Konut Dokunulmazlığının İhlali Suçu TCK 116

Kişilerin barış, huzur ve güvenlik içinde yaşama hakkını koruyan konut dokunulmazlığını ihlal, Türk Ceza Kanunu’nda yer alan konut dokunulmazlığını ihlal suçu çerçevesinde değerlendirilir ve yaptırımları tck 116 hükmüne dayanır. Bu kapsamda, özel yaşam alanlarının rızaya aykırı şekilde ihlali hem konutta hem de eklentilerde ağır sonuçlar doğurur. Uygulamada “haneye teşebbüs cezası” ve “haneye tecavüz cezası” olarak anılan yaptırımların sınırları, nitelikli haller ve şikâyete bağlılık rejimiyle birlikte ele alınır. Nitekim tck 116/4 hükmü, eylemin gece ev basmanın cezası boyutuna ulaşması veya cebir/tehdit eşliğinde işlenmesi hâlinde daha yüksek hapis cezası öngörür. Bununla bağlantılı olarak özel mülke izinsiz girmenin cezası da somut olayın özelliklerine göre belirlenir; kamu düzeni ve mağdurun huzuru, yaptırımın ölçüsünde temel kriterlerdir. Uygulamada sıkça karşılaşılan “gelip kapıya dayanmak suç mudur” ifadesi, konutun sınırlarına yönelik fiilin niteliğine göre hukuki karşılığını bulur ve bu çalışma, söz konusu ifadeye ilişkin değerlendirmeyi de somut ölçütlerle ortaya koyar. Son olarak, uygulamaya yön veren pratik bir başlık olan haneye teşebbüs para cezası ne kadar sorusunun cevabı, kanuni sınırlar ve hâkimin takdiri çerçevesinde aşağıda ayrıntılarıyla açıklanacaktır.

Ceza Hukukunda Konut Nedir? 

Konut dokunulmazlığını ihlal suçu, ancak konut niteliği taşıyan alanlarda gerçekleşebilir. Ceza hukuku bakımından konut; kişinin sürekli veya geçici olarak barınma, yaşama ve özel hayatını sürdürme amacıyla kullandığı her türlü mekânı kapsar. Bu bağlamda, yalnızca kişinin resmi ikametgâhı değil, yazlık ev, kiralanmış daire, misafirhane ya da kısa süreli kullanılan barınaklar da konut sayılır.

Konutun fiziksel yapısı, genişliği veya kalıcılığı önem taşımadan, bireyin yaşam faaliyetlerini yürüttüğü alan olması yeterlidir. Örneğin, bir kişinin özel mülke izinsiz girmenin cezası kapsamında korunması, yalnızca lüks bir villa için değil; baraka, çadır ya da taşınabilir ev gibi basit barınma alanları için de geçerlidir.

Ayrıca konutun eklentileri de aynı koruma altındadır. Bahçe, balkon, garaj, depo, koridor gibi bölümler, rıza dışında girilmesi hâlinde konut sayılır ve ihlal edilmesi suçun oluşmasına neden olur. Bu kapsamda, örneğin bir kimsenin kışın kullanılmayan yazlığına izinsiz girilmesi, konut niteliğini ortadan kaldırmaz; fiil yine konut dokunulmazlığını ihlal kapsamında değerlendirilir.

Ceza hukukundaki bu geniş yorum, kişilerin özel yaşam alanlarının bütünsel olarak korunmasını sağlar. Bu nedenle, haneye teşebbüs cezası veya haneye tecavüz cezası söz konusu olduğunda, yalnızca ana yapı değil, eklentiler de dahil olmak üzere tüm alanlar dikkate alınır.

Konut Dokunulmazlığının İhlali Suçunun Unsurları ve Cezası

Konut dokunulmazlığını ihlal suçu, iki farklı seçimlik hareketle işlenebilir:

1. Konut veya eklentisine rızaya aykırı girme
   Bir kişinin evine, bahçesine veya müştemilatına rızası dışında girmek, doğrudan konut dokunulmazlığını ihlal oluşturur. Failin, hak sahibinin izni olmadığını bilerek ya da bilmesi gerekirken içeriye girmesi yeterlidir. Bu durumda suçun temel şekli oluşur ve yaptırım tck 116 hükmüne göre belirlenir.
2. Rıza ile girilen yerden çıkmama
   Konut sahibi tarafından izin verilerek girilen bir yerde, rızanın geri alınmasına rağmen çıkılmaması da ihlal suçunu oluşturur. Örneğin, bir alacak meselesini konuşmak için eve alınan kişinin, ev sahibi çıkmasını istemesine rağmen kalmaya devam etmesi, açıkça suçtur.

Bu fiillerin temel yaptırımı, 6 aydan 2 yıla kadar hapis cezasıdır. Ancak fiil cebir, tehdit veya gece vakti işlenirse, nitelikli hâl söz konusu olur ve ceza 1 yıldan 3 yıla kadar hapis olarak uygulanır. Bu durum tck 116/4 kapsamında düzenlenmiştir ve uygulamada özellikle gece ev basmanın cezası veya tehdit eşliğinde ihlallerde daha ağır sonuçlara yol açar.

Ayrıca, bazı hallerde hâkim, eylemin ağırlığına göre haneye teşebbüs para cezası ne kadar sorusunun karşılığı niteliğinde adli para cezasına da hükmedebilir. Bu seçimlik yaptırım, özellikle basit ihlallerde uygulanır.

Dolayısıyla, ister doğrudan izinsiz girme ister çıkmama yoluyla işlenmiş olsun, her iki durumda da haneye tecavüz cezası hapis veya para cezası şeklinde sonuç doğurur.

İşyeri Dokunulmazlığının İhlali ve Cezası

Konut dokunulmazlığına benzer şekilde, kişinin işyerine veya eklentilerine rızaya aykırı girilmesi de konut dokunulmazlığını ihlal suçu kapsamında korunmaktadır. Burada önemli olan, işyerinin girilmesi mutat (olağan) olmayan bir alan olup olmadığıdır. Örneğin, bir mağazaya mesai saatleri içinde girmek için açık rıza aranmaz; ancak kapalı saatlerde girilmesi hâlinde suç oluşur.

İşyeri dokunulmazlığının ihlali halinde uygulanacak yaptırım, 6 aydan 1 yıla kadar hapis veya adli para cezasıdır. Bu seçimlik yaptırım, çoğu durumda haneye teşebbüs para cezası ne kadar sorusuna cevap niteliğinde olup, hâkimin takdirine bağlı olarak uygulanır.

Eğer fiil cebir, tehdit veya gece vakti işlenmişse, bu kez tck 116/4 devreye girer ve ceza 1 yıldan 3 yıla kadar hapis olarak artırılır. Bu durum, özellikle gece ev basmanın cezası ile benzer nitelikte değerlendirilir.

İşyeri dokunulmazlığı, yalnızca ofis, büro veya dükkânlarla sınırlı değildir; lokantanın mutfağı, doktor muayenehanesi veya üretim atölyesi gibi alanlar da bu kapsamda korunur. Failin izinsiz olarak bu yerlere girmesi ya da çıkması istenmesine rağmen kalmaya devam etmesi, özel mülke izinsiz girmenin cezası kapsamında suç teşkil eder.

Sonuç olarak, işyerine yönelik ihlaller de tıpkı konutlarda olduğu gibi ciddi cezai yaptırımlara tabidir ve mağdurun şikâyeti üzerine kovuşturulabilir.

Konut veya İşyeri Eklentisinin Dokunulmazlığının İhlali

Ceza hukukunda eklentiler; konut veya işyerinin kullanımını tamamlayan, ona bitişik ya da yakın alanlardır. Bahçe, avlu, garaj, balkon, koridor, kömürlük gibi yerler bu kapsama girer. Failin bu alanlara rıza dışında girmesi veya çıkmaması hâlinde de konut dokunulmazlığını ihlal suçu oluşur.

Yargıtay içtihatlarına göre, etrafı duvarla çevrili bir bahçe veya kapalı bir avlu, sahibinin hâkimiyet alanı içinde kabul edilir. Dolayısıyla bu alanlara izinsiz girilmesi, haneye tecavüz cezası kapsamında değerlendirilir. Burada konutun şekli, büyüklüğü veya kullanım tarzı önemli değildir; kişinin özel alanı olması yeterlidir.

Bu fiillerin cezası, 6 aydan 2 yıla kadar hapis cezasıdır. Eğer eylem gece vakti veya cebir ya da tehdit kullanılarak gerçekleştirilmişse, tck 116/4 hükmü uygulanır ve ceza 1 yıldan 3 yıla kadar hapis olarak artırılır. Bu durum, gece ev basmanın cezası gibi ağırlaştırıcı nitelikte kabul edilir.

Bazı işyerlerinde olağan giriş-çıkış serbesttir. Örneğin, bir marketin bahçesine mesai saatlerinde girilmesi olağan kabul edilir. Ancak kapalı saatlerde veya rıza dışında bahçede kalınması, özel mülke izinsiz girmenin cezası kapsamında suç oluşturur.

Sonuç olarak, yalnızca konutun ana yapısına değil, eklentilerine yapılan müdahaleler de kanun tarafından aynı düzeyde korunmaktadır. Bu nedenle, uygulamada sıkça rastlanan “gelip kapıya dayanmak suç mudur” sorusu, kapıya zorla yönelme veya eklentiye izinsiz girme halinde doğrudan bu suç kapsamında değerlendirilir.

Konut Dokunulmazlığının İhlali Suçunun Nitelikli Halleri

Konut dokunulmazlığını ihlal suçu, bazı durumlarda daha ağır cezaları gerektirir. Bu durumlar kanunda “nitelikli hâl” olarak düzenlenmiştir ve ceza miktarını artırır.

• Cebir veya tehdit kullanılması: Failin konuta girmek ya da çıkmamak için şiddet veya tehdit uygulaması halinde suçun cezası artar. Bu durumda yaptırım 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezasıdır. Bu husus tck 116/4 kapsamında açıkça belirtilmiştir.
• Gece vakti işlenmesi: Suçun güneşin batmasından bir saat sonra başlayıp doğmasından bir saat öncesine kadar olan sürede gerçekleşmesi halinde ceza yine 1 yıldan 3 yıla kadar hapis olur. Bu düzenleme, halk arasında bilinen gece ev basmanın cezası ifadesine karşılık gelir.
• Silahla işlenmesi: Failin suç sırasında silah kullanması halinde ceza bir kat artırılır. Bu, haneye tecavüz cezası yönünden en ağırlaştırıcı hallerdendir.
• Birden fazla kişi tarafından birlikte işlenmesi: Failin yanında başka kişilerle birlikte eylemi gerçekleştirmesi mağdurun savunma imkânlarını zayıflattığından ceza yine artırılır.
• Kamu görevinin sağladığı nüfuzun kötüye kullanılması: Bir kamu görevlisinin görevinden kaynaklanan yetkisini kötüye kullanarak konuta izinsiz girmesi durumunda da nitelikli hal uygulanır.

Bu durumlarda hâkim, fiilin ağırlığına göre hapis cezasını artırabileceği gibi, bazı basit ihlallerde haneye teşebbüs para cezası ne kadar sorusunun karşılığı olarak adli para cezasına da hükmedebilir. Ancak cebir, tehdit veya gece vakti işlenen hallerde para cezasına çevirme çoğu zaman mümkün olmaz.

Dolayısıyla, nitelikli hallerde işlenen ihlaller, hem mağdurun güvenliğini hem de toplum düzenini ciddi biçimde tehlikeye attığından, yaptırımlar çok daha ağırdır.

Şikâyet Süresi, Zamanaşımı ve Uzlaştırma

Konut dokunulmazlığını ihlal suçu, çoğu durumda şikâyete bağlıdır. Yani mağdurun resmi olarak şikâyette bulunmaması halinde soruşturma açılamaz. Şikâyet süresi, mağdurun fiili ve faili öğrendiği tarihten itibaren 6 aydır. Bu süre içinde başvuru yapılmazsa dava açılması mümkün değildir.

Suçun dava zamanaşımı süresi ise genel hükümlere tabidir. Temel şeklin işlendiği hallerde 8 yıl, hapis cezası hükmedilmişse 10 yıl içinde ceza infaz edilmezse ortadan kalkar. Bu sürelerin geçmesi halinde artık failin cezalandırılması mümkün değildir.

Ayrıca suç, uzlaştırma kapsamında yer almaktadır. Hem soruşturma hem de kovuşturma aşamasında taraflar, arabuluculuk yoluyla anlaşmaya varabilir. Uzlaştırma sağlanırsa dava düşer ve ceza verilmez.

Bu noktada, “gelip kapıya dayanmak suç mudur” sorusunun pratik önemi de ortaya çıkar. Eğer kişi yalnızca sözlü veya fiziki temas olmadan kapıya yönelmişse ihlalden söz edilemeyebilir; ancak kapının zorlanması, tehdit veya ısrarcı davranış sergilenmesi durumunda suç oluşur ve şikâyet hakkı kullanılabilir.

Özetle, şikâyet süresi, zamanaşımı ve uzlaştırma hükümleri; mağdurun hakkını korumakla birlikte, failin hukuki durumunu da belirleyen önemli süreçlerdir. Bu süreçlerin doğru işletilmesi, özellikle özel mülke izinsiz girmenin cezası bakımından adil bir yargılamanın yapılmasını sağlar.

Cezanın Ertelenmesi, HAGB ve Adli Para Cezasına Çevirme

Konut dokunulmazlığını ihlal suçu sonucunda hükmedilen cezalar bazı koşullarda esnetilebilir. Mahkeme, failin kişisel durumu, suçun niteliği ve mağdurun zararının giderilmesi gibi unsurları dikkate alarak cezanın infazına ilişkin farklı kararlar verebilir.

• Cezanın ertelenmesi: Hapis cezası ertelenebilir ve fail cezaevine girmeden denetim sürecine tabi tutulabilir.
• Hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB): Sanık hakkında verilen hüküm açıklanmaz; belirlenen denetim süresinde yükümlülüklere uyulursa ceza tümüyle ortadan kalkar.
• Adli para cezasına çevirme: Özellikle temel şekillerde işlenen fiillerde, mahkeme hapis cezasını adli para cezasına çevirebilir. Bu durum uygulamada sıkça “haneye teşebbüs para cezası ne kadar” sorusuyla karşılık bulur. Hâkimin takdirine göre belirlenen miktar, failin ekonomik durumuna göre farklılık gösterebilir.

Ancak cebir, tehdit veya gece ev basmanın cezası kapsamında değerlendirilen nitelikli hallerde, çoğunlukla hapis cezasının ertelenmesi veya adli para cezasına çevrilmesi mümkün değildir.

Sonuç olarak, haneye tecavüz cezası veya özel mülke izinsiz girmenin cezası, suçun işleniş biçimine göre hapis ya da para cezası olarak uygulanabilir. Böylece mağdurun korunması sağlanırken, failin de topluma yeniden kazandırılması hedeflenir.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)