Yargıtay: Kapıcı – Apartman Görevlisi – Tam / Kısmi Zamanlı Çalışma

22. Hukuk Dairesi         2016/24933 E.  ,  2019/22211 K.
(Yargıtay: Kapıcı – Apartman Görevlisi – Tam / Kısmi Zamanlı Çalışma)

•  

“İçtihat Metni”

MAHKEMESİ :İş Mahkemesi
DAVA TÜRÜ : ALACAK

Taraflar arasında görülen dava sonucunda verilen kararın, temyizen incelenmesi davalı vekili tarafından istenilmekle, temyiz talebinin süresinde olduğu anlaşıldı. Dava dosyası için Tetkik Hakimi … tarafından düzenlenen rapor dinlendikten sonra dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:

Y A R G I T A Y K A R A R I
Davacı İsteminin Özeti:
Davacı vekili, davacının davalıya ait işyerinde 22.02.2010-20.05.2014 tarihleri arasında apartman görevlisi olarak çalıştığını, aylık ücretlerinin, hafta tatili, genel tatil ve yıllık izin ücretinin ödenmediğini, başlangıçta kira vermeksizin haftanın bir günü binanın temizliğini yapması konusunda anlaştığını, konutunu taşıması sonrasında tam zamanlı olarak çalıştırıldığını, iş sözleşmesini haklı nedenle feshettiğini belirterek kıdem tazminatı ile hak kazandığı işçilik alacaklarının hüküm altına alınmasını talep etmiştir.

Davalı Cevabının Özeti:
Davalı vekili cevap dilekçesinde özetle; davacının hiçbir zaman kapıcı olarak çalışmadığını, kapıcı dairesinde ücretsiz oturma karşılığı apartmanın bir kısım işlerini yapan …’ün eşi olduğunu, binada oturanların gurbetçi olup dairelerin yarısının boş olduğunu, tam zamanlı çalışma iddiasının kabul edilemeyeceğini, davacının belirtilen tarihlerde küçük çocuğu olup aynı zamanda hamile olduğunu, bina sakinlerinin ekmeklerini kendilerinin alıp çöplerini de çoğu zaman kendilerinin attıklarını, davacının sadece haftada bir gün bina temizliği yaptığını dava konusu alacak taleplerinde haksız olduğunu beyanla davanın reddini savunmuştur.

Mahkeme Kararının Özeti:
Mahkemece, toplanan delillere dayanılarak, yazılı gerekçeyle davacının tam zamanlı çalıştığının kabulü iledavanın kabulüne karar verilmiştir.

Temyiz:
Kararı davalı vekili temyiz etmiştir.

Gerekçe:
Taraflar arasında davacının çalışmasının kısmi süreli olup olmadığı uyuşmazlık mevcuttur.
Kapıcılık hizmetleri diğer işlere göre bir farklılık gösterir. Bu nedenle 1475 sayılı İş Kanunu’nda olduğu gibi, 4857 sayılı İş Kanunu’nda da konut kapıcıları hakkında ayrı düzenlemeler getirilmiş, 110. maddede “Konut kapıcılarının hizmetlerinin kapsam ve niteliği ile çalışma süreleri, hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günleri, yıllık ücretli izin hakları ve kapıcı konutları ile ilgili hususların düzenlenmesinde uygulanacak değişik şekil ve esaslar Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca hazırlanacak bir yönetmelikle düzenlenir.” hükmüne yer verilmiştir.

Konut Kapıcıları Yönetmeliğinin 3. maddesinde kapıcı, ana taşınmazın bakımı, korunması, küçük çaptaki onarımı, ortak yerlerin ve döşemelerin bakımı, temizliği, bağımsız bölümlerde oturanların çarşı işlerinin görülmesi, güvenliklerinin sağlanması, kaloriferin yakılması ve bahçenin düzenlenmesi, bakımı ve benzeri hizmetleri gören kişi olarak tanımlanmıştır. Aynı maddede, işveren ise konutun maliki ve ortakları olarak açıklanmıştır. Yönetmelikte işyeri, kapıcının çalıştığı konut ile bağımsız bölüm, ortak yerler, eklenti ve tesislerin tümü olarak ifade edilmiştir.

Yönetmeliğin 4/a maddesine göre, yöneticinin iş ya da toplu iş sözleşmesi yapması için işverenin yazılı olarak yetki vermesi gerekir. Buna rağmen, yazılı yetki olmadığı durumlarda kapıcı ile yönetici arasındaki sözleşmenin geçersiz olduğu söylenemez. Konutun maliki ya da ortaklarının yazılı yetki vermedikleri halde kapıcılık hizmetlerinden yararlanmaları kapıcılık sözleşmesine onay verildiği anlamındadır.

Kapıcı ile binanın sahibi ya da kat malikleri kurulu arasında yapılmış olan iş sözleşmesinin tam süreli ya da kısmi süreli olarak yürürlüğe konulması mümkündür. Özellikle bağımsız bölüm sayısının az ve eklentiler ileortak alanların da yoğun bir iş hacmini gerektirmeyecek durumda olduğu hallerde, kapıcının günlük yedibuçuk saat ve haftalık kırkbeş saat olağan mesaiye göre daha az sürelerle çalıştırılması imkandahilindedir. Kısmi süreli iş sözleşmesi yazılı olarak yapılmamış ise, işyerinin özelliği ve işin niteliğine göre çalışma olgusunun kanıtlanması mümkündür.

1475 sayılı Kanun’un Ek 1. maddesinde kapıcı konutları için kira istenemeyeceği kuralı bulunmaktaydı. 4857 sayılı Kanunda bu hükme yer verilmemiş, bu hususun düzenlenmesi yönetmeliğe bırakılmıştır. Anılan yönetmeliğin 13. maddesine göre kapıcıya görevi sebebiyle konut verilmesi zorunlu değildir. Bununla birlikte, konut verilmişse, verilmiş olan konut için iş sözleşmesinin devamı süresince kira istenemeyeceği, yine yönetmelikte düzenlenmiştir. O halde kira bedelinin ücrete sayılması doğru değildir. Bu anlamda kapıcınınkira ödemeksizin oturması ve karşılığında kapıcılık hizmetlerini görmesi şeklinde bir iş sözleşmesi yapıldığında, işverenin ücret ödeme yükümlülüğü ortadan kalkmış sayılamaz. Kapıcı ile kira kontratı yapılmış olması da bu sonucu değiştirmez.Kapıcının su, elektrik, ısınma ve sıcak su giderlerine kısmen ya da tamamen katılıp katılmayacağının sözleşme ile belirleneceği hususu da değinilen yönetmelikte ifadesinibulmuştur. Buna göre taraflar, kapıcının anılan giderlere katılması ya da katılmaması konusunu serbestçe kararlaştırabilirler.

4857 sayılı İş Kanununun 13. maddesinde, işçinin normal haftalık çalışma süresinin, tam süreli iş sözleşmesiyle çalışan emsal işçiye göre önemli ölçüde daha az belirlenmesi durumunda sözleşmenin kısmî süreli iş sözleşmesi olduğu belirtilmiş, 63. maddesinde, genel bakımdan çalışma süresinin haftada en çok 45 saat olduğu, aksi kararlaştırılmamışsa bu sürenin, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanacağı açıklanmıştır. Bu tür hizmet tespiti davalarında tam gün üzerinden veya kısmi zamanlı olarak çalışma olgusunun ortaya konulması önem arz etmekte olup çalışmanın kısmi zamanlı olduğu anlaşıldığı takdirde günde kaç saat hizmet verildiği ve giderek haftalık ve aylık çalışma süreleri belirlenmeli, sonrasında değinilen 63. madde kapsamında 7,5 saatlik çalışmanın 1 iş gününe karşılık geldiğinden yola çıkılarak hüküm altına alınması gereken aylık çalışma süresi belirlenmelidir.

Somut olayda; davacı vekili, müvekkilinin davalı apartmanda kapıcı olarak çalıştığını, davalı taraf ise, davacının eşinin bina temizliği karşılığında kapıcı konutunda kira alınmaksızın oturduğunu, apartmanda kapıcı olmadığını savunmuştur. Davacı tanıkları, davacının apartman görevlisi olarak çalıştığını binanın temizliği çöp alma ve bahçe temizliği yaptğını ekmek almadığını beyan ederken davalı tanıkları davacının kapıcı olarak çalışmadığını, eşinin çöp toplama ve hafta sonları temizlik işini yaptığını, başkaca bir iş yapmadıklarını, beyan etmişlerdir. Mahkemece tüm tanıklarca bahsedilen kapıcılık işlerinin davacı tarafından yapıldığı davacı ile davalı arasında hizmet ilişkisi bulunduğu gerekçesiyle davanın kabulüne karar verilmiştir.

Dosya içeriğine göre binanın ısıtma sisteminin doğalgaz kombili olduğu, daire sayısının 23 olduğu belirtilmiş, daire sahiplerinden 13 tanesinin yurt dışında veya şehir dışında ikamet ettikleri ve dairenin kilitli olduğu Polis marifetiyle tespit edilmiştir. Bu durumda 16.05.2014 tarihli denetim tutanağında davacının fiilen yaptığı merdiven temizliği hergün çöp alımı, bahçe bakımı olarak belirtilen işlerin haftada kaç saatini alabileceği, davacının tam zamanlı mı yoksa kısmi zamanlı mı çalıştığı hususu gerekirse keşif yapılarak irdelenmelidir.

Açıklanan maddi ve hukuki olgular gözetilmeksizin eksik araştırma, inceleme ve yanılgılı değerlendirme ileyazılı şekilde karar verilmesi, usul ve yasaya aykırı olup, bozmayı gerektirmiştir.

SONUÇ: Temyiz olunan kararın, yukarıda yazılı sebepten dolayı BOZULMASINA, peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 03.12.2019 tarihinde oybirliği ile karar verildi.

 

Temizlik Karşılığı Çalışan Kapıcının Hakları?

Apartmanlarda temizlik karşılığı çalışan kapıcılar, uygulamada çoğunlukla “yarı zamanlı” veya “kısmi süreli” istihdam edilmektedir. Ancak bu durum, işçinin iş kanunundan doğan haklarını ortadan kaldırmaz. Temizlik karşılığı çalışan kapıcılar da 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında işçi sayılır ve buna bağlı olarak sigorta, ücret, yıllık izin, kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı gibi temel işçilik haklarından yararlanabilir.

Kapıcının sadece temizlik hizmeti veriyor olması, iş sözleşmesinin kısmi süreli veya tam süreli olmasını belirlemede önemlidir. Eğer kapıcı düzenli bir şekilde belirli günlerde veya saatlerde çalışıyor, işverenin emir ve talimatı altında hizmet veriyorsa, bu durum bağımlılık ilişkisini doğurur ve işçi statüsü kazanılır.

Apartman yönetimleri, temizlik karşılığı çalışan kapıcılar için SGK bildirimi yapmak ve asgari ücret esasına göre prim yatırmak zorundadır. Ücretin ayni olarak değil, nakdi şekilde ödenmesi gerekir. Temizlik karşılığı yapılan işin karşılığı “bedelsiz” olarak gösterilse bile, bu durum iş sözleşmesini geçersiz kılmaz; işçi, geriye dönük ücret ve tazminat alacaklarını talep edebilir.

Yargıtay kararlarına göre de, apartman temizlik işlerini düzenli olarak yapan kişiler, apartman yönetimi ile iş ilişkisi içinde kabul edilmekte ve işçi lehine yorum ilkesi gereğince tüm işçilik haklarından yararlanmaktadır.

Part Time Kapıcı Çalıştırma

Apartman yönetimleri, iş yükü az olan binalarda part time (kısmi süreli) kapıcı istihdam etmeyi tercih edebilmektedir. Bu çalışma biçimi, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 13. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre, haftalık çalışma süresi tam süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçiye göre önemli ölçüde daha az olan işler part time olarak kabul edilir.

Part time kapıcılar, tam zamanlı çalışanlarla aynı işçi statüsüne sahiptir. Dolayısıyla; sigorta, yıllık izin, kıdem ve ihbar tazminatı, fazla mesai, hafta tatili ve ulusal bayram ücretleri gibi haklardan yararlanırlar. Ancak bu haklar, çalışılan süreyle orantılı şekilde hesaplanır. Örneğin haftada 3 gün çalışan bir kapıcının yıllık izin hakkı da aynı oranda düşer.

SGK bildirimi yapılırken part time kapıcının fiilen çalıştığı gün sayısı esas alınır. Apartman yönetimleri, kapıcının çalıştığı her gün için asgari ücretin günlük tutarına göre prim ödemekle yükümlüdür. Bunun yanı sıra, işe giriş bildirgesi ve sigorta prim hizmet beyannamesi düzenli olarak verilmelidir.

Yargıtay uygulamasına göre, haftalık çalışma süresi düzenli olarak belirli günlerde yapılan kapıcılar da sürekli iş ilişkisi içinde kabul edilir. Bu nedenle işveren, sözleşmeyi sona erdirirken ihbar süresine uymak ve gerekli şartlar oluşmuşsa kıdem tazminatını ödemek zorundadır.

Merdiven Temizliği Karşılığı Kapıcı Dairesinde Oturma Hakkı

Bazı apartmanlarda merdiven temizliği karşılığında kapıcı dairesinde oturma uygulaması görülmektedir. Bu durumda, kapıcıya maaş ödemesi yapılmaksızın dairede barınma imkânı sağlanmakta ve bu durum genellikle “hizmet karşılığı barınma” olarak değerlendirilir. Ancak, bu tür bir düzenleme kapıcının işçilik haklarını ortadan kaldırmaz.

4857 sayılı İş Kanunu’na göre, kapıcının işverene bağımlı olarak düzenli temizlik hizmeti vermesi halinde ortada bir iş sözleşmesi vardır. Ücretin nakit yerine konut tahsisiyle karşılanması, iş sözleşmesinin niteliğini değiştirmez. Yani kapıcı, işçi statüsünde olup sigorta, kıdem tazminatı, yıllık izin gibi tüm haklardan yararlanabilir.

Yargıtay kararlarında da, kapıcı dairesinde oturmanın ücretin bir parçası olduğu açıkça belirtilmiştir. Bu durumda dairenin emsal kira bedeli, işçiye ödenen ücretin ayni kısmı olarak kabul edilir ve SGK primine dahil edilmelidir. Apartman yönetimleri, kapıcıya maaş ödemese dahi, dairenin kira değerini esas alarak prim bildirimi yapmak zorundadır.

Ayrıca, kapıcının merdiven temizliği dışında başka işler (çöp toplama, bahçe bakımı, küçük tamiratlar gibi) yapması durumunda bu görevler de iş kapsamı içinde değerlendirilir. Kapıcının sadece dairede oturması karşılığında çalıştığı iddia edilse bile, fiilen düzenli hizmet sunuluyorsa işçi-işveren ilişkisi oluşmuş kabul edilir.

Part Time Kapıcı Sözleşmesi Örneği

Aşağıda yer alan örnek metin, apartman yönetimi ile part time (kısmi süreli) kapıcı arasında yapılabilecek iş sözleşmesine ilişkin genel bir şablondur. Sözleşme içeriği, çalışmanın niteliğine, süresine ve apartman yönetiminin ihtiyaçlarına göre uyarlanmalıdır.

PART TIME KAPICI İŞ SÖZLEŞMESİ

Taraflar:
İşveren (Apartman Yönetimi): ………………………………………
Adres: ……………………………………………………………………
İşçi (Kapıcı): ……………………………………………………………
T.C. Kimlik No: …………………………………………………………
Adres: ……………………………………………………………………

Madde 1 – İşin Konusu ve Niteliği
İşçi, apartman genel alanlarının (merdiven, asansör, otopark, bahçe vb.) temizliğini yapmak, çöp toplamak ve apartman düzenini sağlamakla görevlidir. İşçi, bu görevleri işverenin talimatlarına uygun biçimde yerine getirmeyi kabul eder.

Madde 2 – Çalışma Şekli ve Süresi
İşbu sözleşme, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 13. maddesi kapsamında kısmi süreli iş sözleşmesi niteliğindedir.
İşçi, haftada … gün, günde … saat çalışacaktır.
Çalışma gün ve saatleri işveren tarafından belirlenir.

Madde 3 – Ücret ve Ödeme Şekli
İşçiye her ay …………… TL brüt ücret ödenecektir.
Ücret ödemesi her ayın … günü nakden veya banka aracılığıyla yapılır.
Ücrete, kapıcı dairesinde barınma veya ayni menfaatler dâhil değildir. Bu tür menfaatler ayrıca yazılı olarak kararlaştırılabilir.

Madde 4 – Sigorta ve Yasal Bildirimler
İşveren, işçiyi Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) bildirmek ve primlerini fiilen çalıştığı gün sayısına göre ödemekle yükümlüdür.

Madde 5 – Yıllık İzin, Kıdem ve İhbar Hakları
İşçi, çalışma süresiyle orantılı olarak yıllık izin, kıdem ve ihbar tazminatı gibi tüm haklardan yararlanır.
İş sözleşmesinin feshi halinde İş Kanunu hükümleri uygulanır.

Madde 6 – Sözleşmenin Süresi ve Feshi
Sözleşme, …/…/…. tarihinde yürürlüğe girer ve süresizdir.
Taraflardan biri sözleşmeyi feshetmek isterse İş Kanunu’nun 17. maddesinde belirtilen ihbar sürelerine uymakla yükümlüdür.

Madde 7 – Diğer Hükümler
İşçi, işini özenle yapmayı, apartman sakinlerinin huzurunu bozmamayı ve iş güvenliği kurallarına uymayı kabul eder.
Taraflar arasında doğacak uyuşmazlıklarda iş mahkemeleri yetkilidir.

Tarafların Beyanı:
Bu sözleşme …/…/…. tarihinde iki nüsha olarak düzenlenmiş ve taraflarca okunarak imzalanmıştır.

İŞVEREN (Apartman Yönetimi)
Ad-Soyad / İmza: ……………………………

İŞÇİ (Kapıcı)
Ad-Soyad / İmza: ……………………………

Not: Bu örnek metin genel bilgilendirme amacı taşımakta olup, her apartmanın çalışma şekline göre farklılık gösterebilir. Sözleşmenin geçerliliği ve yasal uygunluğu açısından bir hukukçu veya iş hukuku avukatına danışılması önerilir.

Apartman Görevlisinin Resmî Tatil Günlerinde Çalışma Hakkı ve Ücreti

Apartman görevlileri (kapıcılar) da diğer işçiler gibi 4857 sayılı İş Kanunu hükümlerine tabidir. Bu nedenle, resmî tatil, bayram ve hafta tatili günlerinde çalışmaları halinde ek ücret alma hakları bulunmaktadır.

4857 Sayılı İş Kanunu’nun 47. maddesine göre, işçi ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışmazsa, o günün ücretini çalışmış gibi tam olarak alır. Eğer bu günlerde fiilen çalışırsa, çalıştığı her gün için bir günlük ücretine ek olarak bir günlük ücret daha ödenmelidir. Yani, toplamda iki yevmiye hakkı doğar.