Veraset İlamı Nedir? Ölümden Sonra Veraset İlamı Süresi

Veraset İlamı Nedir?, Veraset ilamı veya Türk Medeni Kanunu’nda yer aldığı şekilde Mirasçılık belgesi; miras bırakanın ölmesiyle yasal mirasçı olan kişi veya kişilerin mirasçılık sıfatlarını gösteren bir belgedir. Bu belge esasen kimlerin mirasçı olduğunu ve ne oranlarda mirasçı olduğunu belirtir. 

TMK 598’de “Başvurusu üzerine yasal mirasçı oldukları belirlenenlere, sulh mahkemesince veya noterlikçe mirasçılık sıfatlarını gösteren bir belge verilir. Mirasçı atamaya veya vasiyete ilişkin ölüme bağlı tasarrufa mirasçılar veya başka vasiyet alacaklıları tarafından kendilerine bildirilmesinden başlayarak bir ay içinde itiraz edilmedikçe, lehine tasarrufta bulunulan kimseye, sulh mahkemesince atanmış mirasçı veya vasiyet alacaklısı olduğunu gösteren bir belge verilir…” İfadesiyle Mirasçılık belgesinden bahsedilmiştir. Miras bırakanın vefat etmesiyle birlikte kanunen mirasçılar mirasçılık sıfatını aslen kazanırlar. Fakat bu sıfatı ispatlayan bir belgeye; noterde veya tapu müdürlüğündeki resmi işlemleri gerçekleştirmekte ihtiyaç duyulmaktadır. Kanun ve yönetmelikler gereği veraset ilamı olmadan miras intikal işlemleri yapılamaz. Aynı şekilde dul ve yetim maaşı bağlanması için de bu ilam zorunludur. Bunun için veraset ilamı çıkartılması gerekmektedir.

Veraset Nedir?

Türk Medeni Kanunu 598. Maddesinde mirasçılık belgesi yani veraset ilamı şu şekilde tanımlanmıştır: “ Başvurusu üzerine yasal mirasçı oldukları belirlenenlere, sulh mahkemesince veya noterlikçe mirasçılık sıfatlarını gösteren bir belge verilir.

Mirasçı atamaya veya vasiyete ilişkin ölüme bağlı tasarrufa mirasçılar veya başka vasiyet alacaklıları tarafından kendilerine bildirilmesinden başlayarak bir ay içinde itiraz edilmedikçe, lehine tasarrufta bulunulan kimseye, sulh mahkemesince atanmış mirasçı veya vasiyet alacaklısı olduğunu gösteren bir belge verilir…”

Veraset ilamı miras bırakanın ölümünden sonra miras üzerinde mirasçıların ne oranda hakları ve payları olduğunu gösteren belgedir, mirasçılara verilir. Mirasçılar veraset ilamında yazan hak ve payları oranında mirastan alabilirler. Bu nedenle hukuki açıdan önemli bir belgedir. Mirasçılık belgesi olmadan mirasın intikaliyle ilgili bir işlem yapılamaz. Mirasçıların birinin veraset ilamı için başvuru yapması yeterlidir. Sulh hukuk mahkemesinden ya da noterlikten alınabilir. Fakat talep edilmediği, başvuru olmadığı sürece re’sen mirasçılık belgesi düzenlenmez. 

Veraset İlamı Nedir?

Veraset ilamı; yasal mirasçılar, atanmış mirasçılar ve vasiyet alacaklıları tarafından istenebilir. 

Veraset ilamı yasal mirasçılar için kanunda bahsi geçtiği gibi sulh mahkemesince veya noterlikçe verilebilmektedir. 14 Nisan 2011 tarihli 6217 sayılı Kanun’un 19/ F maddesi gereğince; önce sadece sulh mahkemelerince verilen bu ilam belgesi; artık noterliklerce de düzenlenebilmektedir. Atanmış mirasçılar ve vasiyet alacaklıları için bu yeni düzenleme mevcut olmayıp; veraset ilamı temini gerekli olunduğunda sulh hukuk mahkemelerinden edilmelidir.

Veraset ilamı mirasa hak kazanmak için gerekli olmayıp; tapu sicil müdürlüklerinde, sosyal güvenlik kurumlarında ve diğer kamu kurumlarında mirasçıların mirasa ilişkin kanuni haklarını temin edilebilmesi için gereklidir. 

Veraset İlamı Nasıl Çıkarılır?

Veraset ilamı çıkartılması için öncelikle ortada miras bırakanın hayatını kaybetmiş olması, Ölüm karinesini düzenleyen TMK 31“Bir kimse, ölümüne kesin gözle bakılmayı gerektiren durumlar içinde kaybolursa, cesedi bulunamamış olsa bile gerçekten ölmüş sayılır.” Maddesi gereği ölü sayılması veya hakkında TMK 32’de “Ölüm tehlikesi içinde kaybolan veya kendisinden uzun zamandan beri haber alınamayan bir kimsenin ölümü hakkında kuvvetli olasılık varsa, hakları bu ölüme bağlı olanların başvurusu üzerine mahkeme bu kişinin gaipliğine karar verebilir.” Şekilde yer alan gaiplik kararı verilmesi gerekmektedir. 

Vefat etmiş olan, ölü sayılan veya hakkında gaiplik kararı verilmiş olan kişinin yasal mirasçısı, atanmış mirasçısı veya vasiyet alacaklısı kısaca ilamı çıkartmaya yetkisi olan kişilerin müracaat etmesi gerekmektedir. TMK 495 ve devamında zümre sistemine göre belirlenen yasal mirasçılar sayılmıştır. Miras bırakan kişinin alt soyu, ana- babası, büyükbaba- büyükannesi sağ kalan eşi, evlatlığı ve en sonunda Devlet yasal mirasçılarıdır. Bunların yanında miras bırakanın sağlığında yaptığı tek taraflı vasiyetname ile ve yahut iki taraflı miras sözleşmesiyle belirlediği kişi veya kişiler de mirasçı olabilmektedir. Bunlara atanmış mirasçı ve vasiyet alacaklısı adı verilir.

Bu kişilerin kimler olduğu kesinlikle tespit edilmesi, bütün mirasçıların biliniyor olması gerekmektedir. 

Ve son olarak da yasal olmayan yani atanmış mirasçıların ve vasiyetname alacaklıların; mirası edindiği vasiyetnamenin ya da miras sözleşmesine TMK 598/2 gereği veraset ilamının talep edildiği tarihten itibaren geçmişe yönelik 1 ay içinde itiraz edilmemesi gerekmektedir. 

Yukarıda sayılan şartları taşıyan kişi; notere veya sulh hukuk mahkemesine başvuruda bulunarak talebi doğrultusunda veraset ilamı düzenletebilir. 

Veraset İlamı Nasıl Alınır?

Veraset ilamı ( mirasçılık belgesi ) kamu kurum ve kuruluşlarının; mirasçılardan murisin ölümüne dayalı hakların talep edildiği sırada istenildiği evrakların başında gelmektedir ve alınması bazı şartlara bağlanmıştır. 

Veraset ilamı (mirasçılık belgesi) alınması için her şeyden önce ortada miras bırakanın hayatını kaybetmiş olması, ölüm karinesini düzenleyen TMK 31“Bir kimse, ölümüne kesin gözle bakılmayı gerektiren durumlar içinde kaybolursa, cesedi bulunamamış olsa bile gerçekten ölmüş sayılır.” Maddesi gereği ölü sayılması veya hakkında TMK 32’de “Ölüm tehlikesi içinde kaybolan veya kendisinden uzun zamandan beri haber alınamayan bir kimsenin ölümü hakkında kuvvetli olasılık varsa, hakları bu ölüme bağlı olanların başvurusu üzerine mahkeme bu kişinin gaipliğine karar verebilir.” Şeklinde yer alan gaiplik kararının verilmesi gerekmektedir. 

Ondan sonra hayatını kaybetmiş olan, ölü sayılan veya hakkında gaiplik kararı verilmiş olan kişinin yasal mirasçısı, atanmış mirasçısı veya vasiyet alacaklısı kısaca mirasçılık belgesini alma yetkisi olan kişilerin müracaat etmesi gerekmektedir. TMK 495 ve devamında miras doktrininde yer alan ve hukuk sistemimizce benimsenmiş zümre sistemine göre belirlenen yasal mirasçılar sayılmıştır. Miras bırakan kişinin alt soyu, ana- babası, büyükbaba- büyükannesi sağ kalan eşi, evlatlığı ve en sonunda Devlet yasal mirasçılarıdır. Bunların yanında miras bırakanın sağlığında yaptığı tek taraflı vasiyetname ile ve yahut iki taraflı miras sözleşmesiyle belirlediği kişi veya kişiler de mirasçı olabilmektedir. Bunlara atanmış mirasçı ve vasiyet alacaklısı adı verilir. Yalnızca burada sayılan kişi veya kişiler mirasçılık belgesinin düzenlenmesini talep edebilirler.

Bu kişilerin kimler olduğu kesinlikle tespit edilmesi, bütün mirasçıların mirasçılık belgesi düzenlenmeden biliniyor olması gerekmektedir. Belge düzenlendikten sonra ortaya çıkan kişiler bu belgenin iptali için TMK 598/2 gereği süresiz dava hakkına sahiptirler.

Ve son olarak da yasal olmayan yani atanmış mirasçıların ve vasiyetname alacaklıların; mirası edindiği vasiyetnamenin ya da miras sözleşmesine TMK 598/2 gereği mirasçılık belgesinin talep edildiği tarihten itibaren; geçmişe yönelik 1 ay içinde belgeye itiraz edilmemesi gerekmektedir. 

Yukarıda sayılan şartları taşıyan kişi; notere veya sulh hukuk mahkemesine başvuruda bulunarak talebi doğrultusunda mirasçılık belgesi düzenletebilir. 

Veraset İlamı Ne Kadar Süre Geçerlidir?

Veraset ilamı, miras bırakanın ölümü üzerine düzenlenen ve miras bırakanın malvarlığını gösteren bir belgedir. Organik yapısı ve kanunda yer alma amacı gereği düzenlenmesi ve geçerlilik süresi olmayan bir kurumdur. Mirasçıların mülkiyet haklarına dayanan veraset ilamı; istihkak davasının süresiz nitelikte açılabilecek bir dava olması gereği, belirli bir süreyle kısıtlanmamalıdır. Çünkü hayatını kaybeden bir kişinin ardından cenazesinin düzenlenmesi ve yaşanmış olan taze acının giderilmesi gibi durumlar kişiden kişiye; aileden aileye değişiklik gösterebilmekte olup, duygusal ve ailesel yükü olan bir durumdur. Bu ve buna benzer nedenlerle kanun koyucu veraset ilamını belirli bir süreye bağlamamıştır. İlgililer bu belgenin düzenlemesini noterlikten veya sulh hukuk mahkemesinden talep etmesi durumunda; süreye ve sayıya bağlı olmaksızın istedikleri zaman düzenlettirme hakları mevcuttur. 

Sulh hukuk mahkemelerince düzenlenen veraset ilamı, bir kere düzenlendikten sonra; E-Devlet üzerinden Veraset İlamı Sorgulama Kısmından ulaşılabilmektedir.

Fakat mevcut veraset ilamının; mirasçıların değişmesi veya veraset ilamının herhangi bir şekilde iptal edilmesi durumunda yeniden çıkartılması gerekmektedir. İlk belge hangi usullerle düzenlenmişse; ikinci belge de aynı şartları taşıyacaktır. Kısacası veraset ilamı ( mirasçılık belgesi ) süresiz bir belge niteliğindedir. 

Veraset İlamı İçin Gerekli Belgeler

Kamu kurum ve kuruluşlarına ibraz etmek için düzenlenecek olan Veraset İlamının alınabilmesi için de birtakım belgelerin başvurulacak olan noterliğe veya sulh hukuk mahkemesine sunulması gerekmektedir. Sayılması gerekirse bunlar:

• Nüfus Kayıt Örneği (İl veya ilçe nüfus müdürlüklerinden, kaymakamlıklardan veya E-Devlet Üzerinden alınabilir)
• Nüfus Cüzdanı Fotokopisi
• Ölüm Belgesi (Miras bırakan evde ölmüşse doktorlardan, Hastanede ölmüşse nüfus müdürlüğünden talep olunur. Yurt dışından alınması söz konusu ise belge yeminli tercümanlar tarafından Türkçe metine çevrilmeli ve apostil şerhi konulmalıdır)
• Sulh hukuk mahkemesinden istenmesi durumunda; Veraset İlamı Talebi İçeren Dilekçe

Ayrıca bu belgelere sahip olan her kişi de veraset ilamını talep edemez. Yasa koyucu tarafından daha önceden belirlenmiş; kanun gereği yasal mirasçı olan kişiler, vasiyetname ya da miras sözleşmesi ile atanmış olan mirasçılar veya vasiyetname alacaklıları tarafından işbu veraset ilamı istenebilir. 

Nüfus kayıt örneği ya da nüfus cüzdanı fotokopisi istenmesinden amaçlanan; talep eden kişinin, hayatını kaybetmiş olan miras bırakan ile yakınlığını ilişkilendirmekten ibarettir. 

Veraset İlamı Nereden Alınır?

Yasal mirasçı, atanan mirasçı veya vasiyetname alacaklısı tarafından istenebilecek olan veraset ilamı (mirasçılık belgesi), TMK 598’da yer alan “Başvurusu üzerine yasal mirasçı oldukları belirlenenlere, sulh mahkemesince veya noterlikçe mirasçılık sıfatlarını gösteren bir belge verilir.” Hükmü gereğince sulh hukuk mahkemesinden veya herhangi bir noterlikten alınabilir.

Veraset ilamını noter aracılığıyla almak için gerekli belgeler ibraz edilmesi zorunludur. Bu belgeler :

•  Nüfus Kayıt Örneği (İl veya ilçe nüfus müdürlüklerinden, kaymakamlıklardan veya E-Devlet Üzerinden alınabilir)
• Nüfus Cüzdanı Fotokopisi
• Ölüm Belgesi (Miras bırakan evde ölmüşse doktorlardan, Hastanede ölmüşse nüfus müdürlüğünden talep olunur. Yurt dışından alınması söz konusu ise belge yeminli tercümanlar tarafından Türkçe metine çevrilmeli ve apostil şerhi konulmalıdır)
• Veraset İlamı Talebi İçeren Dilekçe’dir.

Bu belgelerin varlığı halinde noterliklerin veraset ilamı düzenleme yetkileri mevcut bulunmaktadır. Ancak bazı durumlarda Noterlik Kanunu’nun bazı maddeleri uyarınca veraset ilamı verme yetkisi sınırlandırılmıştır. Bu hallerde veraset ilamına ihtiyacı olan mirasçılar sulh hukuk mahkemesine başvurmak zorundadır. Bu haller;

• Nüfus kayıtlarının durumu açıklayacak nitelikte olmaması,
• Veraset ilamı almak için başvuran kişinin veya mirasçılardan herhangi birisinin yabancı olması,
• Vasiyetnameye dayanan veraset ilamı talebi (Atanmış mirasçılar veya vasiyet alacaklıları sulh hukuk mahkemesine başvurmak zorundadır)
• Noter tarafından miras bırakan ve mirasçı arasındaki soy bağının tespit edilemediği haller olarak açıklanabilir.

Sulh hukuk mahkemesinden isteğe bağlı veya zorunlu olan durumlarda veraset ilamı alınmak istendiğinde; dava açılmak suretiyle veraset ilamı talep edilebilir. Yetkili mahkeme 6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu 11’de belirtildiği üzere miras bırakanın son yerleşim yeri ya da mirasçılardan her birinin yerleşim yeri sulh hukuk mahkemesidir.

Ölümden Kaç Gün Sonra Veraset İlamı Alınabilir?

Kural olarak miras bırakanın ölüm tarihinden itibaren istenildiği vakit veraset ilamı sulh hukuk mahkemesinden veya noterliklerden alınabilir. Veraset ilamı almak için kanunlarda yer alan belirli bir süre sınırı söz konusu değildir. 

Ancak ülkemizde olduğu gibi gelişmiş hukuk sistemleri; birbirinden çok sistemi içinde barındırdığından veraset ilamının geç alınması bazı sıkıntılara yol açabilmektedir. Bunlara örnek gösterilmek istenirse; miras bırakanın ölüm tarihinden itibaren 10 gün içerisinde yapılması zorunlu olan ölüm bilgilendirilmesinin ardından veraset bilgilendirilmesi yapılması zorunludur. 

Söz konusu bilgilendirmenin amacı; miras bırakanın ölümünün ardından geçecek olan mirasın intikali nedeniyle edimsiz malvarlığı değeri edinen mirasçılar veya vasiyet alacaklıları bakımından veraset ve intikal vergisi doğmasıdır. Söz konusu verginin ölümden itibaren 1 ay içinde ödenmesi kanunen gereklidir. Ödenmediği durumlarda mirasçılar aleyhine vergi cezası doğmaktadır. Ödenen veraset ve intikal vergisi sonrasında gerekli olan evrakların da teminiyle birlikte yurt içinde 4 ay, yurt dışında ise 6 ay içinde işlemlerin kesin olarak tamamlanması gerekmektedir.

Bunların dışında süre olarak veraset ilamının alınmasını etkileyen başkaca bir hüküm bulunmamakta olup; sadece idarenin ölüm ve mirasla ilişkili işleyişinin düzgün işletilmesi bakımından önem arz etmektedir.

Veraset İlamı Ne İşe Yarar?

Miras bırakanın hayatını kaybetmesiyle birlikte mirasçılar ve vasiyetname alacaklısı aslen, kanun gereği mirasçılık sıfatını kazanır. Veraset ilamı; Miras bırakanın ölüm anında mevcudunda bulunan terekesi üzerinde; kanuni ve iradi payları bulunan mirasçıların, mirasçı olduğunu ve ne oranlarda mirasçı olduğunu belirten bir belgedir.

Mirasçıların; terekede yer alan taşınmazların, kendilerinin üzerine intikali için tapu sicil müdürlüğüne tescil için başvurulduğu ya da Sosyal Güvenlik Kurumlarına dul ve yetim maaşı bağlanması istenildiği vakit; kamu görevlilerince veraset ilamı olmadan işlem yapılamaz. Bu ve buna benzer birçok durumlarda murisin malvarlığına ilişkin hukuki işlemler yapabilmek ve her halükârda mirasçılığın tespiti için veraset ilamının alınması zorunludur.

Bunların yanında bazı idari veya hukuki işlemler için de veraset ilamı gereklidir:

• Kamu kurum ve kuruluşları ile ilişkinin kesilmesi vs. durumlarda,
• Şirketlerde miras bırakanın payının, mirasçılara intikali istenildiğinde,
• Tereke mallarının alacaklarını talep ve tahsil etmek,
• Terekedeki taşınmazların tapuya tescilini talep etmek,
• Veraset ve intikal vergisi beyannamesinin verilmesini talep etmede veraset ilamı gereklidir.

Yukarıda bahsedildiği gibi; kanunen mirasçıların veraset ilamı çıkartmak veya 1 ay içinde veraset ilamı çıkartmak gibi bir yükümlülükleri açıkça bulunmamakla birlikte, vergi kanunları ya da idarelerin ilgili yönetmelikleri gereği veraset ilamı yukarıda sayılan iş ve işlemler için çıkartılması gerekmektedir. İdarenin genellikle ölüme bağlı başvurularda istenilen evrakların başında veraset ilamı gelmektedir. Sulh mahkemelerine veya noterliklere mirasçılar tarafından başvuruda bulunularak çıkarttırılabilir.

Veraset İlamının İçeriği Nedir?

Her kanuni belgenin taşıması zorunlu olan bazı bilgi ve ibareleri mevcuttur. Veraset ilamının da kanunen, kamu kurumu ve kuruluşlarında işlem yapmaya yetecek şekilde geçerli olabilmesi için birtakım bilgiler ve imzalar içermesi zorunludur. Bunlara örnek verilmek istenirse;

• Belgenin geçersizliğinin TMK Madde 598/3’ün açık kanun hükmü “Mirasçılık belgesinin geçersizliği her zaman ileri sürülebilir.” gereğince her zaman ileri sürülebileceği,
• Yasal, atanmış mirasçıların ve vasiyet alacaklıların miras payları,
• Yasal veya atanmış mirasçıların kimler olduğu,
• Hayatını kaybeden murisin (miras bırakan) kim olduğu,
• Hayatını kaybeden murisin (miras bırakan) ölüm tarihi,
• Yasal, atanmış mirasçıların ve vasiyet alacaklılarının kimlik ibaresinde yer alan bilgileri,
• Kanunen miras payını kararlaştırılan belirli bir süre sonra Ön mirasçıya devretmesi gereken art mirasçı ile ön mirasçının kimlik ibaresinde yer alan bilgileri,
• Mirastan yoksun olan kişilerin mevcut olayının varlığının tespiti,
• Yasal mirasçıların; mirastan çıkarılma, mirastan feragat ya da mirasın reddi durumları mevzu bahis ise buna ilişkin ölüme bağlı tasarrufun şekli, maddi anlamıyla içeriğindekiler ve en son olarak da reddin hangi sulh hukuk mahkemesinde yapıldığı,
• Miras bırakan tarafından atanmış mirasçıların; söz konusu atanmış mirasçılara bildirilip bildirilmediğine dair ibare ve aynı zamanda da bildirilmişse herhangi bir kişi tarafından itiraz edilip edilmediği; itiraz edildiği durumlarda ise TMK’da yer alan mirasa ilişkin davalardan olan ölüme bağlı tasarrufun iptali, tenkis, miras sebebiyle istihkak davasının açılıp açılmadığı, en son olarak da açılan bu davaların sonucu 
• Mirasçı atamada, ölüme bağlı tasarrufun terekeyle birlikte açılıp açılmadığı, açıldığı takdirde bunun hangi sulh hukuk mahkemesinde açıldığı,
• Ve son olarak da atanmış mirasçılara karşı açılabilecek ölüme bağlı tasarrufun iptali davasının hakkının saklı olduğu gibi hükümler veraset ilamında yer alır. 

Noterlikçe veya sulh hukuk mahkemesince düzenlenen belgeler tabiri caizse matbu nitelikte olmakta olup, mirasçıların bilgileri değiştirilerek kişiye özel düzenlenmektedir. Özel durumlar olduğu vakit mutlaka veraset ilamında yer alınması için noterliğe veya mahkemeye bu konuda dikkat çekilmesi gerekmektedir.

KİMLER VERASET İLAMI (MİRASÇILIK BELGESİ) TALEP EDEBİLİR?

TMK Madde 598 gereği: “ Başvurusu üzerine yasal mirasçı oldukları belirlenenlere, sulh mahkemesince veya noterlikçe mirasçılık sıfatlarını gösteren bir belge verilir.

Mirasçı atamaya veya vasiyete ilişkin ölüme bağlı tasarrufa mirasçılar veya başka vasiyet alacaklıları tarafından kendilerine bildirilmesinden başlayarak bir ay içinde itiraz edilmedikçe, lehine tasarrufta bulunulan kimseye, sulh mahkemesince atanmış mirasçı veya vasiyet alacaklısı olduğunu gösteren bir belge verilir.”

Söz konusu kanun maddesine göre veraset ilamını talepte bulunma yetkisine haiz olan kişiler yasal ve atanmış mirasçılardır. TMK Madde 495 ve devamına göre yasal mirasçılar kanunda teker teker sayılmıştır. Bunlara değinmek gerekirse; kanunca kan esasına göre düzenlenen ve numerus clauses ilkesi gereği başkaca arttırılamayan kişilerdir. Atanmış mirasçılar ise ölüme bağlı tasarruf şeklinde ister vasiyetname istenirse de miras sözleşmesi ile atanır.  Bu kişiler hem sulh hukuk mahkemesine hem de notere başvurarak veraset belgesi düzenlenmesini talep edebilir. 

Özel olarak yukarıda yer alan kanun maddesinin ikinci fıkrasındaki düzenlemeye göre atanmış mirasçının miras payına; kazanmış olduğu hakka dayanak olan ölüme bağlı tasarrufa son 1 ay içerisinde itiraz edilmemesi şeklinde özel bir şart mevcut bulunmaktadır. Bu şartı da taşıyan kendisine miras bırakan tarafından tek taraflı vasiyetname veya çok taraflı miras sözleşmesi ile hak vaat edilen atanmış mirasçı, noterlikten veya sulh hukuk mahkemelerinden veraset ilamı talep edebilir. 

Kısaca sayılmak istenirse;

• Yasal mirasçılar; miras bırakanın alt soyu, üst soyu ve hayatta kalan eşi ile evlatlığı,
• Hiçbir yasal mirasçı yoksa en son mirasçı devlet,
• Ölüme bağlı tasarruf işlemi olan vasiyetname veya miras sözleşmesi ile atanmış olan mirasçılar, vasiyetname alacaklıları,
• Belirli bazı durumlarda miras bırakanın veya mirasçının alacaklıları ve iflas dairesi,
• Miraslıktan çıkarılan, Mirası reddeden veya feragat eden kişiler de belli bazı durumlarda veraset ilamını talep edebilirler.

KİMLER VERASET İLAMI (MİRASÇILIK BELGESİ) TALEP EDEMEZ?

Veraset ilamını çıkarmaya yetkili olan kişiler TMK Madde 598’de: “ Başvurusu üzerine yasal mirasçı oldukları belirlenenlere, sulh mahkemesince veya noterlikçe mirasçılık sıfatlarını gösteren bir belge verilir. Mirasçı atamaya veya vasiyete ilişkin ölüme bağlı tasarrufa mirasçılar veya başka vasiyet alacaklıları tarafından kendilerine bildirilmesinden başlayarak bir ay içinde itiraz edilmedikçe, lehine tasarrufta bulunulan kimseye, sulh mahkemesince atanmış mirasçı veya vasiyet alacaklısı olduğunu gösteren bir belge verilir.” Şeklinde belirtilmiştir.

Uygulamada sıklıkla veraset ilamı çıkartmak isteyip de çıkartamayan kişiler şunlardır;

• Sağ olmasına rağmen miras bırakanın hayatını kaybettiği tarihten önce boşanılmış olan eski eş,
• Mirastan feragat eden yasal mirasçı,
• Mirası reddeden yasal mirasçı,
• Ölüme bağlı tasarruflarda miras bırakan tarafından açık bir şeklilde mirastan çıkarılan yasal mirasçılar,
• Vasiyetnameye veya miras sözleşmesine göre kendisine art mirasçılık veya yedek mirasçılık hakkı verilen kişiler,
• Mirastan yoksun bırakılan kişiler,
• Ve terekeyle ilgisi olmayan üçüncü kişiler

Kural olarak veraset ilamı çıkaramazlar. Ancak kanunun belirli bazı yetkileri tanıdığı durumlarda; “hukuki durumlarının sonuçlarının terekenin bölüştürülmesi esnasında gözetileceği” ibaresi ile birlikte veraset ilamı verilebilmektedir. Bu kişilere mirası reddeden kişi veya mirastan çıkarılan kişi örnek olarak gösterilebilir.

VERASET İLAMI İÇİN TÜM MİRASÇILAR GEREKLİ Mİ?

Veraset ilamı kanunen hakkı olan bütün kişilere verilebilir. Bunun için veraset ilamında ismi yer alan bütün kişilerin toplanarak noterliğe veya sulh hukuk mahkemesine gidilmesi hem usul ekonomisinde hem de hayatın olağan akışına aykırı olacağından kanun ve uygulama bu konuda açıklık getirmiş olup ilgili kişinin talebi sonucunda veraset ilamı çıkartılabilmektedir.

Veraset ilamı çıkartmak isteyen yasal mirasçı, atanmış mirasçı veya vasiyetname alacaklıları birbirlerinden bağımsız bir şekilde en hızlı şekilde notere veya sulh hukuk mahkemesine giderek kendileri adına ve hesabına veraset ilamı çıkartabilmektedirler. 

Fakat paylı mülkiyete geçirilmeyen miras bırakana ait bazı taşınır ve taşınmaz mallar; örnek verilmek gerekirse bankadaki paralar ve tapuda kayıtlı konutların her ne kadar çıkartılmış bir veraset ilamı bulunsa da uygulamada bazı bankaların ve tapu sicillerinin tescil işlemleri için veraset ilamında bulunan bütün mirasçılarının hep beraber toplanmasını istemektedirler. Bu gibi durumlarda kişi katılmak istemediği durumlarda, vekalet verip yazılı bir şekilde bu yönde beyanı olduğunu iletebilir.

VERASET İLAMI İLE İNTİKAL NASIL YAPILIR?

Miras bırakanın mallarının mirasçılara intikaline ilişkin bir dava açılabilmesi veya intikal işlemlerinin yapılabilmesi için her şeyden önce veraset ilamının alınmış olması gerekir.

Tapu sicilindeki uygulamaya ve mevzuatta yer alan belgelere göre; Veraset ilamı (mirasçılık belgesi) olmaksızın miras intikal işlemleri yapılamaz.

Miras bırakanın mal varlığının tereke olarak yasal veya atanmış mirasçılara veya vasiyet alacaklısına kalmasına intikal yahut mirasın geçişi denir. Kanuna göre miras bırakanın ölümü ile; ölüm saatindeki intikale elverişli olan mal varlıkları kendiliğinden herhangi bir bildirime gerek olmadan mirasçılara geçer.

Fakat miras bırakandan kalan bu malların mirasçıya geçmesi için kamu kurum ve kuruluşlarının belirli bazı evrak talep etmeleri ve bazı prosedürlere uyulmasını istemeleri yönetmelikle düzenlenen uygulamanın bir gereğidir. Bu zorunluluk esasen kanunen kazanılmış hakların birer tespitinden ibarettir. Kurucu bir unsur olmayıp aslında bildirici niteliktedir. Bu işlemler aşama aşama anlatılmak istenirse;

• Her şeyden önce; işlemin başı olan mirasçı olunduğunu gösterir; yasalara uygun bir veraset ilamı alınması gerekmektedir.
• Veraset ilamının (mirasçılık belgesi) noterlikten veya sulh hukuk mahkemesinden alınmış aslı ile vergi dairesine başvurarak uygulamada veraset beyannamesi olarak düzenlenen belgenin alınması gereklidir. 
• Sonra da vergi dairesinden alınmış olan bu veraset beyannamesi veraset belgesinde ismi yer alan mirasçılar tarafından doldurulması gerekir.
• Bu beyannamenin vergi dairesine teslim edilmesi sonrasında vergi dairesi tarafından özel numaralandırılarak kişi hakkında bir dosya oluşturulur. Bu prosedürün tamamlanması ve dosyanın dolması için veraset ilamında yer alan her bir mal varlığı değeri için ilgili kuruma başvurulur. 

Örnek vererek anlatılmak gerekirse; taşınmaz intikali için taşınmazın bağlı bulunduğu belediyeden alınan söz konusu taşınmaza ilişkin rayiç bedel yazısı dosyaya eklenir. Kişinin İl Tapu Sicil Müdürlüğüne başvurarak intikal işlemini tamamlaması yerinde olacaktır.

VERASET İLAMININ İPTALİ NEDİR?

Veraset ilamı TMK 598 gereği “Mirasçılık belgesinin geçersizliği her zaman ileri sürülebilir.” Aksi her zaman iddia edilebilen bir resmi belgedir. Fakat bunu ispatlamak aynı kanunun 7. Maddesi gereği “Resmî sicil ve senetler, belgeledikleri olguların doğruluğuna kanıt oluşturur. Bunların içeriğinin doğru olmadığının ispatı, kanunlarda başka bir hüküm bulunmadıkça, herhangi bir şekle bağlı değildir.” resmi belge doğruluğa kanıt oluşturur. 

Kamu kurum ve kuruluşları veraset ilamının iptal edilip edilmediğini veya içerisindeki bilgi ve belgelerin doğruluğunu kontrol etme yetkisine sahip değildir. Kamu kurum ve kuruluşu personellerinin yapabileceği kontrol sadece belgenin sulh hukuk mahkemesinden veya noterlikçe düzenlenip düzenlenmediği ve diğer yasal zorunlulukların mevcut olup olmadığıdır. 

Bu belge aksi her zaman iddia edilebilir bir belge olup, adi bir karineye mevcudiyet vermektedir. Hiçbir zaman kesin hüküm teşkil etmez. Bundan ötürü veraset ilamının eksikliği, yanlışlığı veya geçersizliği her halükarda ileri sürülebilir. Bu itirazın süresi mevcut olmayıp, itiraza yetkili kişi istediği zaman itirazda bulunabilmektedir.

VERASET İLAMI 1 KİŞİ ALABİLİR Mİ?

Veraset ilamını talep etmeye yetkili olan yasal ya da atanmış mirasçılar noterlikten veya sulh hukuk mahkemesinden söz konusu ilamı talep etmeye yetkilidir. Fakat aralarından herhangi birisi bu belgeyi talep etme yetkisine sahiptir. 

Veraset ilamını çıkartmak için, mirasçıların hepsinin hep birlikte, toplu bir şekilde başvurması gerekmez. Yani bütün mirasçıların birden gitmesine gerek yoktur. Her bir yasal veya atanmış mirasçı; veraset ilamını birbirlerinden bağımsız olarak noterliğe veya sulh hukuk mahkemesine bireysel olarak başvurarak, talep ettikleri belgeyi alabilirler.

Miras bırakanın birden fazla altsoyu bulunması durumunda; alt soylardan olan çocuk veya torunlardan her biri kendilerinin bireysel talepleri doğrultusunda veraset ilamı çıkartabilirler.

Mirasçılar tarafından sıklıkla düşünüldüğü gibi; veraset ilamı çıkartmak için diğer yasal veya atanmış mirasçıların da onayı ya da rızası gerekmemektedir. Veraset ilamı çıkartma yetkisi olan kişiler tek başlarına gidip; istenen belgeleri ibraz etmek kaydıyla veraset ilamını herhangi bir noterlikten veya yerleşim yeri sulh hukuk mahkemesinden çıkartabilirler. 

Bunun yanında; her mirasçının ayrı ayrı veraset ilamı düzenletmesi zorunlu değildir. Daha önceden yasalara uygun bir şekilde veraset ilamı çıkartmış mirasçı adına düzenletilen veraset ilamı diğer mirasçılarca da kullanılabilir. Bunun nedeni nakit ve zaman usulü ekonomisinin tasarruflu kullanılması istenilmesinden kaynaklanmaktadır. 

Çünkü veraset ilamının içeriğinde; miras bırakanın ölüm tarihinde hayatta olan mirasa hak kazanan bütün yasal veya atanmış mirasçılar ve bunların payı yer alması zorunludur. Zaten aksi şekilde düzenlenen veraset ilamına hak mahrumiyetine uğrayan mirasçıların veya alacaklıların itiraz etmesi gerekmektedir.

VERASET İLAMI AVUKAT ALABİLİR Mİ?

Noterlikçe düzenlenen genel vekaletname ile birlikte yasal olarak avukatlık Kanunu gereği Avukat olarak görev yapan kişiler; veraset ilamı istemeye yetkili yasal veya atanmış mirasçının vekilliğini üstlenerek yapacağı başvuru ile birlikte avukatlar tarafından da veraset ilamı alınabilmektedir.

1136 Numaralı Avukatlık Kanun’u Madde 35’de “Kanun işlerinde ve hukuki meselelerde mütalaa vermek, mahkeme, hakem veya yargı yetkisini haiz bulunan diğer organlar huzurunda gerçek ve tüzel kişilere ait hakları dava etmek ve savunmak, adli işlemleri takip etmek, bu işlere ait bütün evrakı düzenlemek, yalnız baroda yazılı avukatlara aittir.” Hükmü yer almaktadır. Bu hüküm gereği baro levhasında kayıtlı olan herhangi bir avukat tarafından veraset ilamı talep edilebilir ve takibi yapılabilir.

E- DEVLETTEN VERASET İLAMI ALINIR MI?

TMK Madde 598’de yer alan “Başvurusu üzerine yasal mirasçı oldukları belirlenenlere, sulh mahkemesince veya noterlikçe mirasçılık sıfatlarını gösteren bir belge verilir.” Hükmü gereğince veraset ilamı yalnızca noterlikten veya sulh hukuk mahkemesinden istenebilmektedir.

E-Devlet üzerinden yalnızca mevcut veraset ilamları sorgulanabilir. E-Devlet uygulamasında arama kısmına “Veraset İlamı Sorgulama” yazıldığında daha önceden Sulh Hukuk mahkemelerinden talep edilen veraset ilamlarına ulaşılabilmektedir. Fakat noterliklerce düzenlenebilen veraset ilamına bu yolla ulaşmak mümkün değildir. 

VERASET İLAMININ İPTALİ DAVASI

Veraset ilamı TMK 598 gereği “Mirasçılık belgesinin geçersizliği her zaman ileri sürülebilir.” Aksi her zaman iddia edilebilen bir resmî belgedir. Fakat bunu ispatlamak aynı kanunun 7. Maddesi “Resmî sicil ve senetler, belgeledikleri olguların doğruluğuna kanıt oluşturur. Bunların içeriğinin doğru olmadığının ispatı, kanunlarda başka bir hüküm bulunmadıkça, herhangi bir şekle bağlı değildir.” gereği  resmî belge doğruluğa kanıt oluşturur. 

Veraset ilamı aksi her zaman iddia edilebilir bir belge olup, adi bir karineye mevcudiyet vermektedir. Hiçbir zaman kanuni olarak kesin hüküm teşkil etmez. Sulh hukuk mahkemesince düzenlenen çekişmesiz bir yargı işi olan veraset ilamı takdir edilmelidir ki kanun nezdinde hiçbir zaman maddi anlamda kesin hüküm teşkil etmez. Bundan ötürü veraset ilamının eksikliği, yanlışlığı veya geçersizliği her zaman ileri sürülebilir. Bu itirazın bir süresi bulunmayı p, itirazda bulunabilmeye yetkili olan kişiler istedikleri zaman itirazda bulunabilmektedir.

Fakat bu durumda yetkili ve görevli mahkeme değişmektedir. Sulh hukuk mahkemesinden veya noterlikten alınabilen veraset ilamının iptali için; mirasçılardan herhangi birinin yerleşim yerinde bulunan asliye hukuk mahkemesinde dava açılabilmektedir. Açılan bu davanın konusu; davacının talebine göre payların yanlış dağıtıldığı, kişilerin eksik veya fazla gösterildiği gibi açıklamalar ile birlikte bu veraset ilamının iptali mahkemeden istenilir. Mevcut asliye hukuk mahkemesinde görülen uyuşmazlık çekişmeli yargı usulüne tabi olup; bütün davalıların gösterilmesi gerekmektedir. Bu da demek oluyor ki veraset ilamında ismi geçen her kişiye karşı davanın yöneltilmesi gerekmektedir.

VERASET İLAMININ İPTALİ DAVASI KİMLERE KARŞI AÇILIR?

Veraset ilamının iptali davası; kural olarak veraset ilamı belgesi ile herhangi bir hak kazanmış olan kişiye açılmakla birlikte; bütünüyle izah etmek gerekirse veraset ilamının içeriğinde mirasçı olarak gözüken ve bu nedenle miras payına sahip olan kişilere karşı açılması gerekmektedir.

Veraset ilamının iptalinin isteminde açılacak olan davada davalı olarak gösterilmesi gereken taraflar, veraset ilamında mirasçı olarak bulunan herkestir. Bunlar dışında dava noterliğe ya da tapu sicil müdürlüklerine karşı açılmaz. Bunun nedeni veraset ilamında adı yer alan yasal mirasçıların, atanmış mirasçıların, vasiyet alacaklılarının ya da hiçbir hakkı olmamasına rağmen ilamda adı bulunan kişilerin; bu veraset ilamı sonucunda terekede bir paya sahip olmasıdır. 

Hukuk sistemlerinde dava, uyuşmazlık halinde son bir tercih olarak davalılara karşı açılır ve bu nedenden ötürü veraset ilamının iptali davası da ilamda ismi gözüken her bir kişiye karşı hep birlikte açılması gerekmektedir.  

ÖLÜMDEN SONRA VERASET İLAMI SÜRESİ

Bir kişinin ölümünden sonra yasal mirasçıları, atanmış mirasçılarının ya da vasiyet alacaklılarının hak sahipliğinin tespiti için başvurdukları resmi belgeye veraset ilamı bir diğer adıyla mirasçılık belgesi denir. Bu belge ile birlikte miras bırakanın mirasçılarını ve mal varlığını belirlenebilir. İspat niteliği taşıyan veraset ilamı, mirasçıların ilgili kamu kurumlarından  mirasa ilişkin haklarını talep etmesini sağlayacaktır. Mirasçılık belgesinin talep edilebilmesi herhangi bir hak düşürücü süreye ya da zamanaşımına bağlı değildir. Murisin ölümünden sonra veraset ilamının alınabilmesi için her zaman başvuru yapılabilir. Yani kişinin ölümünden sonra veraset ilamının talep edilebilmesi için sınırlı bir süresi yoktur. Ancak mirasın mirasçılara intikali nedeniyle ile karşılıksız malvarlığı edinen mirasçılar veraset ve intikal vergisi ödemekle mükelleftirler. Ölümden tarihinden itibaren bir ay içinde söz konusu verginin ödenmesi gerekir.

ÖLÜM VERASETİ NEREDEN ALINIR

Yukarıda da belirttiğimiz kanun maddesinde de görüldüğü üzere sulh hukuk mahkemesinden ya da noterden veraset ilamı için başvuru yapılabilir. 2011 yılında Türk Medeni Kanununda yapılan değişiklikle birlikte artık noterler de veraset ilamı çıkarabilmektedir. İlgili belgenin alınmasıyla mirasçılık sıfatının ispat edilir ve miras bırakanın terekesi üzerinde tasarrufta bulunulabilir. Mirasçılık belgesinde hem bu belgeyi talep edenin hem de diğer mirasçıların miras hakkı ve payları yer alır. 

Veraset ilamının noterden alınabilmesi için gerekli belgeler Türkiye Noterler Birliğinin internet sayfasında belirtilmiştir: mirasçının kimlik bilgileri, miras bırakanın T.C. kimlik numarası ve noterde verilen başvuru formunun doldurması yeterlidir.

Sulh Hukuk mahkemesinden de mahkemeye hitaben yazılmış bir dilekçeyi tevzi bürosundan teslim ederek de talep edilebilir.

Veraset ilamının çıkarılmasında herhangi bir süre bulunmadığı gibi veraset ilamının geçerliliği için bir süre yoktur. Veraset ilamının geçersizliği için TMK m. 598/3 gereği için mahkemeye ilamın iptali için dava açılabilir. 

KAYBOLAN VERASET İLAMI NOTERDEN NASIL ALINIR?

Kanundaki değişikliklerle noterler de artık veraset ilamı düzenleyebilmektedir. Bu sayede işlemler mirasçılar lehine daha hızlı ilerleyecektir. Fakat her halükarda noterler tarafından mirasçılık belgesi verilmesi mümkün değildir, bazı hallerde sulh hukuk mahkemesinden talep edilmesi gerekir. Hangi hallerde noterlikten veraset ilamının alınamayacağını şu şekilde sıralayabiliriz:

• Yabancı kişiler tarafından mirasçılık belgesi talep edilmesi durumunda,

• Veraset ilamının çıkartılmasında tanık, bilirkişi gibi delillerin gerektiği hallerde

• Miras bırakan ile mirasçı arasındaki soybağının tespit edilememesi gibi mirasçılık durumunun  yeterli düzeyde tespit edilemediği durumlarda,

• Mirasçı ile miras bırakandan birinin ya da bir kısmının ölüm tehlikesinde kaybolduğu veya birlikte vefat ettikleri gibi durumlarda kişilerin ölüm zamanının tespit edilmesinde netlik olmadığı durumlarda,

• Miras bırakanın vasiyetnamesinin bulunması durumunda,

• Mirasçılık belgesi talep eden kişinin miras bırakan ile aralarında soybağı olması amayasal mirasçısı olmaması, 

Bu ve bunlara benzer durumlarda noter tarafından belge çıkarılması mümkün olmadığı için mirasçıların sulh hukuk mahkemesine başvurmaları gerekir. Eğer bu durumların varlığında noterliğe gidilirse noter tarafından “Red Belgesi” verilir ve mirasçının mahkemeye gidecektir.Veraset ilamının kaybolması halinde ise tekrardan çıkarmak isteyen kişiler daha öncesinde başvurdukları ve veraset ilamını çıkaran sulh hukuk mahkemesine tekrardan başvuruda bulunmaları gerekiyor.