ÇEKİŞMELİ BOŞANMA DAVASI NASIL AÇILIR?

Çekişmeli boşanma davası, tarafların boşanmanın sebebi ve mali/çocukla ilgili sonuçları üzerinde anlaşamadığı hallerde, Aile Mahkemesi nezdinde dava dilekçesi ve harç–gider avansı ile açılan yargı yoludur. Kısaca velayet, nafaka, tazminat, kişisel ilişki, ziynet ve kusur dağılımı gibi kritik konularda uyuşmazlık bulunan tam ispatlı bir süreçtir. Çekişmeli boşanma nasıl olur diyenler için; süreç ön inceleme → tahkikat → sözlü yargılama → hüküm şeklinde ilerler ve çekişmeli boşanma davası süreci boyunca usule uygunluk esastır.

Çekişmeli Boşanma Nedir?

Çekişmeli boşanma nedir? Kısaca; eşlerin boşanma sebebi ile sonuçları (velayet, nafaka, tazminat, ziynet, kişisel ilişki) üzerinde anlaşamadığı ve bu nedenle ispat gerektiren bir yargılama yoludur. Anlaşmalı boşanmadan farklı olarak, burada kusur tespiti, delil değerlendirmesi ve tanık anlatımları belirleyicidir. Dolayısıyla “çekişmeli boşanma davası nasıl açılır?” sorusunun ilk adımı, bu davanın konusunu ve kapsamını doğru kurmaktır: Somut olayınıza uygun kanuni boşanma sebebi (TMK’da sayılan özel sebepler veya evlilik birliğinin temelinden sarsılması) seçilir, iddiaları destekleyecek hukuka uygun deliller belirlenir ve dava dilekçesinde kronolojik anlatımla birlikte talep sonuçları açıkça yazılır.

Çekişmeli boşanma davası, taraflardan birinin “boşanalım” demesiyle değil, Aile Mahkemesi’ne sunulan dilekçe ve harç yatırımı ile resmen başlar. Sonrasında dilekçeler teatisi, ön inceleme, tahkikat ve sözlü yargılama aşamaları izler. Bu süreçte geçici velayet, tedbir nafakası ve ihtiyati tedbir gibi geçici koruma talepleri de gündeme gelebilir. Uygulamada çekişmeli boşanma nasıl olur sorusunun pratik karşılığı, her iddia için kanıt planı yapılması; mesaj–e-posta kayıtları, sağlık raporları, HTS dökümleri, fotoğraf–video, sosyal medya içerikleri ve tanık gibi delillerin süresinde sunulmasıdır. Unutulmamalıdır ki çekişmeli boşanma şartları yalnızca olayın varlığı değil, ispat edilebilirliği ve usule uygun yürütülmesidir. Bu nedenle daha baştan doğru strateji kurmak, davanın seyrini doğrudan etkiler.

ÇEKİŞMELİ BOŞANMA DAVASI NASIL AÇILIR?

Öncelikle görevli mahkeme Aile Mahkemesidir; bulunmadığı yerlerde Asliye Hukuk Mahkemesi, Aile Mahkemesi sıfatıyla bakar. Yetki; davalının yerleşim yeri, davacının yerleşim yeri veya eşlerin dava öncesi son 6 ay birlikte oturdukları yer mahkemesidir. Başvuru, dava dilekçesinin UYAP üzerinden ya da kaleme verilmesi ve harç–gider avansının yatırılmasıyla yapılır.

Dilekçe içeriği: Olaylar kronolojik yazılmalı; seçilen kanuni sebep (ör. evlilik birliğinin temelinden sarsılması ya da özel sebepler) açıkça belirtilmeli; deliller (tanık listesi, mesaj/e-posta ekran görüntüleri, sağlık raporları, HTS özetleri, sosyal medya içerikleri, foto-video, kolluk tutanakları vb.) tek tek sayılmalı ve sonuç–istem bölümünde velayet, tedbir nafakası, yoksulluk/iştirak nafakası, maddi–manevi tazminat, kişisel ilişki, ziynet iadesi gibi talepler net biçimde yer almalıdır. Gerekiyorsa ihtiyati tedbir ve geçici velayet de istenmelidir. Bu protokolde tarafların, evliliğin tüm mali ve hukuki sonuçları üzerinde anlaşmış oldukları hususlar yer alır. Burada önemli olan nokta, anlaşmalı boşanma davasında anlaşmalı olarak boşanmak isteyen tarafların duruşmaya katılmasının zorunlu olmasıdır. Bu kuralın dayanağı da Türk Medeni Kanunun 166. Maddesidir. Bu hükme göre her iki tarafın da avukatı olsa dahi taraflar, duruşmaya iştirak etmek zorundadır.

Aşamalar kısaca:

• Dava açılışı: Dilekçe sunulur, esas numarası alınır; tebligat yapılır.
• Dilekçeler teatisi: Davalı iki hafta içinde cevap dilekçesi verir; ardından cevaba cevap ve ikinci cevap aşamaları gelir.
• Ön inceleme: Dava şartları–ilk itirazlar değerlendirilir; taraflar anlaşamadıkları–anlaştıkları hususları beyan eder, deliller toplanır.
• Tahkikat: Tanıklar dinlenir, gerekli görülürse bilirkişi/keşif/kurum yazışmaları yapılır; SES/SED raporları ve pedagog görüşü istenir.
• Sözlü yargılama–hüküm: Hakim kusur dağılımı, çocuğun üstün yararı ve hakkaniyet ilkeleriyle karar verir. Karar sonrasında istinaf/temyiz yolları kullanılabilir.

Bu çerçevede çekişmeli boşanma davasının sağlıklı ilerlemesi için; doğru yetki–görev tespiti, delillerin süresinde sunulması, taleplerin açık yazılması ve usule sıkı uyum esastır. Süreç, uygulamada “çekişmeli boşanma davası süreci” olarak anılan bu aşamalarla yürür ve çekişmeli boşanma nasıl olur sorusunun pratik yanıtını oluşturur.

ÇEKİŞMELİ BOŞANMA ŞARTLARI NELERDİR?

Çekişmeli boşanma şartları, iki eksen üzerinde değerlendirilir: (i) kanuni boşanma sebebi ve (ii) ispat–usul şartları. Bir başka ifadeyle, yalnızca olayın yaşanmış olması yetmez; Çekişmeli boşanma davası için hukuken geçerli sebep seçilmeli ve deliller usule uygun biçimde dosyaya kazandırılmalıdır.

1) Kanuni boşanma sebebi seçimi

• Genel sebep: Evlilik birliğinin temelinden sarsılması (TMK m.166). Uygulamada en çok tercih edilen yoldur; farklı olumsuz davranışlar birlikte değerlendirilebilir.
• Özel sebepler:
  • Zina (aldatma) (TMK m.161): Öğrenmeden itibaren 6 ay, her hâlde 5 yıl içinde dava açılmalıdır.
  • Hayata kast, pek kötü veya onur kırıcı davranış (TMK m.162): Öğrenmeden itibaren 6 ay, her hâlde 5 yıl.
  • Suç işleme veya haysiyetsiz hayat sürme (TMK m.163): Devam eden nitelikte ise süre işlemez; terk edildiğinde süre şartı aranmaz.
  • Terk (TMK m.164): En az 6 ay ayrı yaşama + ihtar şartı aranır.
  • Akıl hastalığı (TMK m.165): Hastalığın iyileşmesinin beklenemeyeceği sağlık kurulu raporuyla ispatlanmalıdır.

2) İspat ve delil koşulları

• İleri sürülen her vakıa, hukuka uygun delillerle desteklenmelidir: tanık, mesaj–e-posta kayıtları, sosyal medya içerikleri, sağlık raporları, kolluk tutanakları, HTS özetleri, foto–video, bilirkişi vb.
• Deliller süresinde bildirilmezse, “dayanmaktan vazgeçilmiş” sayılabilir. Bu nedenle dilekçeler teatisi aşamasında delil listesi eksiksiz olmalıdır.
• Çocuğun üstün yararı velayet/kişisel ilişki taleplerinde belirleyici ölçüttür; SED raporu ve uzman görüşleri sıkça dikkate alınır.

3) Usulî çerçeve (olmazsa olmazlar)

• Görev: Aile Mahkemesi (yoksa Asliye Hukuk, Aile Mahkemesi sıfatıyla).
• Yetki: Davalının yerleşim yeri, davacının yerleşim yeri veya son 6 ay birlikte yaşanan yer.
• Dava açılışı: Dava dilekçesi + harç–gider avansı; gerekiyorsa başlangıçta geçici velayet, tedbir nafakası, ihtiyati tedbir talep edilmelidir.
• Süreler: Cevap süresi kural olarak 2 hafta; özel sebeplerdeki hak düşürücü süreler (örn. zina, hayata kast) mutlaka gözetilmelidir.

ÇEKİŞMELİ BOŞANMA DAVASINDA HAKİM NE SORAR 

Hakim, çekişmeli boşanma davasında olayların gerçekliğini, kusur dağılımını ve çocuğun üstün yararını ortaya koymak için aşağıdaki başlıklarda ayrıntılı sorular yöneltir:

• Olayların kronolojisi: Ne oldu, ne zaman, nerede, kimlerin önünde? Tarih–saat–yer bilgileri ile tutarlı anlatım beklenir.
• Evlilik birliğini sarsan vakıalar: Hakaret, şiddet, aldatma iddiası, terk, bağımlılık, ekonomik şiddet gibi davranışların sürekliliği ve ağırlığı sorulur.
• Delillerin kaynağı ve hukuka uygunluğu: Mesaj/e-posta ekran görüntüsü, foto–video, HTS özetleri, sağlık raporları, kolluk tutanakları ve tanıkların olayı bizzat görüp görmediği irdelenir.
• Uzlaşma ve iletişim: Barışma ihtimali, arabuluculuk/uzlaşma girişimleri, aile içi iletişim kanalları sorgulanır.
• Çocuk odaklı sorular (varsa): Geçmiş bakım düzeni, okul–sağlık–günlük rutin, kimin yanında istikrarlı ortam sağlanacağı, kişisel ilişki planı, geçici/kalıcı velayet taleplerinin gerekçesi.
• Gelir–gider ve yaşam standardı: Maaş, serbest kazanç, kira, kredi, fatura, bakmakla yükümlü olunan kişi bilgileri; tedbir/yoksulluk/iştirak nafakası talebinin dayanakları.
• Tazminat ve ziynet talepleri: Maddi–manevi tazminat için kusur–illiyet bağı; ziynet eşyalarının edinimi, elde bulunduran, iade imkânı.
• Ayrı yaşama ve terk olgusu: Ne zamandır fiilen ayrı, ayrılığın haklı sebebi, ihtar yapılıp yapılmadığı (terk iddiasında).
• Güvenlik/t edbirler: Uzaklaştırma, konuta tahsis, geçici velayet, tedbir nafakası gereksinimi ve koşulları.
• Mal rejimi bilgisi (özet): Ayrı bir dava konusu olmakla birlikte evlilik süresindeki edinimler, olası mal rejimi sözleşmesi varlığı sorulabilir.

Çekişmeli Boşanma Davasında Deliller ve İspat

Çekişmeli boşanma davası tam ispat gerektirir. İleri sürdüğünüz her vakıa, hukuka uygun deliller ile desteklenmelidir; aksi hâlde “çekişmeli boşanma nasıl olur?” sorusunun cevabı, çoğu dosyada redden geçer. Strateji, vakıa → delil → talep üçlemesi üzerinde kurulmalıdır.

Kullanılabilecek başlıca deliller

• Tanık beyanları: Olayları bizzat görgüye dayalı anlatan, tarih–yer bilgisi veren tanıklar esastır.
• Elektronik veriler: Mesaj/e-posta yazışmaları, sosyal medya içerikleri, foto–video. Çıktılarda zaman damgası, gönderen–alıcı ve platform görünmeli.
• HTS özetleri ve arama kayıtları: İçerik vermez; ancak gece sık/uzun görüşmeler gibi güven sarsıcı olguları destekleyebilir.
• Sağlık raporları ve kolluk tutanakları: Fiziksel/psikolojik şiddet, bağımlılık, eve müdahale gibi iddiaları somutlar.
• Bilirkişi/keşif/kurum yazışmaları: Gelir–gider, ziynet, konut kullanımı gibi teknik konularda destek sağlar.

Usule ilişkin kritik noktalar

• Dilekçeler teatisi aşamasında delil listesi eksiksiz sunulmalı; yeni deliller için süresinde ara dilekçe verilmeli.
• Hukuka aykırı elde edilen kayıtlar risklidir. Meşru savunma amaçlı ve tek ispat imkânı istisnası dikkatle değerlendirilmelidir.
• Çocuk odaklı talepler (velayet/kişisel ilişki) için SED raporu, pedagog görüşü ve bakım planı dosyaya konulmalı.
• Mali talepler (nafaka/tazminat) için bordro, hesap dökümleri, kira–kredi–fatura dekontları gibi belgeler şarttır.

Delil–talep eşlemesi (örnek)

• Aldatma iddiası → otellere giriş kayıtları, üçüncü kişiyle yoğun HTS trafiği, tanık → kusur + maddi/manevi tazminat talebi.
• Fiziksel şiddet → sağlık raporu, kolluk tutanağı, komşu tanıkları → geçici velayet, tedbir/yoksulluk nafakası, uzaklaştırma.
• Ekonomik şiddet → gelir gizleme, eve katkı yapmama; banka kayıtları → nafaka ve kusur tespiti.

Çekişmeli Boşanma Davasında Yetkili ve Görevli Mahkeme

Görevli mahkeme kural olarak Aile Mahkemesidir; Aile Mahkemesi bulunmayan yerlerde Asliye Hukuk Mahkemesi, Aile Mahkemesi sıfatıyla yargılama yapar. Bu belirleme, “boşanma davası nasıl açılır?” sorusunun ilk usul adımıdır ve yanlış seçim yetkisizlik/görevsizlik riski doğurur.

Yetkili mahkeme alternatifleri (TMK ve HMK çerçevesi):

• Davalının yerleşim yeri Aile Mahkemesi,
• Davacının yerleşim yeri Aile Mahkemesi,
• Tarafların dava öncesi son 6 ay birlikte oturdukları yer Aile Mahkemesi.

Çekişmeli Boşanma Nasıl Olur?

Süreç, tarafların boşanma sebepleri ve sonuçları (velayet, nafaka, tazminat, kişisel ilişki, ziynet) üzerinde anlaşamaması ile başlar ve Aile Mahkemesi’ne verilen dava dilekçesi ile resmî olarak açılır. Ardından dilekçeler teatisi (dava–cevap–cevaba cevap–ikinci cevap), ön inceleme, tahkikat, sözlü yargılama ve hüküm aşamaları izler. Bu akışta belirleyici olan; seçilen kanuni boşanma sebebinin (genel sebep: evlilik birliğinin temelinden sarsılması; özel sebepler: zina, terk, hayata kast vb.) delillerle desteklenmesi ve her iddianın usule uygun şekilde ortaya konulmasıdır. Uygulamada geçici velayet ve tedbir nafakası gibi koruyucu tedbirler daha ilk aşamalarda istenebilir; çocuğun üstün yararı ilkesi gözetilerek SED/pedagog raporları alınır. Hakim; kronolojik anlatımın tutarlılığı, tanık beyanlarının güvenilirliği, gelir–gider dengesi ve kusur dağılımına bakarak karar verir. Sonuçta nafaka, maddi–manevi tazminat, velayet ve kişisel ilişki hususları hükme bağlanır; taraflar kararı istinaf/temyiz edebilir. Kısacası, “çekişmeli boşanma davası”; ispat planı, zamanında sunulan deliller ve doğru strateji ile yönetildiğinde başarı şansı artan, yüksek dikkat gerektiren bir yazılı yargılama sürecidir.

Çekişmeli Boşanma Davasında Nafaka

Çekişmeli boşanma davası sürecinde nafaka; tedbir nafakası, yoksulluk nafakası ve iştirak nafakası olarak üç başlıkta karşımıza çıkar. Boşanma davası nasıl açılır sorusunun doğal devamı olarak, nafakanın doğru talep edilmesi, ispatı ve hesaplanması kritik önemdedir.

1) Tedbir nafakası (yargılama boyunca)
Dava açıldığı andan itibaren, ihtiyacı olan eş ve müşterek çocuk lehine tedbir nafakası istenebilir. Mahkeme; gelir–gider dengesi, yaşam standardı, barınma–beslenme–eğitim kalemlerini dikkate alarak geçici bir miktar belirler. Talep, ilk dilekçede veya ön inceleme öncesi ara dilekçe ile yapılmalı; bordro, hesap dökümü, kira–fatura–kredi dekontları gibi belgeler sunulmalıdır.

2) Yoksulluk nafakası (boşanma sonrası)
Boşanma ile yoksulluğa düşecek eş lehine hükmedilebilir. Şartlar: talep edilmesi, talep edenin ağır kusurlu olmaması, karşı tarafın ödeme gücünün bulunması. Miktar belirlenirken tarafların sosyal–ekonomik durumu, kusur oranı ve hakkaniyet ölçütleri dikkate alınır. Karar kesinleştikten sonra uyarlama (artırım/azaltım) davası açılabilir.

3) İştirak nafakası (çocuk için)
Velayet kimdeyse, diğer ebeveyn çocuğun giderlerine gücü oranında katılır. Tutar; çocuğun yaşı, eğitim–sağlık–ulaşım–barınma ihtiyaçları ve ebeveynlerin gelir kapasitesi üzerinden belirlenir. Bu nafaka kamusal nitelik taşıdığından, çoğu durumda talep olmasa dahi çocuğun yararına hükmedilebilir.

Çekişmeli Boşanma Davasında Maddi ve Manevi Tazminat

Çekişmeli boşanma davası sonunda kusur dağılımı yapılarak, şartları varsa maddi ve/veya manevi tazminata hükmedilebilir. Temel ölçüt; talep eden eşin karşı taraftan daha ağır kusurlu olmaması ve boşanma ile zarar ya da kişilik haklarında ihlal doğmuş olmasıdır.

1) Maddi tazminat (TMK m.174/1)
Boşanma yüzünden mevcut veya beklenen menfaatleri zedelenen eş isteyebilir. Örnek zarar kalemleri: gelir kaybı, barınma/taşınma giderleri, mesleki/ekonomik istikrarın bozulması.
İspat ipuçları: ücret bordroları, serbest kazanç kayıtları, kira–depozito–taşınma faturaları, sağlık/psikolojik destek giderleri, eğitim/kreş giderleri vb. Zarar ile kusurlu davranış arasında illiyet bağı kurulmalıdır.

2) Manevi tazminat (TMK m.174/2)
Kişilik haklarına ağır saldırı niteliğindeki davranışlar (şiddet, ağır hakaret, onur kırıcı tutumlar vb.) manevi tazminat sebebi olabilir. Tutar belirlenirken tarafların sosyal–ekonomik durumu, kusur ağırlığı ve hakkaniyet dikkate alınır.
Delil seti: sağlık raporları, kolluk tutanakları, tanık beyanları, yazışmalar, görüntü–ses kayıtları (hukuka uygunluk denetimi şart).