Evlilik Nedeniyle İşten Ayrılma

Evlilik Nedeniyle İşten Ayrılma makalemizle sizlerleyiz. İşçi ile işveren arasındaki çalışma ilişkisinin hayatın akışında oluşan bazı durumlarda devam etmesi beklenemez duruma gelebilir. Evlilik de bunlardan biridir. Örneğin çalışan kadının evlenmesiyle birlikte hayatında köklü değişiklikler oluşur. Yaşadığı yerin değişmesi, hayatının farklı bir düzene ayak uydurmak durumunda kalması gibi…

Bu noktada kadın işçilerin iş sözleşmelerini sona erdirebilmeleri için özel düzenleme sevk edilmiştir. Kadın işçilerin evlenmeleri halinde, sırf evlilik nedeniyle kendi iradeleri ile iş sözleşmelerini sona erdirmeleri mümkün kılınmıştır.  Bu durumda kadın işçilerin iş sözleşmelerini sona erdirdiklerinde kıdem tazminatı alacağına hak kazanacakları da belirtilmiştir.

Ancak kadınların evlilik nedeniyle iş sözleşmesinin feshi hakkını kullanabilmesine getirilen tek sınırlama bu hakkı bir yıl içinde kullanmak zorunda olmalarıdır. Evlendikten sonra bir yıl içinde iş sözleşmesini kendi isteğiyle sona erdiren kadın işçiler, belirli şartlar dahilinde kıdem tazminatına hak kazanır. Bu kapsamlı rehberde, evlilik sebebiyle işten ayrılma sürecini baştan sona açıklıyor; şartları, başvuruda izlenecek adımları, hesaplamayı, “ihbar”, “işsizlik maaşı”, “ne zaman yatar?” gibi sık sorulan noktaları örneklerle netleştiriyoruz.

Evlilik Tazminatı Nedir?

Evlilik tazminatı, evlilikten sonra bir yıllık süre içinde iş sözleşmesini kendi arzusu ile sona erdiren kadın işçiye ödenen kıdem tazminatıdır. Bu ödeme, işçinin işe başladığı tarihten fesih gününe kadar geçen her tam yıl için 30 günlük brüt ücret esas alınarak hesaplanır. Bir yıldan artan süreler varsa orantılı (kıstelyevm) şekilde eklenir.

Önemli not: “Brüt ücret” yalnızca çıplak maaş değildir. Düzenli ve süreklilik arz eden yol, yemek, prim, ikramiye, yakacak, servis gibi parasal veya para ile ölçülebilen menfaatler de giydirilmiş brüt ücret hesabına dahil edilir.

Evlilik Nedeniyle İşten Ayrılma

Evlilik gereği kıdem tazminatına hak kazanabilmek için temel evlilik nedeniyle işten ayrılma şartları şunlardır:

• Kadın işçi olmak. (Bu hak evlilik nedeniyle fesihte kanunen kadın işçilere tanınmıştır.)
• İşçi statüsünde çalışmak. (4857 rejimindeki belirsiz veya belirli süreli sözleşmeler dâhil; kıdem tazminatına elverişli kıdem koşulu gerekir.)
• Aynı işverende en az 1 yıl çalışmış olmak.
• Resmî nikâhın kıyıldığı tarihten itibaren 1 yıl içinde evlilik nedeniyle fesih yapmak.
• Feshi yazılı bildirmek ve evlilik cüzdanı fotokopisiyle evlendiğini işverene ispat etmek.

İpucu: Noterden ihtar çekmek zorunlu değil, ancak ispat kolaylığı sağlar. Yazılı bildirimde “evlilik nedeniyle iş sözleşmesini feshettiğini” ve kıdem tazminatı ile diğer işçilik alacaklarını talep ettiğini açıkça belirt.

Anayasanın 50.ci maddesinde; küçüklerin, kadınların ve engellilerin çalışma şartları bakımından özel olarak korunacakları belirtilmiştir. Bu doğrultuda kadın işçilere çalışma hayatında kolaylık sağlanması Anayasanın bir gereğidir. Evlilik nedeniyle iş sözleşmesini haklı nedenle fesih hakkının yalnızca kadın işçilere tanındığı çeşitli Yargıtay Kararlarında da açıkça belirtilmektedir. “…Bu hak, sadece bayan eşe tanınmıştır…” (Kazancı, Yargıtay 9. Hukuk Dairesi. E. 2007/18608 K. 2008/14177 T. 3.6.2008, Yargıtay 9. Hukuk Dairesi. E. 2012/10999 K. 2014/16076 T. 20.5.2014).

Kadın işçinin evlilik nedeniyle işten ayrılma ardından başka bir işte çalışıp, çalışamayacağı, çalışabilecekse aynı türden işte çalışıp çalışamayacağı ve ne kadar süre beklemesi gerektiği gibi konularda da kanunda bir sınırlama bulunmamaktadır. Anayasaya göre; “Herkes, dilediği alanda çalışma ve sözleşme hürriyetine sahiptir…” dolayısı ile anayasaya göre herkese çalışma ve sözleşme hürriyeti tanınmıştır. Bu sebeple evlilik nedeniyle iş sözleşmesini sona erdiren bir kadının, çalışma hürriyetinin sona erdiği düşünülemez. Bu hakkını kullanan kadın çalışan başka bir işte çalışma ya da farklı türden bir iş sözleşmesi ile çalışma ihtiyacı duymuş olabilir. Örneğin çalışma saatlerinde değişiklik yapması ya da çalıştığı şehri değiştirmesi gerekebilir. Dolayısı ile evlenen kadın işçiden her koşul ve şartta işine devam etmesini beklemek hayatın olağan akışına uygun bir davranış olmayacaktır. Evlilik nedeniyle iş sözleşmesini sona erdiren kadının da bir daha hiç çalışmak istemeyeceğini düşünmek de hakkaniyetli bir çözüm olmayacaktır. Bu konuda Yargıtay bir kararında; “…Kadın işçinin evlilik nedenine bağlı feshinin ardından kısa bir süre sonra yeniden çalışmasının gerekleri ortaya çıkmış olabilir. Hatta kadın işçi evlilik nedenine dayalı feshin ardından ara vermeksizin başka bir işyerinde çalışmaya başlayabilir ve bu durum evliliğin kadına yüklediği görevlerin yerine getirilmesi noktasında daha olumlu sonuçlar doğurabilir….”Kazancı, Yargıtay 9. Hukuk Dairesi E. 2012/10999 K. 2014/16076 T. 20.5.2014) sonucuna ulaşmıştır. Karardan da anlaşılacağı üzere kadın işçinin bu hakkını kullanmasının hemen ardından başka bir işte çalışmaya başlaması durumunda bile kadın işçinin hakkını kötüye kullandığı sonucuna ulaşılmamış, başka bir işte çalıştığında evliliğin getirdiği yükümlülükler göz önüne alınarak kadın için daha olumlu çalışma şartları olacağı düşünülmüştür. 

EVLİLİK SEBEBİYLE İŞTEN AYRILMA İHBAR SÜRESİ 

Yargıtay’ın vermiş olduğu kararlara bakıldığında evlenme nedeniyle işten ayrılan kadın işçinin, ihbar feshi sürelerine uyması veya ihbar tazminatı ödemesi gerekmemektedir. Evlilik sebebiyle işten ayrılma gerçekleştiren kadının durumu göz önüne alındığında ve işten ayrılmasının keyfiyete bağlı olmadığı da düşünüldüğünde aksi yönde kararın düzenlemenin amacına aykırı olacağı açıktır. Düzenlemenin amacı evlilikle üzerine farklı yükümlülükler yüklenen kadının hayatın gerekliliklerine daha kolay ayak uydurabilmesi ve bunun için işi bırakması ya da iş değişikliğine gitmesi gerekiyorsa bunu kolaylıkla yapabilmesidir. Bu sebeple kadın işçi evlenme sebebiyle işten ayrıldığında ihbar tazminatı ya da ihbar sürelerine uyma gibi bir yükümlülük altında bulunmamaktadır. 

EVLİLİK NEDENİYLE İŞTEN AYRILMA İŞSİZLİK MAAŞI 

İşsizlik maaşına ilişkin düzenlemeler, “4447” Sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu iledüzenlenmektedir. Söz konusu yasa kapsamında; iş sözleşmesini kendi isteğiyle fesheden işçinin, işsizlik ödeneğinden yararlanması mümkün değildir. Feshin, evlilik gerekçesi ile yapılmış olması, işsizlik sigortası hakları bakımından geçerli olan uygulamayı değiştirmemektedir. Yani bu halde işçi işsizlik sigortasından yararlanamayacaktır.

EVLİLİK TAZMİNATI NEDİR? 

Halkın en yanlış bildiği konulardan biri de evlilik tazminatı kavramının olduğunu düşünmeleridir. Evlilik tazminatı diye bir kavram yoktur. Halk dilinde evlilik tazminatı olarak bilinen hak aslında KIDEM TAZMİNATIDIR. Bu tazminata hak kazanılmasının sebebi ise işçinin geçerli nedenle fesih hakkını kullanmış olmasıdır. Evliliğin kadın işçiler bakımından haklı nedenle fesih sebebi olması nedeniyle kadın işçilerin evlenme tarihinden itibaren bir yıl içinde iş akdini sona erdirdiğinde kıdem tazminatını almaya hak kazanır.

1475 Sayılı İş Kanunu’nun 14. Maddesinde kıdem tazminatına hak kazanma şartları belirtilmiştir. Kanun, evlilik nedeniyle iş akdini 1 yıl içerisinde feshetme imkânını yalnızca kadın işçiye vermektedir. 1475 Sayılı İş Kanunu’nun 14. Maddesinde “…kadının evlendiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde kendi arzusu ile iş akdini sona erdirmesi… hallerinde işçinin işe başladığı tarihten itibaren iş sözleşmesinin devamı süresince her geçen tam yıl için işverence işçiye 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir. Bir yıldan artan süreler için aynı oran üzerinden ödeme yapılır.” denilerek kadın işçiye verilen bu hak açık bir şekilde belirtilmiştir. Yani işten ayrılan kadın işçinin her çalıştığı yıl için 1 aylık ücreti tutarında ödeme yapılır. 

Kadın işçinin evlendiği tarihten itibaren 1 yıl içinde iş sözleşmesini feshetmesi ve kıdem tazminatını işverenden talep etmesi gerekir. Aksi durumda kadın işçi bu haktan yararlanamaz. Kadın işçinin bu haktan yararlanabilmesi için iş sözleşmesinin de devam ediyor olması şarttır.

EVLİLİK TAZMİNATI NASIL ALINIR?

Yukarıda da belirttiğimiz üzere halk dilinde yerleşmiş olmasıyla birlikte evlilik tazminatı diye bir kavram yoktur. Burada bahsettiğimiz esasında kıdem tazminatıdır.

Normal şartlarda işçilerin kişisel nedenlerden ötürü istifa ederek kıdem tazminatına hak kazanmaları mümkün değilken, kadın işçiler sadece evlenmelerini gerekçe olarak göstererek istifa edebilmekte ve bu durumda kıdem tazminatına hak kazanabilmektedir. Evlenen kadın işçinin kıdem tazminatı hakkı bu şekilde korunmaktadır. 

Evlenme nedeniyle kıdem tazminatı hakkı kazanması hali ile anlatılmak istenen, kadın işçinin evlilik nedeniyle işi kendi isteğiyle bırakmasına rağmen kıdem tazminatına hak kazanması durumudur. Ancak bu halde kadın işçinin kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için kanunumuzda kıdem tazminatı için aranan diğer şartları da taşıyor olması gerekmektedir. Bu hakkın kullanılabilmesi için kadın işçinin 1 yıl içinde iş sözleşmesini feshetmesiyle birlikte kıdem tazminatını işverenden talep etmesi gerekir.

İşçilik alacaklarına yönelik davalar için 2018 yılı itibariyle arabulucuya başvuru şartı getirilmiştir. Bu sebeple kadın işçi evliliğini gerekçe göstererek işten ayrılır ve kıdem tazminatını alamazsa bu alacağına kavuşmak için öncelikle arabuluculuk yolunabaşvurmalıdır. Evlenen kadın işçinin kıdem tazminatı nedeniyle doğrudan dava açma yoluna başvurması hatalı bir işlemdir. Eğer kadın işçi tarafından zorunlu arabuluculuk yoluna başvurulmadan doğrudan dava açma yoluna başvurulursa dava şartı olan arabulucuya başvuru şartı gerçekleşmediğinden dava reddedilecektir. Bu nedenle kıdem tazminatı almak isteyen işçinin öncelikle arabulucuya başvurması ve arabuluculuk görüşmesi olumsuz sonuçlandığı takdirde dava açma yoluna başvurması gerekmektedir. Bu dava sürecinde kadın işçi, alamadığı diğer işçilik alacaklarını da talep edebilmektedir.

Kıdem tazminatı ve diğer işçilik alacakları bakımından açılacak davada görevli mahkeme İş Mahkemeleri’dir. Yetkili mahkeme ise, işçinin işini gördüğü yer mahkemesi veya davalının yani işverenin yerleşim yeri İş Mahkemeleri’dir. 

EVLİLİK TAZMİNATI ŞARTLARI 

Evlilik tazminatından kastedilen kıdem tazminatıdır. Evlenen kadın işçinin kıdem tazminatını talep etme hakkı 5 yıl içinde zamanaşımına uğrar. Bu nedenle kıdem tazminatı, talep etme hakkı doğduktan sonra 5 yıl içinde talep edilmesi gerekir. Bununla birlikte kadın işçinin evlilik sebebiyle iş akdini feshedebilme koşullarını da taşıması gerekir.

• Nikâh sonrası 1 yıl içinde evlilik gerekçesiyle fesih.
• Aynı işverende 1 yıl kıdem.
• Kadın işçi statüsü.
• Feshin evlilik nedeniyle yapıldığının yazılı ve belgeli şekilde işverene bildirilmesi.

Dikkat: Evlilik nedeniyle kıdem tazminatı alıp sonraki gün başka bir işyerinde çalışmaya başlamak hakkın kötüye kullanımı sayılmaz. Evlilik feshi, işe ara verme zorunluluğu getirmez; amaç, işçinin takdirine bırakılmıştır. Ancak, sırf işvereni zarara uğratma kastıyla ve özellikle muvazaalı davranışlardan kaçınmak gerekir.

Kıdem Tazminatı Nasıl Hesaplanır?

Kural basit: Kıdem tazminatı = Giydirilmiş son brüt ücret × Çalışılan yıl (artık süreler orantılı eklenir).

Örnek:
Son giydirilmiş brüt ücret: 20.000 TL
Toplam kıdem: 3 yıl 4 ay
Hesap: 3 yıl × 20.000 TL = 60.000 TL + (4/12 × 20.000 TL) = 6.666,67 TL
Toplam 66.666,67 TL (damga vergisi kesintisi uygulanır)

Giydirilmiş ücrete dahil edilmesi gereken tipik kalemler: düzenli primler, ikramiye, yol, yemek, kasa tazminatı, yakacak, servis. Düzenli olmayan (rastlantısal) ödemeler genellikle dahil edilmez.

Tavan ve Vergi

Kıdem tazminatı tavanı aşılmaz; yalnızca damga vergisi kesilir. Bu nedenle bordroda kesinti kalemleri sınırlıdır. Tavan ve damga vergisi oranı dönemsel olarak değişebileceğinden, fesih tarihinde geçerli değerlere bakılarak hesap yapılır.

Evlilik Tazminatı Ne Zaman Yatar?

Sık sorulan soru: evlilik tazminatı ne zaman yatar? Kural olarak kıdem tazminatı iş sözleşmesinin sona erdiği tarihte ödenmelidir. Uygulamada bazı işyerleri muhasebe süreçleri gerekçesiyle kısa bir makul süre talep edebilir. Ancak gecikme halinde, mevduata uygulanan en yüksek faiz gündeme gelebilir. En sağlıklısı, ödeme gününü yazılı teyit etmektir.

1 YILLIK EVLİLİK TAZMİNATI NE KADAR? 

Yukarıda da bahsettiğimiz üzere evlilik tazminatından kastedilen kıdem tazminatıdır. 

Kıdem tazminatı işçinin en son aldığı 30 günlük brüt ücretinin çalıştığı yılla çarpılması ile hesaplanmaktadır. Ayrıca son yıl için fazla kalan günler de kıdem tazminatının hesaplanmasında gün olarak hesaba katılır. Örnek vermek gerekirse, evlilik sebebiyle iş sözleşmesini fesheden kadın işçinin iş yerinde 1 yıldan beri çalıştığını düşündüğümüzde ve aylık brüt ücretinin 17.000 TL olduğunu düşündüğümüzde 1 yıl sonun evlilik sebebiyle iş sözleşmesinin sona erdirmesi sonucunda kıdem tazminatı olarak 17.000 TL alacaktır.

Belgeler ve Başvuru Dosyası

• Evlilik cüzdanı fotokopisi (nikâh sayfası)
• Yazılı fesih bildirimi (evlilik nedeniyle fesih ve alacak talepleri)
• Banka IBAN bilgisi (tahsilat için)
• İşten ayrılış kodu (işveren SGK çıkışı yaparken uygun kodu seçer)
• Hesap pusulası/bordro (tutar ve kalemlerin kontrolü)

İpucu: Fesih bildiriminin üstüne “evlilik nedeniyle fesih” ibaresini kalın yaz, ekine evlilik cüzdanını koy, ıslak imza veya güvenli elektronik imza kullan.

Ödeme Olmazsa: Arabuluculuk ve Dava

Ödeme yapılmaz veya eksik yapılırsa:

1. Zorunlu arabuluculuk başvurusu yapılır. Süreç genelde haftalar içinde sonuçlanır.
2. Anlaşma yoksa iş mahkemesi davası açılır. Kıdem tazminatı faiz ile birlikte talep edilebilir. Belirsiz alacak davası usulü, özellikle giydirilmiş ücret kalemleri işveren nezdindeki belgelerle netleşecekse tercih edilir.

Zamanaşımı

Kıdem tazminatı için 5 yıl zamanaşımı süresi geçerlidir. Başlangıç tarihi, işten ayrılma (fesih) günüdür. Arabuluculuk süresinin zamanaşımını durdurduğu durumlar dikkate alınmalıdır.

İşsizlik Ödeneği Meselesi

Evlilik nedeniyle işten ayrılma işsizlik maaşı sorusu çok gelir. Kural olarak kendi isteğiyle işten ayrılanlar işsizlik ödeneğine hak kazanamaz. Evlilik gerekçesiyle fesihte de işçi kendi talebi ile ayrıldığından ödenek bağlanmaz. Bu nedenle evlilik sebebiyle işten ayrılma ile işsizlik maaşı genelde bir arada mümkün değildir.

Aynı anlama gelen farklı yazımıyla evlilik sebebiyle işten ayrilma işsizlik maaşi ifadesi için de sonuç ay­nı­dır: Kendi arzusu ile fesih olduğundan işsizlik ödeneği ödenmez. Ancak işveren feshi söz konusu olur ve diğer koşullar sağlanırsa, işsizlik ödeneğine hak kazanılabilir.

Evlilik Nedeniyle Fesih Dilekçesi Örneği

Aşağıdaki metin örnektir; kendi bilgilerini ekle, tarihleri güncelle:

Konu: Evlilik nedeniyle iş sözleşmesinin feshi ve işçilik alacaklarının talebi
Açıklama: Resmî nikâhımın …/…/…. tarihinde kıyıldığını, evlilik cüzdanı fotokopisinin ekte olduğunu bildiririm. 1475 sayılı Kanun’un yürürlükteki 14. maddesi uyarınca evlilik nedeniyle iş sözleşmemi feshediyorum. Kıdem tazminatımın, kullanılmayan yıllık izin ücreti ve doğmuş diğer işçilik alacaklarımın tarafıma …/…/…. tarihine kadar banka hesabıma ödenmesini, ücret hesap pusulasının düzenlenmesini talep ederim. Aksi halde yasal yollara başvuracağımı ihtar ederim.
Ek: Evlilik cüzdanı fotokopisi – IBAN

Sıkça Sorulan Sorular