İhbar Süresi Nedir, Nasıl Hesaplanır?

İş hayatında hem işçi hem de işveren açısından büyük önem taşıyan ihbar süresi, iş sözleşmesinin sona erdirilmeden önce karşı tarafa bildirim yapılmasını zorunlu kılan bir hukuki düzenlemedir. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 17. maddesinde yer alan bu hüküm, iş ilişkisinin aniden sona erdirilmesinin önüne geçmeyi, taraflara hazırlık yapabilmeleri için makul bir süre tanımayı amaçlar. İster işçi işten ayrılmak istesin, ister işveren fesih kararı alsın, belirli süreler içinde bildirim yapılması gerekmektedir. Bu süreler, işçinin iş yerindeki çalışma süresine (kıdemine) bağlı olarak değişmekte olup, 2 haftadan başlayarak 8 haftaya kadar uzayabilmektedir. İhbar süresi hem tarafların mağduriyetini engelleyen hem de iş güvencesini pekiştiren bir uygulama olarak karşımıza çıkmaktadır.

İhbar Süresi Nedir?

İhbar süresi, iş sözleşmesinin sona erdirilmesi halinde tarafların birbirine önceden haber vermesini düzenleyen bir hukuki kavramdır. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 17. maddesi uyarınca, belirsiz süreli iş sözleşmesini sona erdirmek isteyen tarafın, fesih tarihinden önce karşı tarafa bildirimde bulunması gerekir.

İşçi işten ayrılmak istediğinde işverene, işveren fesih yapmak istediğinde ise işçiye bu süre içerisinde haber vermek zorundadır. İhbar süresi, işçinin iş yerindeki kıdemine göre belirlenmiştir. Bu düzenleme, işçiye yeni iş arayabilmesi için zaman tanırken, işverene de iş gücü planlaması yapma imkânı sağlar.

İhbar Süresi Ne Kadar?

İhbar süresinin uzunluğu, işçinin iş yerindeki çalışma süresine (kıdemine) bağlı olarak belirlenmektedir. Bu süreler, iş ilişkisinin ne kadar süredir devam ettiğini esas alır ve tarafların iş sözleşmesini feshetmeden önce karşı tarafa bildirim yapmalarını zorunlu kılar.

Çalışma Süresine Göre İhbar Süreleri

• 6 aydan az çalışma süresi: 2 hafta
• 6 ay – 1,5 yıl arası çalışma süresi: 4 hafta
• 1,5 yıl – 3 yıl arası çalışma süresi: 6 hafta
• 3 yıldan fazla çalışma süresi: 8 hafta

Bu süreler boyunca iş sözleşmesi devam etmekte, işçi çalışmaya devam ederken işveren de ücret ödeme yükümlülüğünü sürdürmektedir.

İhbar Süresinin Önemi

İhbar süresi, işçiye yeni bir iş arama imkânı tanırken, işverene de iş gücü planlaması için zaman kazandırır. Böylece her iki tarafın da ani iş kaybı ya da iş gücü eksikliği gibi mağduriyetler yaşamasının önüne geçilmiş olur.

İhbar Tazminatı ile Bağlantısı

İhbar süresine uyulmadan yapılan fesihlerde, İhbar tazminatı ödeme yükümlülüğü doğar. İşveren işçiyi derhal işten çıkardığında, çalışması gereken süreye ait ücreti peşin ödemek zorundadır. Aynı şekilde işçi de ihbar süresine uymadan işi bırakırsa, işverene bu sürenin ücretini ödemekle yükümlü olur.

İhbar Süresine Uymamanın Sonuçları

İhbar süresine uymayan taraf, karşı tarafa İhbar tazminatı ödemekle yükümlüdür. Bu nedenle ihbar süresi yalnızca bir bildirim yükümlülüğü değil, aynı zamanda tarafların mali sorumluluklarını da doğuran bir kurum niteliğindedir.

İhbar Süresi Hesaplaması

İhbar süresi, fesih bildiriminin karşı tarafa ulaştığı tarihten itibaren işlemeye başlar. Bu süre içerisinde hafta tatilleri, resmi ve dini bayram günleri hesaba katılır ve süre kesintisiz şekilde devam eder. Bildirim hangi gün yapılmışsa, sürenin bitişi de aynı günün ilerleyen haftasına denk gelir.

Örnek Hesaplama

• 6 aydan az çalışan bir işçi için fesih bildirimi 1 Temmuz’da yapılmışsa, ihbar süresi 15 Temmuz’da sona erer.
• 3 yıldan fazla çalışan bir işçi için fesih bildirimi 1 Temmuz’da yapılmışsa, ihbar süresi 8 hafta sonra yani 26 Ağustos’ta sona ermiş olur.

Özel Durumlar

• İşçinin raporlu olduğu dönemde yapılan fesih bildirimi, raporun bitiminden sonra hüküm doğurur.
• Taraflar aralarında anlaşarak ihbar süresini uzatabilir, ancak kanunda belirtilenden daha kısa bir süre kararlaştırılamaz.
• Sözleşmede farklı süreler yer alsa bile, işçi lehine olan düzenleme geçerlidir.

İhbar Tazminatı Bedeli

İhbar süresine uyulmadığında ödenmesi gereken tazminat, işçinin giydirilmiş brüt ücreti üzerinden hesaplanır. Süre ne kadar ise, o kadar haftalık ücret tutarı tazminat olarak ödenir. Örneğin:

• 2 haftalık süre için 2 haftalık ücret,
• 8 haftalık süre için 8 haftalık ücret,
  ihbar tazminatı olarak hesaplanır.

İhbar Süresinde İş Arama İzni

İş Kanunu, ihbar süresini yalnızca bir bekleme dönemi olarak düzenlemekle kalmamış, aynı zamanda işçinin geleceğini planlayabilmesi için iş arama izni hakkını da tanımıştır. İşveren, ihbar süresi boyunca işçiye yeni bir iş bulabilmesi için belirli saatlerde izin vermek zorundadır.

İş Arama İzninin Süresi

• İşveren, işçiye günlük en az 2 saat iş arama izni vermekle yükümlüdür.
• İşçi bu süreleri toplu olarak kullanma hakkına sahiptir. Ancak toplu kullanımı tercih ettiğinde, bu durumu işten ayrılacağı günden önce işverene bildirmesi gerekir.

İş Arama İzni Ücreti

• İş arama izni süresince işçiden herhangi bir ücret kesintisi yapılamaz.
• İşveren, işçiyi bu saatlerde çalıştırırsa, çalıştırdığı sürenin ücretini %100 zamlı olarak ödemek zorundadır.
• Örneğin saatlik brüt ücreti 50 TL olan bir işçi, iş arama izni sırasında çalıştırıldığında bu süre için 100 TL ücret alacaktır.

İş Arama İzninin Önemi

Bu düzenleme, işçinin ihbar süresi içinde işsiz kalma riskine karşı önlem almasını sağlar. Aynı zamanda işverenin de kanuni yükümlülüklerini yerine getirmesi, ileride doğabilecek tazminat davalarının önüne geçer.

İhbar Süresinin Geçerli Olmadığı Durumlar Nelerdir?

Her durumda ihbar süresine uyulması zorunlu değildir. Kanun bazı hallerde taraflara derhal fesih hakkı tanımıştır. Bu gibi durumlarda ihbar süresi uygulanmaz ve taraflar beklemek zorunda kalmadan iş sözleşmesini sonlandırabilirler.

Haklı Nedenle Derhal Fesih Hali

• İşçi veya işveren, haklı nedenlere dayanarak sözleşmeyi anında feshedebilir.
• Sağlık sebepleri, işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışları, işçinin tutuklanması veya uzun süreli devamsızlığı bu kapsama girer.

Belirli Süreli İş Sözleşmeleri

• İşin süresi önceden belirlendiği için, sözleşmenin bitiminde ihbar süresi uygulanmaz.
• Örneğin proje bazlı veya belli bir işin tamamlanmasına dayalı sözleşmelerde taraflar ihbar süresine tabi değildir.

Özel Durumlar

• Evlilik nedeniyle işten ayrılma hakkını kullanan kadın işçiler, evlendikten sonraki bir yıl içinde ihbar süresi olmadan sözleşmeyi sona erdirebilir.
• Askerlik nedeniyle işten ayrılan işçiler için ihbar süresi uygulanmaz.
• Emeklilik hakkını kazanan işçiler de ihbar süresine uymaksızın işten ayrılabilir.

Bu durumlarda ihbar tazminatı da söz konusu olmaz, çünkü fesih bildirimi için öngörülen süreler geçerli değildir.

İhbar Fesih Bildirim Tebligatı

İhbar süresinin başlaması için fesih bildiriminin işçiye veya işverene yazılı olarak tebliğ edilmesi gerekir. Bu bildirim, ileride çıkabilecek uyuşmazlıkların önlenmesi açısından son derece önemlidir. Yazılı tebliğ, tarafların haklarını koruyan bir belgedir.

Fesih Bildiriminde Bulunması Gereken Unsurlar

• İşçinin veya işverenin kimlik bilgileri
• İş sözleşmesinin başlangıç ve bitiş tarihleri
• Fesih gerekçesi (ekonomik sebepler, işin sona ermesi, işçinin davranışları vb.)
• İhbar süresinin başlangıç ve bitiş tarihleri
• İş arama iznine ilişkin bilgi

Örnek Fesih Bildirimi Tebligatı

……………….. Ünvanlı işyerimizin ……… sicil numaralı kayıtlarında çalışan …………………, …/…/…. tarihinde başlayan iş sözleşmeniz, işyerimizin ekonomik durumunun bozulması nedeniyle …/…/…. tarihinde sona erecektir.  

4857 sayılı İş Kanunu’nun 17. maddesi uyarınca tarafınıza ……… günlük ihbar sürenizi kullanmanız gerektiği, aynı kanunun 27. maddesi uyarınca da günlük 2 saat iş arama izniniz bulunduğu hususu bilgilerinize sunulur.  

İhbar sürenizin bitiminde iş akdiniz sona erecek olup, kıdem tazminatınız ve diğer yasal haklarınız tarafınıza ödenecektir.  

Tebliğ eden: ……………………  
Tebellüğ eden: ……………………

Önemi

Fesih bildirim tebligatı, işçi ve işverenin haklarını yazılı olarak güvence altına alır. Ayrıca, ileride doğabilecek uyuşmazlıklarda mahkemeye veya arabuluculuk sürecine delil olarak sunulabilir. Bu nedenle fesih bildiriminin mutlaka yazılı şekilde yapılması gerekir.

İhbar Süresi İçinde İşçi Ücret Alır Mı? Çalışır Mı?

İhbar süresi boyunca iş sözleşmesi geçerliliğini korumaktadır. Bu nedenle işçinin çalışma yükümlülüğü, işverenin ise ücret ödeme borcu devam eder. Yani işçi, ihbar süresi içinde işini yapmaya devam ederken aynı zamanda ücretini de almaya hak kazanır.

Çalışma ve Ücret Hakkı

• İşçi, ihbar süresi boyunca normal çalışma düzenine tabi olur.
• İşveren, bu süre zarfında işçiye maaşını ödemek zorundadır.
• İş arama izni nedeniyle çalışılmayan süreler de çalışılmış gibi kabul edilerek ücret ödenir.

İşverenin Peşin Ödeme Hakkı

İşveren, ihbar süresini beklemek yerine işçiye bu süreye ait ücretini peşin olarak ödeyerek iş sözleşmesini hemen sona erdirebilir. Bu durumda işçi, ihbar süresinde çalışmaz ancak ilgili ücreti almış olur.

İhbar Tazminatını Sadece İşveren Mi Öder?

İhbar tazminatı, ihbar süresine uyulmadan iş sözleşmesini sona erdiren tarafın karşı tarafa ödemek zorunda olduğu tazminattır. Yaygın olarak işverenin işçiye ödeme yaptığı düşünülse de, bu sorumluluk yalnızca işverene ait değildir.

İşveren Açısından İhbar Tazminatı

İşveren, işçiyi ihbar süresine uymadan işten çıkardığında, işçiye çalışması gereken süreye karşılık gelen ücreti ödemek zorundadır. Bu ödeme, işçinin giydirilmiş brüt ücreti üzerinden hesaplanır.

İşçi Açısından İhbar Tazminatı

İşçi, ihbar süresine uymadan işi bırakırsa, bu durumda da işverene ihbar tazminatı ödemekle yükümlüdür. Örneğin, 3 yıldan fazla çalışması olan bir işçi, ihbar süresine uymadan işten ayrılırsa, 8 haftalık ücret tutarında ihbar tazminatı işverene ödenmelidir.

Haklı Nedenle Derhal Fesih Hallerinde

• Haklı nedenle fesih hallerinde ihbar tazminatı ödeme zorunluluğu bulunmaz.
• Sağlık sorunları, işverenin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışları, zorlayıcı sebepler, evlilik, askerlik ve emeklilik gibi özel durumlarda iş sözleşmesi ihbar süresine gerek olmadan sona erdirilebilir.

Belirli Süreli Sözleşmelerde Durum

Belirli süreli iş sözleşmeleri, sürenin bitimiyle kendiliğinden sona erdiği için bu sözleşmelerde ihbar tazminatı söz konusu değildir.

Sonuç olarak, ihbar tazminatı yalnızca işverenin sorumluluğunda değildir; hangi taraf ihbar süresine uymazsa, karşı tarafa ödeme yapmakla yükümlüdür. Bu yönüyle ihbar tazminatı, işçi ve işveren arasında denge sağlayan önemli bir hukuki müessesedir.