Kendi İsteğiyle İşten Ayrılan Tazminat Alma Şartları

Çalışanların kendi istekleriyle işten ayrılması, iş hukuku açısından farklı sonuçlar doğurur. Genel kural, işçinin kendi isteğiyle ayrılması halinde kıdem tazminatına hak kazanamamasıdır. Ancak, İş Kanunu’nda sayılan bazı istisnai durumlar bu kuralın dışındadır. Bu istisnalar, işçiye kendi isteğiyle işten ayrıldığında da kıdem tazminatı talep etme hakkı tanır.

Peki, kendi isteği ile işten ayrılan işçi tazminat alabilir mi?
Evet, belirli şartlar altında mümkündür. İşçinin işverenden kaynaklanan sebepler, sağlık nedenleri, askerlik, emeklilik veya evlilik gibi özel durumlar bu kapsamda değerlendirilir.

Özel Sektörde Tazminat Alma Şartları

İş hayatında en çok tartışılan konulardan biri, özel sektörde tazminat alma şartlarıdır. Çalışanların iş sözleşmelerinin sona ermesi halinde hangi koşullarda kıdem tazminatına hak kazanacağı, özellikle kendi isteğiyle ayrılan işçiler için büyük önem taşımaktadır. Çalışma hayatında işten ayrılma süreci bazen işveren tarafından fesih şeklinde gerçekleşirken bazen de işçinin kendi isteğiyle olabilir. Ancak, işçinin kendi isteğiyle ayrılması durumunda tazminat hakkı doğup doğmadığı, hukuki açıdan detaylı bir şekilde incelenmesi gereken bir konudur.

Bu makalede, kendi isteği ile işten ayrılan işçi tazminat alabilir mi, tazminat almak için ne kadar çalışmak lazım, “10 yıl çalışan kendi isteğiyle ayrılanlar da tazminat alabilecek” düzenlemesi gibi tüm sorulara ayrıntılı yanıtlar verilecektir.

Kendi İsteğiyle İşten Ayrılmada Tazminat Alma Şartları

Özel sektörde çalışan bir işçinin kıdem tazminatı hakkı elde edebilmesi için aşağıdaki şartların oluşması gerekir:

1. Sağlık Sebepleri

Çalışanın sağlık durumu, mevcut işte çalışmayı olanaksız hale getirebilir. Özellikle ağır iş koşulları, işyerinde maruz kalınan zararlı maddeler veya bedensel-ruhsal rahatsızlıklar bu kapsamda değerlendirilmektedir. Bu durumda, işçi sağlık raporu sunarak işten ayrıldığında kıdem tazminatına hak kazanır.

2. İşverenin Ahlaka ve İyi Niyet Kurallarına Aykırı Davranışı

İşverenin işçiye yönelik kötü niyetli davranışları, mobbing, hakaret, tehdit, cinsel taciz gibi durumlar işçiye haklı nedenle fesih hakkı verir. Bu gibi hallerde işçi, sözleşmesini tek taraflı feshederek kıdem tazminatı talep edebilir.

3. Askerlik Görevi

Erkek çalışanların askerlik nedeniyle işten ayrılmaları durumunda, kıdem tazminatı almaları mümkündür. Askerlik celp belgesi ile başvuru yapılması gerekir.

4. Emeklilik Şartlarının Sağlanması

Çalışan, emeklilik için gerekli prim gününü ve yıl şartını doldurduğunda işten ayrılırsa kıdem tazminatına hak kazanır. Bu noktada sıkça gündeme gelen düzenleme, “10 yıl çalışan kendi isteğiyle ayrılanlar da tazminat alabilecek” kuralıdır. 15 yıl sigortalılık süresini ve 3600 prim gününü tamamlayan işçiler, SGK’dan alacakları yazı ile işten ayrılıp kıdem tazminatı talep edebilir.

5. Evlilik Sebebiyle Ayrılma

Kadın işçiler, evlilik tarihinden itibaren bir yıl içinde kendi istekleriyle işten ayrıldıklarında kıdem tazminatına hak kazanır. Bu durum sadece kadın işçiler için geçerlidir ve evlilik cüzdanı ile belgelenmelidir.

Tazminat Almak İçin Ne Kadar Çalışmak Lazım?

Tazminata hak kazanabilmek için işçinin aynı işyerinde en az 1 yıl çalışmış olması gerekir. Yani “tazminat almak için ne kadar çalışmak lazım” sorusunun yanıtı en az bir yıl olarak net şekilde belirlenmiştir.

1 yıldan az çalışanlar kıdem tazminatı hakkı elde edemez. Ancak 1 yıl ve daha fazla süreyle çalışan işçiler, yukarıda sayılan haklı sebeplerden biri mevcutsa kıdem tazminatı alabilir.

Kıdem Tazminatının Hesaplanması

Kıdem tazminatı hesaplanırken dikkate alınan başlıca unsurlar şunlardır:

• Çalışanın toplam çalışma süresi
• Brüt ücret miktarı
• Yol, yemek, prim, ikramiye gibi düzenli ödemeler
• İşverenin sağladığı yan haklar

Her bir yıl için işçiye 30 günlük brüt ücret üzerinden kıdem tazminatı ödenir. Çalışanın 5 yıl çalıştığı ve aylık brüt maaşının 20.000 TL olduğu varsayılırsa, alacağı kıdem tazminatı 100.000 TL olacaktır.

10 Yıl Çalışan Kendi İsteğiyle Ayrılanlar da Tazminat Alabilecek

Çalışma hayatında en çok sorulan konulardan biri de bu düzenlemedir. Kanuna göre, 15 yıl sigortalılık süresini doldurmuş ve 3600 prim gününü tamamlamış olan işçiler, kendi istekleriyle işten ayrıldığında kıdem tazminatı talep edebilir. Bu uygulama halk arasında “10 yıl çalışan kendi isteğiyle ayrılanlar da tazminat alabilecek” şeklinde bilinmektedir.

Bu hakkın kullanılabilmesi için işçinin SGK’dan yazı alması ve işverene sunması gerekir.

Tazminat Talep Süreci ve Belgeler

Tazminat hakkı doğduğunda, işçi işverene yazılı bir dilekçe ile başvurmalıdır. Dilekçede işten ayrılma nedeni açıkça belirtilmeli ve gerekli belgeler eklenmelidir.

• Sağlık nedeniyle fesih: Resmî sağlık raporu
• Askerlik nedeniyle fesih: Askerlik celp belgesi
• Emeklilik nedeniyle fesih: SGK’dan alınacak yazı
• Evlilik nedeniyle fesih: Evlilik cüzdanı fotokopisi

Sonuç

Görüldüğü üzere, özel sektörde tazminat alma şartları oldukça detaylıdır ve işçinin ayrılma sebebine bağlı olarak değişmektedir. Normal şartlarda kendi isteğiyle ayrılan bir işçi kıdem tazminatına hak kazanamazken, kanunda belirtilen haklı nedenlerin varlığı halinde tazminat alma imkânı doğmaktadır.

Sağlık sorunları, askerlik, emeklilik, evlilik ve işverenin kötü niyetli davranışları, işçiye tazminat hakkı tanıyan başlıca durumlardır. Ayrıca “10 yıl çalışan kendi isteğiyle ayrılanlar da tazminat alabilecek” düzenlemesi, çalışma hayatında önemli bir hak olarak öne çıkmaktadır.

Her durumda, işten ayrılmadan önce sürecin doğru yönetilmesi, gerekli belgelerin hazırlanması ve hak kaybı yaşanmaması için uzman desteği alınması oldukça önemlidir.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)