Etkin Pişmanlık Nedir?

Etkin pişmanlık, failin işlediği suçtan sonra özgür iradesiyle pişmanlık göstererek mağdurun zararını gidermesi, suça ilişkin delil ve failleri ortaya çıkarmaya katkı sunması veya hukuka aykırı sonuçları telafi etmesi halinde cezada indirim ya da bazı hallerde cezasızlık sağlayan bir ceza hukuku kurumudur. Türk Ceza Kanunu’nda başta TCK 168 (Malvarlığına Karşı Suçlarda Etkin Pişmanlık) olmak üzere TCK 110 (Kişiyi Hürriyetinden Yoksun Kılma), TCK 192 (Uyuşturucu suçlarında etkin pişmanlık) ve TCK 221 (Örgüt suçlarında etkin pişmanlık) gibi maddelerde ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Bu makalede “Etkin Pişmanlık Nedir?” sorusunu; uygulanabileceği suç tipleri, zamanlama koşulları (soruşturma/kovuşturma aşaması), indirim oranları, kısmi iade–mağdur rızası şartı, cezaya etkisi (ceza indirimi, “ceza verilmesine yer olmadığı” kararı, takipsizlik) ve uygulamadan örnekler ile ele alacağız; ayrıca güncel Yargıtay yaklaşımı, sık yapılan hatalar ve pratik stratejiler hakkında da yol haritası sunacağız.

Etkin Pişmanlık ve Ceza İndirimi (TCK 168. Madde)

Etkin pişmanlık ve ceza indirimi, Türk Ceza Kanunu’nun özellikle malvarlığına karşı suçlar bölümünde ele alınmıştır. TCK 168. madde, hırsızlık, mala zarar verme, güveni kötüye kullanma, dolandırıcılık, hileli iflas, taksirli iflas ve karşılıksız yararlanma gibi suçlarda failin pişmanlığını fiili olarak göstermesi halinde uygulanacak ceza indirimlerini düzenlemektedir.

Maddeye göre, fail suç tamamlandıktan sonra mağdurun zararını tamamen gidermesi halinde, kovuşturma başlamadan önce cezada 3’te 2’ye kadar indirim yapılabilir. Eğer bu pişmanlık kovuşturma başladıktan sonra fakat hüküm verilmeden önce gerçekleşirse cezada yarıya kadar indirim söz konusu olur.

Yağma suçu açısından ise özel bir düzenleme getirilmiştir. Fail zararı kovuşturma öncesinde giderirse cezada yarıya kadar indirim, kovuşturma sırasında giderirse 3’te 1’e kadar indirim yapılır.

Ayrıca karşılıksız yararlanma suçu bakımından fail, mağdurun veya kamunun zararını soruşturma tamamlanmadan önce tamamen tazmin ederse kamu davası açılmaz; hükümden önce tazmin gerçekleşirse cezada 3’te 1 oranında indirim yapılır. Ancak kanun, bu düzenlemeden kişinin iki defadan fazla yararlanamayacağını da açıkça belirtmiştir.

Bu nedenle etkin pişmanlık, hem failin davranışlarını teşvik eden hem de mağdurun zararını telafi eden bir ceza adaleti aracı olarak karşımıza çıkmaktadır.

Etkin Pişmanlığın Unsurları

Etkin pişmanlık, yalnızca failin suç işledikten sonra duyduğu üzüntüyü ifade etmesiyle gerçekleşmez. Kanunda öngörülen bazı maddi ve manevi şartların bir arada bulunması gerekir. Bu şartların oluşması halinde etkin pişmanlık hükümleri uygulanabilir. Aksi durumda, failin sadece pişman olduğunu belirtmesi veya üzülmesi yeterli olmayacaktır.

1. Fiile İlişkin Şartlar

• Suçun tamamlanmış olması gerekir. Etkin pişmanlık, yalnızca tamamlanmış suçlarda gündeme gelir. Henüz icra hareketleri devam eden ya da teşebbüs aşamasında kalan suçlarda bu hükümler uygulanmaz.
• Kanuni düzenlemenin varlığı şarttır. Her suç tipi için etkin pişmanlık uygulanamaz. Hangi suçlarda uygulanacağı Türk Ceza Kanunu’nda açıkça belirtilmiştir.

2. Faile İlişkin Şartlar

• Pişmanlık bizzat fail tarafından gösterilmelidir. Failin mağdurun zararını gidermesi veya iadeyi sağlaması gerekmektedir. Zararın failin iradesi dışında, üçüncü kişiler tarafından giderilmesi halinde etkin pişmanlık hükümleri uygulanmaz.
• Pişmanlık aktif olmalıdır. Fail yalnızca sözlü beyanlarla pişmanlık ifade etmekle kalmamalı; davranışlarıyla da bunu ortaya koymalıdır. Örneğin, çalınan malı iade etmek, mağdurun zararını tazmin etmek veya resmi makamlara bilgi vererek suçun ortaya çıkarılmasına katkı sağlamak gibi.

3. Zamanlama Şartı

• Etkin pişmanlık, suç tamamlandıktan sonra fakat hüküm verilmeden önce ortaya çıkmalıdır. Bu süreç;
  • Soruşturma aşamasında,
  • Kovuşturma aşamasında (hüküm verilmeden önce) gerçekleşebilir.
• Bazı suçlarda (örneğin örgüt suçları veya uyuşturucu suçları) soruşturma başlamadan önce etkin pişmanlık gösterilmesi halinde fail hakkında cezaya hükmedilmemesi dahi mümkündür.

4. Mağdurun Zararının Giderilmesi

Etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanabilmesi için genellikle mağdurun uğradığı zararın aynen iade veya tazmin suretiyle giderilmesi gerekir. Zararın kısmen giderilmesi durumunda ise mağdurun rıza göstermesi şarttır.

Sonuç olarak, etkin pişmanlık yalnızca kanunda öngörülen suç tiplerinde, belirli zaman dilimlerinde ve failin aktif pişmanlık davranışlarıyla mümkün olmaktadır. Bu unsurların eksikliği halinde etkin pişmanlık hükümleri uygulanmaz.

Ceza Kanununda Etkin Pişmanlık Uygulanan Suçlar

Etkin pişmanlık, Türk Ceza Kanunu’nda belirli suç tipleri için özel olarak düzenlenmiştir. Failin pişmanlığını göstermesi, mağdurun zararını gidermesi veya suçun aydınlatılmasına katkı sağlaması durumunda ceza indirimi ya da cezaya hükmolunmama gibi sonuçlar doğurur. Ancak bu hükümler her suç için geçerli değildir. Kanunda hangi suçlarda uygulanabileceği açıkça sayılmıştır.

Malvarlığına Karşı Suçlar (TCK 168)

• Hırsızlık (m.141–147)
• Yağma (m.148–150)
• Mala zarar verme (m.151–152)
• Güveni kötüye kullanma (m.155)
• Dolandırıcılık (m.157–159)
• Hileli iflas (m.161)
• Taksirli iflas (m.162)
• Karşılıksız yararlanma (m.163)
• Banka veya kredi kartlarının kötüye kullanılması (m.245)

Kişilere Karşı Suçlar

• Kişiyi hürriyetinden yoksun kılma (TCK 109–110)
• Organ ve doku ticareti (TCK 91–93)

Topluma Karşı Suçlar

• İmar kirliliğine neden olma (TCK 184/5)
• Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti (TCK 188–191, 192)

Kamu Güvenine Karşı Suçlar

• Parada sahtecilik (TCK 197–201)
• Resmî belgenin düzenlenmesinde yalan beyanda bulunma (ilgili hükümler)

Kamu İdaresine Karşı Suçlar

• Zimmet (TCK 247–248)
• İrtikap (TCK 250)
• Rüşvet (TCK 252–254)
• Suç işlemek amacıyla örgüt kurma ve örgüt üyeliği (TCK 221, 314. madde bağlantılı)

Adliyeye Karşı Suçlar

• İftira (TCK 267–269)
• Yalan tanıklık (TCK 272–274)
• Yalan yere yemin (TCK 275)
• Suç delillerini yok etme, gizleme veya değiştirme (TCK 281)

Ek Düzenlemeler

• Suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama (TCK 282)
• Muhafaza görevini kötüye kullanma (TCK 292)
• Silahlı örgüt üyeliği veya yöneticiliği (TCK 314, 221 bağlantılı)

Görüldüğü üzere etkin pişmanlık, hem bireysel suçlarda hem de örgütlü suçlarda uygulama alanı bulmaktadır. Ancak her suç bakımından indirim oranları, zamanlama şartları ve uygulanma biçimi farklıdır. Bu nedenle etkin pişmanlık hükümlerinden yararlanmak isteyen failin, ilgili suç tipine özgü düzenlemeleri dikkate alması gerekir.

Etkin Pişmanlıkta Bulunma Zamanı

Etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanabilmesi, failin pişmanlığını hangi aşamada gösterdiğine göre farklı sonuçlar doğurur. Türk Ceza Kanunu, etkin pişmanlıkta bulunma zamanını özellikle soruşturma ve kovuşturma evreleri bakımından ayırmıştır.

• Soruşturma aşamasında pişmanlık: Suç tamamlandıktan sonra fakat henüz iddianame düzenlenmeden önce fail mağdurun zararını tamamen giderirse, kanuna göre cezada daha yüksek oranda indirim uygulanır. Bazı suçlarda ise doğrudan kamu davası açılmaması sonucunu doğurabilir.
• Kovuşturma aşamasında pişmanlık: İddianamenin kabulünden sonra fakat hüküm verilmeden önce zararın giderilmesi halinde indirim oranı daha düşük olmakla birlikte yine de fail lehine sonuç doğurur.
• Hüküm kesinleştikten sonra yapılan pişmanlık ise çoğu suç bakımından etkin pişmanlık kapsamında değerlendirilmez. Ancak Yargıtay kararlarında, hüküm bozulup dosya yeniden görülmeye başlanırsa, bu aşamada yapılan iade veya tazminin kabul edilebileceği belirtilmektedir.
• Örgüt suçları ve uyuşturucu suçları gibi bazı suç tiplerinde, etkin pişmanlığın soruşturma başlamadan önce gösterilmesi halinde fail hakkında hiç ceza verilmemesi mümkündür.

Etkin Pişmanlığın Faile Uygulanan Cezaya Etkisi

Etkin pişmanlık hükümleri, failin kusurluluğunu ortadan kaldırmaz ancak ceza yargılamasında önemli sonuçlar doğurur. Failin zararı gidermesi veya suçun aydınlatılmasına katkıda bulunması, mahkeme tarafından cezada indirim yapılmasına ya da bazı hallerde ceza verilmesine yer olmadığı kararına yol açabilir.

• Soruşturma aşamasında etkin pişmanlık koşulları gerçekleşmişse, Cumhuriyet Savcısı tarafından “kovuşturmaya yer olmadığı” (takipsizlik) kararı verilebilir.
• Kovuşturma aşamasında, yani dava açıldıktan sonra ancak hüküm verilmeden önce pişmanlık gösterilirse, mahkeme fail hakkında belirli oranlarda ceza indirimi yapar.
• Bazı suç tiplerinde (örneğin uyuşturucu suçları ve örgüt suçları), etkin pişmanlık hükümlerinin yerine getirilmesi halinde fail hakkında hiç ceza verilmemesi mümkündür. Bu durumda mahkeme, “ceza verilmesine yer olmadığına” karar verir.
• Bazı suçlarda ise yalnızca denetimli serbestlik tedbirlerine hükmedilmesi söz konusu olabilir.

Bu yönüyle etkin pişmanlık, cezayı tamamen kaldıran veya cezada indirim sağlayan bir şahsi neden olarak değerlendirilmektedir. Kanun, hâkime üst sınırları belirlenen oranlarda indirim yapma yetkisi tanımıştır. Örneğin, 2/3’e kadar indirim öngörülen bir suçta hâkim, somut olaya göre 1/3 veya 1/2 oranında da indirim yapabilir.

Dolayısıyla etkin pişmanlığın faile etkisi, suçun türüne, pişmanlığın zamanlamasına ve mağdurun zararının nasıl giderildiğine göre farklılık göstermektedir.

Etkin Pişmanlıkta Ne Kadar İndirim Yapılır?

Etkin pişmanlıkta uygulanacak ceza indirimi, failin pişmanlık davranışını hangi aşamada gösterdiğine ve suçun türüne göre değişiklik göstermektedir. Türk Ceza Kanunu, her suç için farklı oranlar öngörmüştür.

• Soruşturma aşamasında mağdurun zararı tamamen giderilirse, çoğu malvarlığına karşı suçta cezanın 3’te 2’sine kadar indirim yapılabilir.
• Kovuşturma aşamasında yani dava açıldıktan sonra fakat hüküm verilmeden önce zararın tazmini halinde cezada yarıya kadar indirim uygulanır.
• Yağma suçu açısından ise; zararın kovuşturma öncesinde giderilmesi durumunda cezada yarıya kadar, kovuşturma sırasında giderilmesi halinde ise 3’te 1’e kadar indirim yapılır.
• Karşılıksız yararlanma suçunda, fail zararı soruşturma tamamlanmadan önce giderirse kamu davası açılmaz; hüküm verilinceye kadar giderirse ceza 3’te 1 oranında indirilir. Ancak bu haktan kişi iki defadan fazla yararlanamaz.
• Uyuşturucu suçlarında ise TCK’nın 192. maddesi gereğince failin verdiği bilgiler suçun aydınlatılmasına katkı sağlarsa ya tamamen ceza verilmez ya da cezada belirlenen oranlarda indirim yapılır.

Görüldüğü üzere, etkin pişmanlık hükümlerinden ne kadar indirim sağlanacağı, hem suçun niteliğine hem de failin pişmanlığı ne zaman ve nasıl ortaya koyduğuna bağlıdır. Failin erken aşamada aktif şekilde pişmanlık göstermesi, cezasızlık ya da daha yüksek indirimlerle sonuçlanabilir.

Etkin Pişmanlıkta Mağdurun Zararı Giderilmesinin Önemi

Etkin pişmanlığın uygulanabilmesi için en temel şartlardan biri, mağdurun uğradığı zararın tamamen giderilmesidir. Fail yalnızca pişman olduğunu beyan etmekle yetinemez; bu pişmanlığını fiili bir davranışla ortaya koymalıdır. Bu nedenle zararın iadesi veya tazmini, etkin pişmanlığın olmazsa olmaz koşuludur.

• Tam tazmin zorunluluğu: Kural olarak zararın tamamen karşılanması gerekir. Eğer fail yalnızca kısmen tazmin yaparsa, etkin pişmanlık hükümleri ancak mağdurun rıza göstermesi halinde uygulanabilir.
• Tazminin şekli: Zarar, aynen iade yoluyla veya parasal karşılığının ödenmesi suretiyle giderilebilir. Örneğin, hırsızlık suçunda çalınan eşyanın aynen iadesi ya da değerinin ödenmesi mümkündür.
• Zamanlama: Zararın hangi aşamada giderildiği, indirim oranını doğrudan etkiler. Soruşturma aşamasında tazmin edilen zarar, daha yüksek oranlı indirim sağlar.
• Pişmanlığın göstergesi: Mağdurun zararının giderilmesi, failin gerçek anlamda pişman olduğunu gösteren en güçlü delillerden biridir. Bu nedenle yalnızca sözlü pişmanlık beyanı yeterli görülmez.

Etkin Pişmanlık Nasıl Uygulanır?

Etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanması, her suç tipi için kanunda özel olarak düzenlenmiş şartlara bağlıdır. Failin yalnızca pişman olduğunu belirtmesi yeterli olmayıp, bu pişmanlığın davranışa dönüşmesi gerekir. Uygulama süreci şu şekilde işler:

• Fail, işlediği suçtan sonra mağdurun zararını aynen iade veya tazmin ederek giderebilir. Bu durumda soruşturma veya kovuşturma aşamasına göre cezada indirim yapılır ya da ceza verilmez.
• Fail, resmî makamlara bilgi vererek suçun aydınlatılmasına, diğer faillerin yakalanmasına veya suç delillerinin bulunmasına katkı sağlayabilir. Bu davranış da etkin pişmanlık kapsamında değerlendirilir.
• Örgüt suçları ve uyuşturucu suçları gibi bazı suç tiplerinde, failin suç başlamadan veya soruşturma aşamasında işbirliği yapması halinde cezaya hükmolunmaz.
• Kısmi iade veya tazmin söz konusu olduğunda, etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanabilmesi için mağdurun rıza göstermesi gerekir.

Hakim, kanunda öngörülen üst sınırlar çerçevesinde indirim oranını takdir eder. Örneğin, hırsızlık suçunda zararın kovuşturma öncesinde giderilmesi halinde cezada üçte ikiye kadar indirim öngörülmüştür. Ancak hâkim somut olaya göre bu oranı daha düşük belirleyebilir.

Hırsızlık Suçunda Etkin Pişmanlık Hükümlerinin Uygulanması

Hırsızlık suçu, etkin pişmanlık hükümlerinin en çok uygulandığı suç tiplerinden biridir. TCK 168. maddeye göre fail, hırsızlık nedeniyle mağdurun uğradığı zararı karşılar ise cezasında önemli indirimler yapılır.

• Fail, soruşturma aşamasında yani dava açılmadan önce mağdurun zararını giderirse, verilecek ceza 3’te 2 oranına kadar indirilebilir.
• Fail, kovuşturma aşamasında yani dava açıldıktan sonra fakat hüküm verilmeden önce zararı giderirse, cezada yarıya kadar indirim yapılır.

Burada önemli olan husus, zararın fail tarafından bizzat ve gönüllü şekilde karşılanmasıdır. Zararın cebri icra yoluyla tahsili ya da failin iradesi dışında üçüncü kişilerce giderilmesi halinde etkin pişmanlık hükümleri uygulanmaz.

Ayrıca zararın kısmen giderildiği hallerde, etkin pişmanlığın uygulanabilmesi için mağdurun açık rızası aranır. Bu da mağdurun zararının telafisinde onun iradesine verilen önemi göstermektedir.

Dolayısıyla hırsızlık suçunda etkin pişmanlık, hem mağdurun mağduriyetini ortadan kaldıran hem de fail açısından cezai sonuçları hafifleten bir kurum olarak öne çıkmaktadır.

Yağma Suçunda Etkin Pişmanlık Hükümlerinin Uygulanması

Yağma suçu, diğer adıyla gasp suçu, mağdura karşı cebir veya tehdit kullanılarak malın alınması suretiyle işlenir. Türk Ceza Kanunu, bu suçun toplumsal etkisini dikkate alarak etkin pişmanlık hükümlerini daha sınırlı şekilde düzenlemiştir.

• Fail, mağdurun uğradığı zararı soruşturma aşamasında tamamen giderirse, verilecek ceza yarısına kadar indirilebilir.
• Zararın kovuşturma aşamasında, yani dava açıldıktan sonra fakat hüküm verilmeden önce giderilmesi halinde ise cezada üçte birine kadar indirim yapılır.

Yağma suçunun niteliği gereği, etkin pişmanlığın uygulanabilmesi için failin zararı gönüllü olarak telafi etmesi gerekir. Zararın üçüncü kişiler tarafından veya cebri yollarla giderilmesi, failin gerçek anlamda pişmanlık göstermediğini ortaya koyar ve bu durumda indirim hükümleri uygulanmaz.

Ayrıca yağma suçunda etkin pişmanlık hükümleri, mağdurun uğradığı maddi zararın giderilmesine yöneliktir. Mağdurun yaşadığı manevi zararın ise farklı hukuki yollarla talep edilebileceği unutulmamalıdır.

Sonuç olarak, yağma suçunda etkin pişmanlık, hırsızlık gibi diğer malvarlığı suçlarına göre daha dar kapsamda kabul edilmiş, ceza indirimi oranı da daha düşük tutulmuştur.

Mala Zarar Verme Suçunda Etkin Pişmanlık Hükümlerinin Uygulanması

Mala zarar verme suçu, başkasına ait bir malın kasten tahrip edilmesi, yok edilmesi veya kullanılmaz hale getirilmesiyle oluşur. Türk Ceza Kanunu’nun 168. maddesi kapsamında bu suç için de etkin pişmanlık hükümleri öngörülmüştür.

• Fail, mağdurun uğradığı zararı soruşturma aşamasında yani dava açılmadan önce giderirse, cezasında 3’te 2 oranına kadar indirim yapılabilir.
• Zarar, kovuşturma aşamasında yani dava açıldıktan sonra fakat hüküm verilmeden önce karşılanırsa, cezada yarıya kadar indirim söz konusu olur.

Burada dikkat edilmesi gereken, failin zararı gönüllü olarak gidermesidir. Failin iradesi dışında, üçüncü kişilerce veya cebri yollarla zarar karşılanırsa etkin pişmanlık hükümleri uygulanmaz.

Ayrıca zararın kısmen tazmin edilmesi halinde, etkin pişmanlığın geçerli olabilmesi için mağdurun rızası aranır. Bu, mağdurun zararının ne şekilde ve hangi ölçüde giderileceği konusunda onun onayının önemini ortaya koymaktadır.

Güveni Kötüye Kullanma Suçunda Etkin Pişmanlık Hükümlerinin Uygulanması

Güveni kötüye kullanma suçu, failin kendisine teslim edilen malı amacı dışında kullanması veya tasarrufta bulunmasıyla meydana gelir. Türk Ceza Kanunu’nun 168. maddesi kapsamında bu suç için de etkin pişmanlık hükümleri düzenlenmiştir.

• Fail, mağdurun uğradığı zararı soruşturma aşamasında tamamen giderirse, hakkında verilecek ceza 3’te 2 oranına kadar indirilebilir.
• Zararın kovuşturma aşamasında yani dava açıldıktan sonra fakat hüküm verilmeden önce karşılanması halinde ise cezada yarıya kadar indirim yapılır.

Etkin pişmanlığın uygulanabilmesi için zararın giderilmesi, failin özgür iradesiyle ve gönüllü biçimde gerçekleşmelidir. Üçüncü kişilerin müdahalesiyle veya cebri icra yoluyla zararın karşılanması, failin gerçek anlamda pişmanlığını ortaya koymaz.

Ayrıca kısmi iade veya tazmin söz konusu olduğunda, etkin pişmanlık hükümleri yalnızca mağdurun rıza göstermesi halinde devreye girer. Bu düzenleme, mağdurun iradesine verilen önemi açıkça ortaya koymaktadır.

Dolandırıcılık Suçunda Etkin Pişmanlık Hükümlerinin Uygulanması

Dolandırıcılık suçu, hileli davranışlarla bir kişinin aldatılarak malvarlığında zarar oluşturulmasıdır. Türk Ceza Kanunu’nun 168. maddesi kapsamında bu suçta da etkin pişmanlık hükümleri uygulanmaktadır.

• Fail, mağdurun uğradığı zararı soruşturma aşamasında tamamen giderirse, cezada 3’te 2 oranına kadar indirim yapılabilir.
• Eğer zarar, kovuşturma aşamasında yani dava açıldıktan sonra fakat hüküm verilmeden önce karşılanırsa, cezada yarıya kadar indirim uygulanır.

Dolandırıcılık suçunda etkin pişmanlık hükümlerinden yararlanabilmek için failin zararı kendi iradesiyle ve gönüllü olarak gidermesi gerekir. Zararın üçüncü kişilerce veya cebri icra yoluyla karşılanması, failin gerçek pişmanlığını göstermediği için etkin pişmanlık kapsamında değerlendirilmez.

Ayrıca zararın kısmen karşılanması halinde, etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanabilmesi için mağdurun rıza göstermesi zorunludur. Bu durum, mağdurun zararının telafi edilmesinde onun onayının ne kadar önemli olduğunu ortaya koymaktadır.

Karşılıksız Yararlanma Suçunda Etkin Pişmanlık Hükümlerinin Uygulanması

Karşılıksız yararlanma suçu, failin herhangi bir ücret ödemeden başkasına ait hizmetlerden veya malvarlığı değerlerinden faydalanmasıdır. Türk Ceza Kanunu’nun 168. maddesi ve 6352 sayılı Kanun ile yapılan değişiklikler kapsamında bu suç için de özel etkin pişmanlık hükümleri düzenlenmiştir.

• Fail, mağdurun veya kamunun uğradığı zararı soruşturma tamamlanmadan önce tamamen giderirse, kamu davası açılmaz.
• Zararın hüküm verilinceye kadar giderilmesi halinde ise verilecek ceza 3’te 1 oranına kadar indirilir.
• Kanun koyucu, bu hükümden yararlanmayı iki defa ile sınırlamıştır. Fail daha önce bu imkândan iki kez yararlanmışsa üçüncü kez etkin pişmanlık hükümlerinden faydalanamaz.

Karşılıksız yararlanma suçunda etkin pişmanlığın en önemli özelliği, failin zararı erken aşamada gidermesi halinde hakkında hiç dava açılmamasını sağlamasıdır. Bu yönüyle, mağdurun zararının hızlı bir şekilde giderilmesini teşvik eden bir düzenleme niteliği taşır.

Uyuşturucu Ticareti Suçunda Etkin Pişmanlık (TCK 192. Madde)

Uyuşturucu veya uyarıcı madde suçları, toplumsal tehlikesi yüksek suçlar arasında yer aldığından kanun koyucu bu suçlarda etkin pişmanlık hükümlerini özel olarak düzenlemiştir. TCK 192. madde, failin işbirliği yapması veya mağduriyetin giderilmesine katkı sağlaması durumunda cezadan indirim ya da cezasızlık öngörmektedir.

• Fail, suç resmi makamlar tarafından öğrenilmeden önce uyuşturucu maddeyi saklayan yeri, suç ortaklarını veya suçun işlenişine dair bilgileri yetkililere bildirirse, hakkında cezaya hükmedilmez.
• Eğer bu bilgiler soruşturma başladıktan sonra ancak hüküm verilmeden önce verilirse, failin cezasında indirim yapılır.
• Fail, yakalandıktan sonra uyuşturucu maddenin temin edildiği kişileri, yerleri veya kullanılan yöntemleri açıklayarak suçun aydınlatılmasına yardımcı olursa, bu durumda da cezada önemli oranlarda indirim yapılır.
• Uyuşturucu madde kullanma suçlarında ise failin resmî makamlara başvurarak tedavi edilmek istemesi, etkin pişmanlık kapsamında değerlendirilir ve hakkında kovuşturmaya yer olmadığına karar verilebilir.

Bu düzenleme ile kanun koyucu, uyuşturucu suçlarıyla mücadelede failin işbirliği yapmasını teşvik etmektedir. Failin verdiği bilgiler sayesinde suç örgütlerinin çökertilmesi, uyuşturucu maddelerin ele geçirilmesi ve diğer faillerin yakalanması mümkün olmaktadır.

Kişiyi Hürriyetinden Yoksun Kılma Suçu ve Etkin Pişmanlık (TCK 110)

Kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçu, bireyin özgürlüğünü doğrudan hedef alan ciddi bir suçtur. Türk Ceza Kanunu’nun 110. maddesi, bu suç için özel bir etkin pişmanlık düzenlemesi öngörmüştür.

• Fail, mağduru soruşturma başlamadan önce ve zarar vermeden serbest bırakırsa, cezasında indirim yapılır.
• Serbest bırakmanın gönüllü ve kendiliğinden olması gerekir. Failin baskı altında kalması ya da yakalanma korkusuyla mağduru bırakması, etkin pişmanlık kapsamında değerlendirilmez.
• Mağdurun güvenli bir yerde bırakılması şarttır. Karanlık, tehlikeli veya zarar görme ihtimali bulunan bir alanda serbest bırakma, etkin pişmanlığın uygulanmasına engel olabilir.

Bu düzenleme ile kanun koyucu, failin suç tamamlandıktan sonra dahi mağdurun özgürlüğüne kavuşmasını teşvik etmeyi amaçlamaktadır. Fail, soruşturma başlamadan önce pişmanlık göstererek mağduru zarar vermeden serbest bırakırsa, mahkemece önemli ölçüde ceza indirimi yapılır.

Örgüt Kurma, Örgüt Yöneticiliği veya Üyeliği Suçunda Etkin Pişmanlık (TCK 221. Madde)

Örgüt suçları, topluma ve kamu düzenine yönelik ciddi tehditler içerdiğinden Türk Ceza Kanunu’nda ayrı bir önemle düzenlenmiştir. Bu kapsamda TCK 221. madde, örgüt kurma, yönetme veya örgüte üye olma suçlarında etkin pişmanlık hükümlerini içermektedir.

• Örgüt kuran veya yöneten kişi, soruşturma başlamadan önce örgütü dağıtır ya da verdiği bilgilerle örgütün dağılmasını sağlarsa, hakkında ceza verilmez.
• Örgüt üyesi, herhangi bir suç işlememişse ve örgütten gönüllü olarak ayrıldığını yetkili makamlara bildirirse yine cezaya hükmedilmez.
• Fail yakalandıktan sonra örgüt hakkında verdiği bilgilerle örgütün dağılmasını veya mensuplarının yakalanmasını sağlamışsa, bu durumda cezada 1/3’ten 3/4’e kadar indirim yapılabilir.
• Örgüte bilerek ve isteyerek yardım edenler de gönüllü olarak teslim olup bilgi verirlerse bu hükümlerden yararlanabilir.

Yargıtay uygulamalarında da görüldüğü üzere, etkin pişmanlık hükümleri örgüt suçlarında yalnızca failin sözlü beyanı ile değil, verdiği bilgilerin gerçekten örgütün çözülmesine katkı sağlaması ile geçerlilik kazanır.

Bu düzenlemeyle amaçlanan, örgütlerin güç kaybetmesi, yeni suçların işlenmesinin önlenmesi ve örgüt mensuplarının topluma yeniden kazandırılmasıdır.

Sıkça Sorulan Sorular