Suç Üstlenme Suçu (TCK M. 270)

Kişinin, yetkili makamlara gerçeğe aykırı biçimde bir suçu kendisinin işlediğini veya suça katıldığını bildirmesi, Suç Üstlenme Suçu (TCK M. 270) kapsamına girer. Bu düzenleme, adli makamların maddi gerçeğe ulaşmasını engelleyen hileli davranışları önlemek amacıyla “adliyeye karşı suçlar” arasında yer alır. TCK 270/1 hükmü, bu davranış için iki yıla kadar hapis öngörür; ayrıca kanun, üstsoy-altsoy, eş veya kardeşi cezadan kurtarma amacıyla hareket edilmişse cezanın dörtte üçe kadar indirilebileceğini ya da tamamen kaldırılabileceğini belirtir. Uygulamada, koşulları varsa hapis cezası yerine adlî para cezasına çevrilmesi (kamuoyunda “suç üstlenme suçu para cezası” olasılığı) da gündeme gelebilir. Bu suç, özellikle trafik kazasında suç üstlenme örneklerinde sık tartışılır: Örneğin kazayı gerçekte yapan kişi yerine başkasının “direksiyonda bendim” diyerek tutanağa geçirmesi, soruşturmayı saptırdığı için tipik bir görünüm oluşturur. Öte yandan sırf kabahat niteliğindeki ihlallerin “suç” sayılmaması, suç üstlenme suçu bakımından önemli bir eşiktir; üstlenilen fiilin ceza hukuku anlamında suç teşkil etmesi gerekir. Kısacası, TCK 270 hem kamu düzenini hem de adil yargılanma hakkına ilişkin kamusal yararı korur; ilerleyen başlıklarda suçu üstlenme suçunun kapsamını, suç üstlenme cezasının sınırlarını ve mevzuattaki yerini ayrıntılı biçimde ele alacağız.

Suç Üstlenme Nedir?

Suç üstlenme suçu, bir kişinin yetkili makamlara (ör. Cumhuriyet başsavcılığı, kolluk) gerçeğe aykırı biçimde bir suçu kendisinin işlediğini ya da suça katıldığını bildirmesidir. Burada iki kritik eşik vardır: (i) beyan soruşturma başlatma yükümlülüğü olan mercilere yapılmalıdır, (ii) üstlenilen fiil ceza hukuku anlamında suç olmalıdır; salt idari nitelikteki ihlaller buna girmez. Failin, söylediğinin doğru olmadığını bilmesi ve bunu isteyerek yapması yeterlidir; özel bir saik aranmaz. Bu nedenle kurum, adliyeye karşı işlenen ve soruşturmanın yönünü saptıran bir davranış kalıbını hedef alır.

Suç üstlenme suçu TCK sistematiğinde Adliyeye Karşı İşlenen Suçlar arasında düzenlenmiştir. İlgili kanun maddesi uyarınca;

TCK m. 270: “Yetkili makamlara, gerçeğe aykırı olarak, suçu işlediğini veya suça katıldığını bildiren kimseye iki yıla kadar hapis cezası verilir. Bu suçun üstsoy, altsoy, eş veya kardeşi cezadan kurtarmak amacıyla işlenmesi halinde; verilecek cezanın dörtte üçü indirilebileceği gibi tamamen de kaldırılabilir.”

Uygulamada sık görülen örnek, trafik kazasında suç üstlenme senaryolarıdır: Aracı gerçekte başkası kullanmışken “direksiyonda bendim” denilerek tutanak tutulmasını sağlamak, delil akışını bozduğu için tipik bir görünüm oluşturur. Benzer şekilde, hiç işlenmemiş bir fiili “ben yaptım” diyerek bildirmek de TCK 270 kapsamına girebilir; ancak bu durumda suç uydurma ile ayrım, beyanın kime ve nasıl yapıldığına göre yapılır.

Suç Üstlenme Suçu Mevzuatımızda Nerede Düzenlenmiştir?

Suç üstlenme suçu, TCK 270 kapsamında, Kanun’un İkinci Kitap – Dördüncü Kısım (“Millete ve Devlete Karşı Suçlar ve Son Hükümler”) – İkinci Bölüm (“Adliyeye Karşı Suçlar”) bölümünde yer alır. TCK 270/1 hükmü; “Yetkili makamlara gerçeğe aykırı olarak suçu işlediğini veya suça katıldığını bildiren kimse…” diyerek fiilin tanımını yapar ve iki yıla kadar hapis yaptırımını öngörür. Aynı maddede, fiilin üstsoy, altsoy, eş veya kardeşi cezadan kurtarma amacıyla işlenmesi durumunda cezanın dörtte üçe kadar indirilebileceği veya tamamen kaldırılabileceği düzenlenmiştir.

Suç Üstlenme Suçunun Unsurları Nelerdir ve Bu Suç Hangi Eylemleri Kapsar?

Maddi unsur (hareket):

• Yetkili makamlara (Cumhuriyet başsavcılığı, kolluk, mahkeme) gerçeğe aykırı biçimde “suçu ben işledim” veya “suça katıldım” şeklinde açık bir üstlenme beyanı yapılmalıdır.
• Bildirimin sonucu önemli değildir; soruşturma açılması veya hüküm kurulması şart değildir, beyan yeterlidir.
• Üstlenilen fiil ceza hukuku anlamında suç olmalıdır; kabahat veya yalnız idari yaptırım gerektiren ihlaller bu suçu oluşturmaz.

Manevi unsur:

• Genel kast yeterlidir; fail, söylediğinin gerçeğe aykırı olduğunu bilerek ve isteyerek beyan eder. Özel bir saik aranmaz (ör. merhamet, korku, menfaat fark etmez).

Fail–mağdur:

• Fail herkes olabilir. Suç, adliyeye karşı işlendiğinden somut bireysel mağdur yoktur; korunan yarar adliyenin doğru ve güvenilir işlemesidir.

Eylem kapsamına giren tipik durumlar:

• Tutanakta direksiyonda bendim diyerek trafik kazasında suç üstlenme yapmak,
• Kolluğa/ savcılığa yazılı dilekçe veya sözlü ifade ile “suçu ben işledim” beyanı,
• Mahkemede suçun faili olarak kendini göstermek ya da suça iştirak ettiğini söylemek,
• Gerçekte başkası tarafından işlenen suçu üstlenmek veya hiç işlenmemiş bir suçu kendine mal etmek (bu durumda suç uydurma ile ayrım, beyanın içeriği ve muhatabına göre yapılır).

Kapsama girmeyen/uyuşmazlık doğuran haller (kısaca):

• Yalnız idari nitelikte ihlali üstlenmek (ör. salt kabahat),
• Yetkisiz mercilere yapılan açıklamalar (ör. sıradan üçüncü kişiye anlatım),
• Sırf bir başkasını korumak için delil gizleme/kaçırma (bu, koşullarına göre suçluyu kayırma gündemi doğurur; ayrıca tck 270 ile fikri içtima tartışmaları ortaya çıkabilir).

Suçun Yaptırımı Nedir?

• TCK 270/1: İki yıla kadar hapis.
• Akrabalık saiki (üstsoy, altsoy, eş, kardeşi cezadan kurtarma amacı): Ceza ¾’e kadar indirilebilir veya tamamen kaldırılabilir.
• Uygun şartlarda suç üstlenme suçu para cezası (adlî para cezasına çevirme), erteleme ve HAGB değerlendirilebilir.
• Suçu üstlenme cezası, failin kastı, beyanın etkisi ve olası fikri içtima durumları (ör. suçluyu kayırma) gözetilerek belirlenir.

Yakını Koruma Amacıyla Suç Üstlenmek Suç Sayılır Mı?

Evet. TCK 270’e göre, yakını korumak için “suçu ben işledim” demek suç üstlenme suçunu oluşturur. Ancak aynı maddede, fiilin üstsoy, altsoy, eş veya kardeşi cezadan kurtarma amacıyla işlenmesi hâlinde cezanın dörtte üçe kadar indirilebileceği ya da tamamen kaldırılabileceği belirtilmiştir. Yani davranış hukuken suçtur, fakat kanun şahsi cezasızlık/indirim imkânı tanır; bu takdir mahkemeye aittir ve somut olaydaki amaç, yöntem ve sonuç dikkate alınır.

Suçun Takibi Şikayete Bağlı Mıdır?

Suç üstlenme suçu (TCK 270) şikayete bağlı değildir; kamu davası re’sen yürütülür. Çünkü korunan hukuki değer bireysel menfaat değil, adliyenin doğru işlemesi ve maddi gerçeğin ortaya çıkarılmasıdır; bu nedenle somut “mağdur” yerine toplum zarar görmüş sayılır.

• Şikâyet aranmaz: Kolluk veya savcılık, fiilden haberdar olur olmaz soruşturma başlatabilir.
• Şikâyetten vazgeçme etkisizdir: Olay bir trafik kazasında suç üstlenme örneğinde bile olsa, karşı tarafın şikâyetten vazgeçmesi kamu davasını düşürmez.
• Uzlaştırma kapsamında değildir: Adliyeye karşı suç niteliği nedeniyle CMK’daki uzlaştırma rejimine tabi kabul edilmez.
• Mağdur sıfatı: Bireysel kişiler davaya katılan olamaz; zira suçu üstlenme suçunun mağduru toplumdur.

SUÇUN ÖZEL GÖRÜNÜŞ BİÇİMLERİ

Bu başlık altında suça teşebbüs, iştirak ve içtima konularına değinilecektir. 

1. Teşebbüs: Suç üstlenme suçu, seçimlik hareketli, neticesi harekete bitişik olması nedeniyle hareket yapıldığı anda meydana geldiği için teşebbüse elverişli değildir. Suç yetkili makamlara bildirim ile gerçekleşir, teşebbüs aşamasında kalmaz.

2. İştirak: Suç üstlenme suçu iştirakte özellik göstermez. Özgü bir suç olmadığı için bu anlamda bunlara ilişkin kurallar da uygulanmaz, iştirake ilişkin genel düzenlemeler uygulanır. Bir başkasının suçunu üstlenen kişiyi azmettirip kendi işlediği suçu üstüne almasını sağlayan kişi de suç üstlenme suçunun azmettireni olarak hem üstlenilen suçtan hem de suç üstlenme suçundan yargılanıp, cezalandırılması gerekir.

3. İçtima: Suç üstlenme suçu seçimlik hareketli bir suç olması nedeniyle, kanunda yer alan hareketlerin birini ya da hepsini gerçekleştirmiş olması fark etmeyerek, tek bir suç meydana geldiği için buna göre değerlendirme yapılacaktır.  Suçların içtimaı bakımından özellik arz eden bir hal bulunmadığından uygulanabilen kurallar bu suç bakımından geçerlidir.

MUHAKEME USULÜ

Suç üstlenme suçu, şikayete bağlı olmayıp, re’sen soruşturulan ve kovuşturulan bir suçtur. Suç üstlenme suçunda ceza yaptırımı açısından 2 seneye kadar hapis cezası öngörülmüştür. 

SUÇTA GÖREVLİ ve YETKİLİ MAHKEME

Suç üstlenme suçunda görevli ve yetkili mahkeme; suçun işlendiği yer asliye ceza mahkemesidir. 

SUÇTA ZAMANAŞIMI 

Suç üstlenme suçunda zamanaşımı süresi 8 yıldır. Bu süre geçtikten sonra soruşturma yapılmaz ve suç dosyası tamamen kapanır. 

SUÇTA UZLAŞMA

Uzlaştırma kurumu CMK m. 253’de düzenlenmiştir. Uzlaşma; suçun mağdurunun suç şüphelisiyle anlaşması sonucunda ceza yargılamasının sona ermesidir. Uzlaşma şikayetten vazgeçme değildir. Suç üstlenme suçu uzlaşma hükümlerine tabi değildir. Uzlaştırmaya tabi olan suçlar soruşturma aşamasında savcı tarafından, kovuşturma aşamasında mahkeme tarafından uzlaştırma bürosuna gönderilir. Ancak suç üstlenme suçunda tarafların uzlaşıp uzlaşmadığına bakılmaksızın soruşturma ve kovuşturma aşamasına geçilmektedir.

SUÇTA HAGB VE CEZANIN ERTELENMESİ

Mahkemenin sanık hakkında vereceği ceza 2 yılın altındaysa ve diğer şartlar da oluşmuşsa kişi hakkında Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması kararı verilebilir ve ceza infaz edilmez. Aynı şekilde hapis cezasının ertelenmesi şartlarının varlığı halinde kişi hakkında verilecek olan cezanın ertelenmesi de mümkündür. 

AZ CEZA VERİLMESİNİ GEREKTİREN HALLER

Suç üstlenme suçu kanun maddesinde sayılan akrabalar tarafından işlendiği takdirde daha az ceza verilmesini veya hiç ceza verilmemesi sonucunu doğurabilmektedir. Suç üstlenme suçunun üstsoy, altsoy, eş veya kardeşi cezadan kurtarmak amacıyla işlenmesi halinde; verilecek cezanın dörtte üçü indirilebileceği gibi tamamen de kaldırılabilir.

İLGİLİ YARGITAY KARARLARI

YARGITAY 6.CD Esas: 2023/13649 Karar:2023/10652 “Sanık …’ın aşamalarda, olay günü sanık Batuhan Duran tarafından arandığını, Belediye işhanı önünde diğer sanıklarla buluştuğunu, sanık …’ın yönlendirmesi ile beyanda bulunduğunu belirtmesi, sanık …’ın ise aşamalarda olay günü sanık … tarafından arandığını Belek Merkezde diğer sanıklarla buluştuklarını, bu şekilde ifade vermesinin sanık … tarafından kendisine söylendiğini beyan etmesi karşısında, sanık …’ın suç üstlenme suçuna azmettirme suçlarını bir suçun icrası kapsamında tek bir fiil ile işleyip işlemediği belirlenerek sonucuna göre, zincirleme suç hükümlerinin uygulanıp uygulanmayacağı değerlendirilmeden yazılı şekilde hükümler kurulması\” Nedeniyle bozulmasına karar verilmiştir.”

YARGITAY 8.CD Esas: 2023/797 Karar:2023/2762 “TCK.nın 271. maddesinde tanımlanan suç uydurma suçunun, kişinin işlenmemiş olan bir suçu işlenmiş gibi, aynı Kanunun 270. maddesinde düzenlenen suç üstlenme suçunun ise, kişinin gerçekte hiç işlenmemiş veya başkası tarafından işlenmiş olan bir suçu kendisinin işlediğinden bahisle yetkili makamlara bildirimde bulunmasıyla oluşacağı nazara alındığında, somut olayda; sanığın dilekçesinde cinayet işlediğini ve şahsı gömdüğünü belirttiği ancak gerçekte böyle bir suçun işlenmediğinin tespit edildiği ve sanığın da savcılık ile muhakeme aşamalarındaki ikrarı karşısında atılı suçu işlediği anlaşılmakla; Mahkemenin suçun sübutu ve suç niteliğinin belirlenmesinde bir hukuka aykırılık görülmemiştir.”

YARGITAY 8.Ceza Dairesi Esas: 2023/1568 Karar:2023/658 “Sanık … hakkında suç üstlenme suçundan kurulan hüküm yönünden yapılan inceleme;
Tüm dosya kapsamına göre sanık …’ ın ehliyetsiz olarak kendi kullanımında olan 46 NE… plakalı araçla seyir halindeyken direksiyon hakimiyetini kaybedip maddi hasarlı trafik kazasına sebebiyet verdiği olayda, dayısı olan sanık …’ u telefonla arayarak kazadan bahsedip aracı kullanan kişi olarak …’ un beyanda bulunmasını istemesi üzerine, ehliyeti bulunması nedeniyle sanık …’ un emniyete giderek aracı kendisinin kullandığını beyan etmesi şeklindeki eyleminde üstlendiği fiilin kendisi yönünden suç oluşturmaması hususu dikkate alındığında sanığın eyleminin 5237 sayılı Kanun’ un 283 üncü maddesinde düzenlenen suçluyu kayırma suçunu oluşturduğu gözetilmeden suç üstlenme suçundan yazılı şekilde hüküm kurulması hukuka aykırı bulunmuştur.”