Avusturya Boşanma Kararının Türkiye’de Tanıma ve Tenfizi

Avusturya Boşanma Kararının Türkiye’de Tanıma ve Tenfizi, Avusturya’da boşananlar ne yapmalı? Günümüzde, globalleşme ile birlikte insanlar arasındaki uluslar arası ilişkiler artmış bu doğrultuda da uluslararası hukuk günden güne önem kazanmaya başlamıştır. Özellikle aile hukuku konularının alt başlıkları olan evlilik, boşanma gibi konularda bir ülkede alınan kararın diğer bir ülkede nasıl sonuç doğuracağı ve bu kararların birbiriyle uyumlu hale getirilerek diğer ülkede nasıl geçerlik kazanacağı büyük önem taşımaktadır.

Avusturya, kıta avrupası hukuk sisteminde yer alan ve Türkiye Cumhuriyeti Vatandaşı nüfusunun bir hayli yoğun olduğu ülkelerin başında gelmektedir. Avusturya’da boşanma kararı alan bir kişinin alınan bu kararın Türkiye’de tanınması ve tenfizi uluslararası hukukun alanına girmektedir. Her iki ülkenin hukuki sistemleri arasındaki farklılıklar ve uluslararası sözleşmelerin de gündeme geleceği düşünüldüğünde bu süreç karmaşık bir hal almaktadır. 

Tanıma ve tenfiz kavramı yargı sistemimizde, 1987 tarihli 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun kapsamında düzenlenmiştir. Avusturya’da alınan bir boşanma kararının Türk yargı sistemi nezdinde tanınması ve tenfizi bazı koşullara ve birçok prosedüre tabidir. Tenfiz şartları ve tanımaya ilişkin düzenlemeler işbu kanun uyarınca yapılmaktadır.

5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun

Tenfiz Şartları 

MADDE 54 – (1) Yetkili mahkeme tenfiz kararını aşağıdaki şartlar dâhilinde verir: 

a) Türkiye Cumhuriyeti ile ilâmın verildiği devlet arasında karşılıklılık esasına dayanan bir anlaşma yahut o devlette Türk mahkemelerinden verilmiş ilâmların tenfizini mümkün kılan bir kanun hükmünün veya fiilî uygulamanın bulunması. 

b) İlâmın, Türk mahkemelerinin münhasır yetkisine girmeyen bir konuda verilmiş olması veya davalının itiraz etmesi şartıyla ilâmın, dava konusu veya taraflarla gerçek bir ilişkisi bulunmadığı hâlde kendisine yetki tanıyan bir devlet mahkemesince verilmiş olmaması. 

c) Hükmün kamu düzenine açıkça aykırı bulunmaması. 

ç) O yer kanunları uyarınca, kendisine karşı tenfiz istenen kişinin hükmü veren mahkemeye usulüne uygun bir şekilde çağrılmamış veya o mahkemede temsil edilmemiş yahut bu kanunlara aykırı bir şekilde gıyabında veya yokluğunda hüküm verilmiş ve bu kişinin yukarıdaki hususlardan birine dayanarak tenfiz istemine karşı Türk mahkemesine itiraz etmemiş olması.

Tanıma

MADDE 58 – (1) Yabancı mahkeme ilâmının kesin delil veya kesin hüküm olarak kabul edilebilmesi yabancı ilâmın tenfiz şartlarını taşıdığının mahkemece tespitine bağlıdır. Tanımada 54 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi uygulanmaz. 

(2) İhtilâfsız kaza kararlarının tanınması da aynı hükme tâbidir.

(3) Yabancı mahkeme ilâmına dayanılarak Türkiye’de idarî bir işlemin yapılmasında da aynı usul uygulanır.

​şeklinde tanımlanmıştır.

Kanun metni uyarınca tanıma, yabancı bir mahkeme tarafından verilmiş olan kararın, Türk yargı sistemi nezdinde kesin hüküm kazanarak anlam ifade etmesi prosedürünü ifade etmektedir.

Tenfiz ise, tanıma durumunu bir adım ileri taşıyarak anılı yabancı mahkeme hükmünün ikincil ülke nezdinde tanınarak icra edilebilir hale getirilmesini ifade etmektedir. Tenfiz kavramı bu yönüyle yabancı mahkeme kararının Türk Hukuk Sisteminde icra edilebilir hale getirilmesi anlamını taşımaktadır.

Sonuç olarak, boşanma kararının Türkiye’de tanıma ve tenfizi uzun ve teknik bir konu olmaktadır. 

Avusturya’da Alınan Boşanma Kararı Türkiye İçin Yeterli mi?

Avusturya Boşanma Kararının Türkiye’de Tanıma ve Tenfizi için Avusturya’da alınan bir boşanma kararının Türkiye’de yeterli olup olmadığı, durumun karmaşıklığına ve her iki ülkenin hukuki sistemlerine bağlıdır. Bu konuda kesin bir yanıt vermek için bir dizi faktör göz önünde bulundurulmalıdır.

Türkiye Cumhuriyeti ve Avusturya Cumhuriyeti arasında mahkeme kararlarının tanınması vetenfizi hakkında 23 mayıs 1989 tarihli sözleşme imzalanmıştır. Bu anlaşma kapsamında, Türkiye Cumhuriyeti ile Avusturya Cumhuriyeti, her iki Devlet arasında hukuki ve ticari konulardaki mahkeme kararlarının tanınması ve tenfizini sağlamak üzere, bu konuda bir sözleşme yapmak hususundu anlaşmışlardır. 

Kanunun 1. Maddesine göre; “Akit devletlerden birinin mahkemelerince, çekişmeli veya çekişmesiz yargı usulüne göre verilmiş olan hukukî ve ticarî konulardaki mahkeme kararları, diğer Akit Devlette bu Sözleşme’de öngörülen şartlar altında tanınır ve tenfiz edilir. Sözleşme, zarar görenin hu kukî taleplerine ilişkin olarak, bir ceza davası çerçevesinde verilmiş olan hukukî kararlar hakkında da uygulanır.”  şeklinde düzenleme yapılmıştır.

Bu madde uyarınca mahkeme kararlarının sözleşmede öngörülen şartlar altında tanınması ve tenfiz edilmesi hüküm altına alınmıştır. Bu doğrultuda sözleşmede öngörülen şartların yerine getirilmesi gerekmektedir. Bu nedenle yalnızca Avusturya’da boşanma kararı alınması Türk hukuk sisteminde geçerli olmayacak belirli aşamalar neticesinde mahkeme kararı Türkiye’de işlerlik kazanacaktır.

Sonuç olarak, Avusturya’da alınan bir boşanma kararının Türkiye’de yeterli olup olmadığını belirlemek için, uluslararası hukuk kuralları, Türk hukuku ve uygulama pratikleri dikkate alınmalıdır.

Avusturya Boşanma Tanıma ve Tenfiz Davası İçin Türkiye’ye Gelmek Zorunlu mudur?

Avusturya’da görülen boşanma davasının Türkiye’de tanınmasına yönelik tanıma ve tenfiz işlemleri için kişinin Türkiye’ye gelmesine gerek bulunmamaktadır. Kişi kendisini mahkeme nezdinde temsil ettirecek bir vekil aracılığı bu davayı takip ettirebilir. Bunun için kişinin öncelikle Türkiye Barolar Birliği mensubu bir avukata bu davalara katılabileceğine yönelik özel yetki ile birlikte vekaletname vermesi gerekmektedir. Bununla birlikte kişi herhangi bir vekil olmadan da davasını kendisi takip edebilir. Ancak bunun için de kişinin mahkemelere katılabilmesi için sürekli Yurtdışından Türkiye’ye seyahat etmesi gerekmektedir.

Sonuç olarak, Avusturya’da alınan boşanma kararının Türkiye’de tanınması ve tenfizi için Türkiye’ye gelmek gibi bir zorunluluk bulunmadığı gibi yukarıda izah ettiğimiz hususlara dikkat edilmesi önem arz etmektedir.

Dava açmak veya Nüfusa Kayıt İşlemleri İçin Ne Yapmak Gerekiyor?

Avusturya mahkemelerinden alınan boşanma hükmünün kesinleşmesi neticesinde Türk mahkemelerinde dava açmak için yetkili ve görevli mahkemenin tespiti neticesinde ilgili mahkemeye başvuruda bulunması gerekmektedir. Yanlış mahkemeye başvurulması yahut eksik belge başvurulması durumları usuli eksiklikler doğurabileceğinden büyük süre yahut hak kayıplarına neden olabilmektedir. 

5490 sayılı ve 2006 tarihli Nüfus Hizmetleri Kanunu’nun 27. Maddesi gereği,

“Boşanma tarihi, boşanma kararının kesinleştiği tarihtir. Yabancı ülke adlî veya idarî makamlarınca verilen boşanma kararlarına yönelik Türk mahkemelerince tanıma/tenfiz kararı verilmesi ya da Kanunun 27/A maddesine göre yetkili kurumlar tarafından aile kütüklerine tesciline karar verilmiş olması halinde, yabancı ülke adlî veya idarî makamlarınca verilen kararın kesinleşme tarihi, boşanma tarihi olarak aile kütüklerine tescil edilir.” Denilmektedir. Kanun metni uyarınca usulüne uygun şekilde tanıma ve tenfiz işlemleri gerçekleştirilmeden önce nüfusa kayıt işlemlerinin gerçekleştirilmesi mümkün değildir. Kişinin öncelikle olarak almış olduğu mahkeme ilamının Türkiye’de icra edilebilir hale getirilmesini sağlaması gerekmektedir ardından nüfusa kayıt işlemleri gerçekleştirilebilecektir.

Tanıma Tenfiz Davası İçin Gerekli Belgeler Nelerdir?

Avusturya’da alınmış boşanma kararının tanınması ve tenfizi için birtakım belgelere ihtiyaç duyulmaktadır.

Türkiye Cumhuriyeti ile Avusturya Cumhuriyeti arasında imzalanan 23 Eylül 1991 tarih ve 21000 sayılı sözleşme ile birlikte hangi belgelere ihtiyaç duyulduğu sözleşmenin 14. maddesinde açıklanmıştır. Sözleşmeye göre; 

(1) Tenfizi Talep Eden Taraf, aşağıdaki belgeleri sunmak zorundadır: 

1 . Kararın tamamını İhtiva eden bir örneği; 

2. Kararın, Karar Devletinde kesinleştiğini ve bu Devlet hukukuna göre icra kabiliyetini haiz olduğunu gösteren bir belge veya bir şerh; 

3. Davalı, kararın verildiği davaya katılmamışsa, davanın açıldığının kendisine usulüne uygun bir şekilde tebliğ edildiğini gösteren bir belge. 

(2) Takdim edilecek belgeler, Talepte Bulunulan Devlet diline tercüme edilir. Çevirinin doğruluğu her iki Devletten birisine mensup olun bir yeminli tercüman tarafından onaylanır.

Yurtdışı Boşanma Tanıma ve Tenfiz Ne Kadar Sürer?

Yurtdışı boşanma tanıma ve tenfiz davaları ne kadar sürer sorusu vatandaşlar tarafından sıklıkla sorulmaktadır. Kişi tanıma ve tenfiz davası için mahkemeye başvurduğu takdirde, ilgili mahkemenin iş yoğunluğuna göre süreç değişmektedir. Bazı mahkemeler tarafından daha hızlı karar çıkarken bazı mahkemeler tarafından daha yavaş şekilde karar verilebilmektedir. Burada önem arz eden husus başvuruların tam ve eksiksiz şekilde yapılmış olmasıdır. Bu durum mahkeme için de kolaylık teşkil edecek ve dava süreci daha hızlı neticelenebilecektir. 

Avusturyada boşanan birisi Türkiye’deki mallarını nasıl paylaşır?

Avusturyada boşanan birisinin Türkiye’deki mallarını nasıl paylaşacağı sorusu gündeme gelmektedir. Bu konuya dair düzenleme 27/11/2007 tarih ve 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’un 15. Maddesi uyarınca yapılmıştır. 

Evlilik malları 

MADDE 15 – 

(1) Evlilik malları hakkında eşler evlenme anındaki mutad mesken veya millî hukuklarından birini açık olarak seçebilirler; böyle bir seçimin yapılmamış olması hâlinde evlilik malları hakkında eşlerin evlenme anındaki müşterek millî hukuku, bulunmaması hâlinde evlenme anındaki müşterek mutad mesken hukuku, bunun da bulunmaması hâlinde Türk hukuku uygulanır. 

(2) Malların tasfiyesinde, taşınmazlar için bulundukları ülke hukuku uygulanır. 

(3) Evlenmeden sonra yeni bir müşterek hukuka sahip olan eşler, üçüncü kişilerin hakları saklı kalmak üzere, bu yeni hukuka tâbi olabilirler.

Kanun metni uyarınca, kişilere evlilik malları hakkında seçimlik hak tanınmıştır. Taraflar,evlilik mallarına uygulanacak hukuku “evlenme anındaki” mutad mesken yahut kendilerinintabi olduğu milli hukuklardan birini açıkça seçebilirler. 

Bu seçimlik hakkın kullanılmaması halinde ise, eşlerin evlendikleri andaki ortak milli hukukları uygulanacak eğer eşlerin ortak bir milli hukuku bulunmuyor ise yine eşlerin evlenme anındaki ortak mutad mesken hukuku uygulanacaktır. Yine eşlerin ortak mutadmesken hukukunun uygulanma ihtimali bulunmuyor ise doğrudan Türk hukuku uygulanacaktır.

Kanun metninin 2. Fıkrasında taşınmazlara ilişkin ayrıca düzenleme yapılmıştır. Kanun metni uyarınca taşınmaz mallar hakkında, taşınmazların bulunduğu ülkenin hukukunun uygulanacağı açıkça ele alınmıştır.

Sonuç olarak, boşanmanın doğal sonucu olarak evlilik mallarının paylaşılması hususu da gündeme geleceğinden evlilik mallarına ilişkin hangi ülkenin hukukunun tespit edilmesi önem taşımaktadır. 

İlgili Makale: Fransa Boşanma Kararının Türkiye’de Tanıma ve Tenfizi