortaya çıkmıştır. Normal şartlarda yalnızca general (deniz kuvvetlerinde amiral) seviyesindeki personelin yerine getirebileceği komuta görevlerinin boş kalmaması için, emir-komuta yetkisi albay rütbesindeki bir personele verilmiş ve bu geçici rütbeye “Tuğbay” ya da halk arasındaki adıyla “yasaklı rütbe” denilmiştir. “Tuğbay” ismi ise, “Tuğgeneral”in “Tuğ” kelimesi ile “Albay”ın “bay” kelimesinin birleşiminden türetilmiştir.

Disiplin hukuku açısından yasaklı rütbe, Türk Silahlı Kuvvetleri’nde belirli hallerde uygulanabilmektedir. Özellikle ağır disiplin ihlalleri veya suç isnatları nedeniyle, bir askerin rütbesinin kullanımı geçici olarak engellenebilir ya da tamamen geri alınabilir. Bu durum, ilgili personelin sahip olduğu rütbenin sağladığı yetkilerden ve sorumluluklardan mahrum bırakılması sonucunu doğurur.

Subay Rütbe İşaretleri

Mareşal

Orgeneral

Korgeneral

Tümgeneral

Tuğgeneral

Albay

Yarbay

Binbaşı

Yüzbaşı

Üsteğmen

Teğmen

Asteğmen

Astsubay Rütbe İşaretleri

Kıdemli Başçavuş

Başçavuş

Kıdemli Üstçavuş

Üstçavuş

Kıdemli Çavuş

Çavuş

Uzman Erbaş ve Er Rütbe İşaretleri

Uzman Çavuş

Uzman Onbaşı

Erbaş Çavuş

Onbaşı

Askeri Rütbeler Hakkında Sıkça Sorulan Sorular