Boşanma Davalarında Manevi Tazminat: Şartları, Hesaplaması

Boşanma sürecinde manevi tazminat, evlilik birliğinin sona ermesiyle birlikte kişilik hakları ağır biçimde zedelenen eşin yaşadığı elem, üzüntü ve itibar kaybının giderilmesi amacıyla talep edilen bir bedeldir. TMK m. 174/2 çerçevesinde; boşanmaya neden olan olaylarda daha ağır kusurlu olan eşin, kusursuz ya da daha az kusurlu eşin kişilik değerlerine yönelik ihlale yol açması (ör. zina, şiddet, ağır hakaret, onur kırıcı davranış) halinde manevi tazminata hükmedilebilir. Talep hakkı, kural olarak boşanma davası içinde ileri sürülür; ayrıca kararın kesinleşmesinden sonra bir yıl içinde ayrı bir dava olarak da istenebilir.

Manevi tazminatın hesaplaması kanunda sabit bir formüle bağlanmamış olup hâkim tarafından olayın ağırlığı, kusurun derecesi, ihlalin niteliği, tarafların sosyal–ekonomik durumları, paranın alım gücü ve hakkaniyet ilkeleri gözetilerek yapılır. Amaç, mağdur eşin manevi dengesini ve toplumsal itibarını olabildiğince yerine koymaktır; bu nedenle miktar belirlenirken caydırıcılık ile ölçülülük arasında denge kurulur. Bu yazıda, Boşanma Davalarında Manevi Tazminat: Şartları, Hesaplaması anahtar kelimesi odağında; şartları, ispat–talep usulü, pratik hesaplama yaklaşımı ve örnekler ile 2025 güncel içeriği adım adım ele alacağız.

Boşanmada Manevi Tazminatın Şartları

Boşanma davalarında manevi tazminata hükmedilebilmesi için kanunda ve Yargıtay içtihatlarında belirlenen bazı şartların gerçekleşmesi gerekir. Bu şartların varlığı hâkim tarafından değerlendirilir ve her dava kendi somut olayına göre incelenir. Başlıca koşullar şunlardır:

• Boşanma kararı verilmiş olmalı: Manevi tazminat, ancak boşanma hükmüyle birlikte ya da boşanmanın kesinleşmesinden sonra talep edilebilir. Evlilik devam ettiği sürece bu talep ileri sürülemez.
• Kişilik hakları ihlali bulunmalı: Eşlerden birinin davranışı diğer eşin şeref, haysiyet, saygınlık veya özel hayatına ciddi zarar vermelidir. Örneğin, zina, ağır hakaret, fiziksel şiddet, sadakatsizlik gibi fiiller bu kapsamda değerlendirilir.
• Kusur şartı: Manevi tazminata hükmedilebilmesi için davalı eşin, davacıya oranla daha ağır kusurlu olması gerekir. Kusursuz veya az kusurlu eş lehine manevi tazminata karar verilebilir.
• Talep edilmiş olmalı: Hâkim, manevi tazminata kendiliğinden karar veremez. Talebin mutlaka dava dilekçesinde veya yargılama sırasında ileri sürülmesi gerekir.
• Zarar ile boşanma sebebi arasında illiyet bağı olmalı: Manevi zararın, boşanmaya neden olan olaylarla doğrudan bağlantılı olması şarttır.

Bu şartlar gerçekleşmediği takdirde, hâkim manevi tazminat talebini reddeder. Manevi tazminatın amacı, eşin yaşadığı psikolojik acıyı ve itibar kaybını bir nebze olsun gidermektir; yoksa tarafı zenginleştirmek değildir.

Boşanmada Manevi Tazminatın Hesaplanması

Manevi tazminatın hesaplanması, maddi tazminatta olduğu gibi kesin formüllere dayanmaz. Türk Medeni Kanunu, hâkime geniş bir takdir yetkisi tanımaktadır. Ancak, mahkemeler ve Yargıtay içtihatları ışığında belirli kriterler göz önünde bulundurularak bir miktar belirlenir. Bu kriterler şunlardır:

• Kusurun Derecesi: Daha ağır kusurlu olan eş aleyhine daha yüksek manevi tazminata hükmedilebilir.
• Kişilik Hakları İhlalinin Ağırlığı: Zina, şiddet, tehdit, ağır hakaret gibi davranışlar manevi tazminat miktarını artıran unsurlardır.
• Manevi Zararı Derinleştiren Unsurlar: Evlilik süresince yaşanan travmalar, toplum içinde küçük düşürülme, aile bağlarının zedelenmesi gibi faktörler dikkate alınır.
• Tarafların Sosyo–Ekonomik Durumu: Tazminatın caydırıcı ve adil olabilmesi için tarafların gelir durumu, yaşam standardı ve ekonomik gücü göz önünde bulundurulur.
• Hakkaniyet İlkesi: Hâkim, aşırıya kaçmayan, taraflardan birini gereksiz şekilde zenginleştirmeyen, fakat mağduru da tatmin edecek düzeyde bir miktar belirler.

Basit Hesaplama Yaklaşımı

Manevi tazminatın miktarını göstermek amacıyla öğretide ve uygulamada çarpanlara dayalı yaklaşımlar geliştirilmiştir. Örneğin:

Manevi Tazminat = Kusur Faktörü x Kişilik Hakları İhlali Derecesi x Manevi Zararın Ağırlığı x Nedensellik Bağı x Birim Değer

• Kusur Faktörü: Kusursuz taraf için 10, az kusurlu için 7, eşit kusurlu için 5 gibi.
• Kişilik Hakları İhlali Derecesi: Hafif ihlal (1), orta ihlal (2), ağır ihlal (3).
• Manevi Zararın Ağırlığı: Hafif (1), orta (2), ağır (3).
• Nedensellik Bağı: Zayıf (1), orta (2), güçlü (3).
• Birim Değer: Hakim tarafından, enflasyon ve yaşam koşulları gözetilerek belirlenen parasal karşılık (örneğin 1.000 TL).

Örnek Hesaplama – 2025 Güncel

• Evlilik süresi: 7 yıl
• Kusur: Davalı eş tamamen kusurlu
• Kişilik hakları ihlali: Ağır (2)
• Manevi zarar: Ağır (2)
• Nedensellik bağı: Güçlü (2)
• Kusur faktörü: 10
• Birim değer: 1.000 TL

Hesaplama:
10 x 2 x 2 x 2 x 1.000 TL = 80.000 TL

Bu örnek, yalnızca hesaplama mantığını göstermek içindir. Gerçekte miktar, hakimin olayın somut şartlarına, delillere ve hakkaniyete göre takdir edilir.

Boşanmada Manevi Tazminat Hesaplama Örneği

Manevi tazminat, her somut olayın özelliklerine göre değişiklik gösterir. Bu nedenle örnek hesaplamalar, yalnızca yaklaşık bir perspektif sunar. Hakim, tarafların kusur durumunu, kişilik haklarına yönelik ihlalin ağırlığını ve zararın boyutunu dikkate alarak nihai miktarı belirler.

Örnek Durum – 1

• Evlilik Süresi: 6 yıl
• Kusur Durumu: Davalı eş sadakatsizlik nedeniyle tamamen kusurlu
• Kişilik Hakları İhlali Derecesi: Ağır (3)
• Manevi Zararın Ağırlığı: Ağır (3)
• Nedensellik Bağı: Güçlü (2)
• Kusur Faktörü: 10 (kusursuz taraf için)
• Birim Değer: 1.000 TL

Hesaplama:
10 x 3 x 3 x 2 x 1.000 TL = 180.000 TL

Bu durumda, kusursuz eş lehine 180.000 TL civarında manevi tazminata hükmedilebilecektir.

Örnek Durum – 2

• Evlilik Süresi: 4 yıl
• Kusur Durumu: Her iki eş de kusurlu, kusur oranı eşit
• Kişilik Hakları İhlali Derecesi: Orta (2)
• Manevi Zararın Ağırlığı: Orta (2)
• Nedensellik Bağı: Orta (2)
• Kusur Faktörü: 5 (eşit kusurlu taraf için)
• Birim Değer: 1.000 TL

Hesaplama:
5 x 2 x 2 x 2 x 1.000 TL = 40.000 TL

Burada her iki tarafın da eşit kusurlu olması nedeniyle miktar daha düşük çıkmıştır.

Örnek Durum – 3

• Evlilik Süresi: 10 yıl
• Kusur Durumu: Davalı eş sürekli hakaret ve şiddet uygulamış
• Kişilik Hakları İhlali Derecesi: Ağır (3)
• Manevi Zararın Ağırlığı: Çok ağır (3)
• Nedensellik Bağı: Güçlü (3)
• Kusur Faktörü: 10
• Birim Değer: 1.000 TL

Hesaplama:
10 x 3 x 3 x 3 x 1.000 TL = 270.000 TL

Bu örnekte, evlilik boyunca süregelen şiddet ve hakaretler nedeniyle daha yüksek bir tazminat miktarı söz konusu olmuştur.

Boşanma Davalarında Manevi Tazminat Dilekçesi

Manevi tazminat talebi, boşanma davası sırasında ileri sürülebileceği gibi, boşanma kararının kesinleşmesinden sonra da ayrı bir dava ile açılabilir. Ancak, bu hakkın kullanılabilmesi için kanunda öngörülen 1 yıllık hak düşürücü süreye dikkat edilmesi gerekir. Dilekçede mutlaka talep sonucu açıkça belirtilmeli ve kişilik haklarının hangi eylemlerle ihlal edildiği somut şekilde açıklanmalıdır.

Manevi Tazminat Dilekçesinde Bulunması Gereken Unsurlar

• Görevli ve yetkili mahkeme bilgisi (Aile Mahkemesi)
• Tarafların kimlik ve adres bilgileri
• Davanın konusu (manevi tazminat talebi)
• Olayların özeti (kusurlu davranışlar, ihlaller, boşanmaya sebep olan olaylar)
• Kişilik haklarının nasıl zedelendiğinin açıklanması
• Talep edilen manevi tazminat miktarı
• Hukuki dayanaklar (TMK m. 174/2 ve ilgili Yargıtay kararları)
• Sonuç ve talep kısmı

Örnek Manevi Tazminat Dava Dilekçesi

… AİLE MAHKEMESİ SAYIN HÂKİMLİĞİ’NE

Davacı: …
Davalı: …
Konu: Boşanma sebebiyle kişilik haklarımın ağır şekilde zedelenmesi nedeniyle manevi tazminat talebimden ibarettir.

Açıklamalar:

1. Davalı eş, evlilik birliği süresince şahsıma karşı sürekli hakaretlerde bulunmuş, onur kırıcı davranışlarda bulunmuş ve sadakat yükümlülüğünü ihlal etmiştir.
2. Bu davranışlar sonucunda, gerek aile çevremde gerekse sosyal hayatımda ciddi şekilde küçük düşmüş, kişilik haklarım ihlal edilmiştir.
3. Türk Medeni Kanunu’nun 174/2. maddesi gereğince, kusursuz taraf olarak davalıdan manevi tazminat talep etme hakkım doğmuştur.

Hukuki Sebepler: TMK m. 174/2 ve ilgili mevzuat.
Deliller: Tanık beyanları, mesaj kayıtları, fotoğraf, doktor raporları, diğer yasal deliller.

Sonuç ve İstem: Açıklanan nedenlerle; şahsıma verilen manevi zararların bir nebze olsun giderilebilmesi amacıyla, davalıdan … TL manevi tazminatın faiziyle birlikte tahsiline karar verilmesini saygıyla arz ve talep ederim.

Davacı
İmza

Boşanma Davalarında Manevi Tazminatın Hukuki Dayanağı

Boşanma sebebiyle talep edilecek manevi tazminatın amacı, boşanmaya neden olan olaylar yüzünden meydana gelen manevi zararın giderilmesidir. Türk Medeni Kanununun 174/2’nci maddesinde  “Boşanmaya sebep olan olaylar yüzünden kişilik hakkı saldırıya uğrayan taraf, kusurlu olan diğer taraftan manevî tazminat olarak uygun miktarda bir para ödenmesini isteyebilir” hükmü yer almaktadır. Söz konusu madde ile kanun koyucu boşanma davalarında manevi tazminat talebine ilişkin özel bir düzenleme getirmiştir. Bu düzenleme ile eşler boşanma sonrasında boşanmaya neden olan olaylar yüzünden kişilik hakları saldırıya uğramışsa kusurlu olan taraftan hakkaniyete uygun bir miktarda manevi tazminat isteyebilecektir.

Manevi Tazminat Nasıl Talep Edilmelidir?

Boşanmaya sebep olan olaylar nedeniyle talep edilecek manevi tazminat, boşanma davası ile birlikte talep edilebileceği gibi, boşanma davasından ayrı bir şekilde de talep edilebilir.

Yargıtay tarafından verilen kararlarda kabul edildiği üzere manevi tazminat niteliği gereği bölünebilmesi ve maddi tazminat da olduğu gibi ıslah yoluyla sonradan artırılması mümkün değildir. Manevi tazminat dava dilekçesinde fazlaya ilişkin haklar saklı tutulamaz.

Hukuk Muhakemeleri Kanununun (HMK) 26’ncı maddesinde; “Hakim, tarafların talep sonuçlarıyla bağlıdır; ondan fazlasına veya başka bir şeye karar veremez. Duruma göre, talep sonucundan daha azına karar verebilir.” ifadesi yer almaktadır. Dava dilekçeniz de boşanmayla birlikte manevi tazminat talep etmemişseniz hakimin talep edilmeyen bir şeye karar vermesi kanuni olarak mümkün değildir. Dolayısıyla manevi tazminat konusunda bir talep yoksa, hakim re’sen bir karar veremez. Yine aynı şekil de dava dilekçesinin içeriğinde “10.000,00 TL manevi tazminat istiyorum” şeklinde bir ifade yer alması durumunda hakim talep edilen 10.000,00 TL den daha yüksek bir miktara karar veremez.

Manevi tazminat talebi dava dilekçesinde açıkça belirtilmelidir. Davacı dava dilekçesinde 20.000,00 TL istiyorum şeklinde bir ifadenin yer alması manevi tazminat talebi için yeterli değildir. Dava dilekçesinden ve beyandan talep edilen miktarın hangi tazminata ilişkin olduğunun tam olarak anlaşılması gerekmektedir.

Boşanma Sebebiyle Açılacak Manevi Tazminat Davalarında Zamanaşımı

Boşanmaya sebep olan olaylar nedeniyle kişilik hakları saldırıya uğrayan tarafın talep edileceği manevi tazminat hakkı için bir zamanaşımı süresi vardır. Medeni Kanun 178. Maddesinde; ‘‘Evliliğin boşanma sebebiyle sona ermesinden doğan dava hakları, boşanma hükmünün kesinleşmesinin üzerinden bir yıl geçmekle zamanaşımına uğrar.” ifadesi yer almaktadır. Dolayısıyla manevi tazminat talebinde bulunabilmek için evliliği sona erdiren davanın kesinleşmesinden itibaren 1 yıl içinde talepte bulunulması gerekmektedir. Örneğin boşanma davası 01.01.2020 tarihinde kesinleşmişse bahse konu manevi tazminat davasının da 01.01.2021 tarihine kadar açılması gerekir.

Boşanma Sebebiyle Açılacak Manevi Tazminat Davalarında Görevli ve Yetkili Mahkeme

Boşanmaya sebep olan olaylar nedeniyle talep edilecek manevi tazminat davalarında görevli mahkeme aile mahkemeleridir. Aile Mahkemesi olmayan yerlerde ise Aile Hukukundan doğan tüm dava ve işlere, Hakimler ve Savcılar Kurulu (HSK) tarafından belirlenecek Asliye Hukuk Mahkemeleri bakmakla görevlidir.

Medeni Kanun Boşanma davalarında yetki konusu ile ilgili olarak özel bir düzenleme getirmiştir. Medeni Kanun 168. maddesinde “Boşanma veya ayrılık davalarında yetkili mahkeme, eşlerden birinin yerleşim yeri veya davadan önce son defa altı aydan beri birlikte oturdukları yer mahkemesidir.” ifadesi yer almaktadır. Dolayısıyla eşlerden herhangi birininin ikametgah (yerleşim) yeri mahkemesi veya davadan önce son altı aydan beri birlikte oturdukları yer mahkemesi hem boşanma davalarında hem de bu dava kapsamında açılacak olan manevi tazminat davalarında yetkilidir.

Evlilik sona erdirilmeden diğer eş için genel hükümler göre açılan manevi tazminat davasında ise aile mahkemesi görevli olmayıp, genel hükümlere göre işlem yapılacağından Hukuk Muhakemeleri Kanunu madde 2/1 gereğince Asliye Hukuk Mahkemesi görevli olacaktır.

Yukarıda arz ve izah edildiği üzere boşanma davalarında veya boşanma sebebiyle istenen manevi tazminat talepleri kendi içerisinde teknik hususlar barındırmaktadır.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)