Zorunlu Trafik Sigortalarında Eş Değer Parça Uygulaması

Zorunlu trafik sigortası, trafik kazaları sonucu meydana gelen maddi zararların tazmin edilmesini sağlayan temel bir sigorta türüdür. Ancak bu süreçte hasarlı parçaların orijinali mi yoksa eşdeğer parçalarla mı değiştirileceği konusu hem araç sahipleri hem de sigorta şirketleri açısından sıkça tartışma konusudur. Özellikle son yıllarda trafik sigortası orijinal parça veriyor mu veya sigorta orijinal parça takmak zorunda mı gibi sorular sıkça gündeme gelmiştir.

Eşdeğer parça, orijinal parça ile aynı işlev, kalite ve performansa sahip olan, ancak üretici firma tarafından değil, muadil bir üretici tarafından üretilmiş parçayı ifade eder. Bu uygulama, orijinal parçanın temin edilemediği veya aracın yaşı nedeniyle eşdeğer parça kullanımının uygun görüldüğü durumlarda devreye girer. Ancak bazı durumlarda sigorta orijinal parça takmıyor veya yan sanayi parça kullanımında alınabilecek tazminat gibi hususlar araç sahiplerinin mağduriyetine yol açabilmektedir.

Eşdeğer Parça Nedir?

Eşdeğer parça, bir aracın hasar gören orijinal parçası yerine kullanılan, kalite ve performans bakımından aynı özellikleri taşıyan parçadır. Trafik sigortası orijinal parça vermiyor gibi şikayetlerin temelinde genellikle bu uygulama yer alır. Eşdeğer parçanın orijinalinden farkı, üretici firmanın değil, farklı bir tedarikçinin üretmiş olmasıdır. Bu nedenle maliyet bakımından avantaj sağlasa da araç sahipleri bazen bu parçaların kalitesi konusunda endişe duymaktadır.

Araç 3 yaşından küçükse ve hasarlı parçanın tamiri mümkün değilse sigorta şirketi orijinal parça kullanmakla yükümlüdür. Ancak araç 3 yaşından büyükse öncelikli olarak eşdeğer parça uygulaması devreye girer. Eşdeğer parça bulunamaması halinde orijinal parça kullanılabilir.

Eşdeğer Parça Uygulamasının Mevzuattaki Yeri

Eşdeğer parça uygulaması, Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları’nın B.2 maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre:

“Hasar halinde, hasar gören parça, onarımı mümkün değilse veya eşdeğer parça (ya da yeniden kullanılabilir parça) ile değişimine imkân yok ise orijinali ile değiştirilir.”

Bu düzenleme gereği, sigorta şirketleri orijinal parçanın bulunmaması durumunda eşdeğer parça kullanabilir. Ancak eşdeğer parçanın bulunmasına rağmen orijinal parça ile onarım yapılırsa, sigorta şirketinin sorumluluğu eşdeğer parça bedeliyle sınırlıdır.

Eşdeğer parça konusunda yaşanan güven sorunlarını gidermek amacıyla TSE (Türk Standartları Enstitüsü) tarafından “eşdeğer parça sertifikası” uygulaması getirilmiştir. Bu sistem sayesinde kullanılan parçalar kalite testlerinden geçirilmekte ve 2 yıl süreyle sertifikalandırılmaktadır.

Trafik Sigortası Orijinal Parça Vermiyor mu?

Araç sahiplerinin en sık şikayet ettiği konulardan biri, trafik sigortası orijinal parça vermiyor durumudur. Zorunlu trafik sigortası, yalnızca üçüncü kişilerin zararlarını karşılayan bir sigorta türü olduğundan, hasarlı aracın onarımında kullanılacak parçalar konusunda kapsam sınırlıdır. Sigorta şirketleri, maliyetleri düşürmek amacıyla çoğu zaman eşdeğer parça veya yan sanayi parça kullanımına yönelmektedir.

Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları’na göre;

“Hasar gören parça, onarımı mümkün değilse veya eşdeğer parça ile değiştirilebiliyorsa, orijinali yerine eşdeğer (veya yeniden kullanılabilir) parça kullanılır.”

Bu maddeye göre sigorta şirketi, parçanın orijinalini temin etmek zorunda değildir. Ancak bu durum, bazı koşullarda değişiklik gösterebilir:

• Araç 3 yaşından küçükse, orijinal parça bulunamazsa eşdeğer parça kullanılabilir.
• Araç 3 yaşından büyükse, öncelikli olarak eşdeğer parça tercih edilir; ancak bu parça bulunamazsa orijinal parça takılır.
• Araç sahibinin rızası olmadan eşdeğer veya çıkma parça takılamaz. Aksi hâlde araç sahibi itiraz hakkını kullanabilir.

Orijinal Parça Fark Bedeli ve Eşdeğer Parça Tazminatı

Hasar gören bir aracın orijinal parça yerine yan sanayi ya da eşdeğer parça ile onarılması durumunda, orijinal parça fark bedeli ortaya çıkar. Bu fark, orijinal parçanın bedeli ile takılan parçanın bedeli arasındaki tutardır.

Örneğin, aracınızın tamponunun orijinal fiyatı 3.000 TL, sigorta şirketinin taktığı eşdeğer parça bedeli ise 1.500 TL ise hasar farkı tazminatı ya da eşdeğer parça tazminatı talep edebilirsiniz. Bu farkın ödenmemesi durumunda, araç sahibi Sigorta Tahkim Komisyonu’na başvurarak eksik ödemeye itiraz edebilir.

Tazminat Talebinin Dayanakları ve Uygulama Şekli

• Yukarıdaki örneklerde görüldüğü gibi, kullanılan yan sanayi parça bedeli orijinal parça bedelinden daha düşük olabiliyor. Araç sahibi bu fiyat farkını, orijinal parça fark bedeli ya da eşdeğer parça tazminatı olarak sigortadan talep edebilir.
• Örneğin, orijinal farın maliyeti 7.548,37 TL iken sigorta şirketi 4.500 TL muadili bir parça kullandıysa, araç sahibi yaklaşık 3.000 TL fark talep edebilir.
• Bu talepler genellikle Sigorta Tahkim Komisyonu ya da mahkeme aşamasında gündeme gelir. Talebin kabul edilmesi için, farkın karşılaştırmalı ekspertiz raporları ile belgelenmesi gerekir.
• Ekspertiz raporunda, orijinal ve eşdeğer parçaların marka, model, teknik özellikler, işçilik bedelleri, piyasa rayiçleri gibi detaylar gösterilmelidir.

Sigorta Orijinal Parça Takmak Zorunda mı?

Sigorta şirketleri her durumda orijinal parça takmak zorunda değildir. Araç yaşı, hasarın niteliği ve parçanın temin edilebilirliği gibi kriterler değerlendirilir. Ancak sigorta şirketinin araç sahibinin onayı olmadan eşdeğer parça takması hukuka aykırıdır.

Danıştay kararları gereği, araç sahibinin rızası olmadan yeniden kullanılabilir parça veya eşdeğer parça takılması, mülkiyet hakkına müdahale sayılmaktadır. Bu nedenle araç sahibi, eşdeğer parça kullanımı hakkında bilgilendirilmek ve gerekirse itiraz hakkını kullanabilmek zorundadır.

Tedarik İskontosu Nedir?

Tedarik iskontosu, sigorta şirketlerinin anlaşmalı servis ve parça tedarikçilerinden yaptığı indirimleri ifade eder. Bu uygulama sigorta şirketlerine mali avantaj sağlasa da bazen hasar onarım bedelinin düşük tutulmasına neden olabilir. Araç sahipleri, tedarik iskontosu nedeniyle eksik ödenen bedelleri fark tazminatı olarak talep edebilir.

Eşdeğer Parça Uygulamasına İtiraz ve Hukuki Süreç

Eğer araç sahibi, eşdeğer parçanın kalitesi veya performansı konusunda endişe duyuyorsa, bu duruma itiraz etme hakkına sahiptir. Özellikle trafik sigortası orijinal parça veriyor mu sorusunun muhatabı olan sigorta şirketleri, araç sahibinin onayını almakla yükümlüdür.

Eşdeğer parça uygulamasına ilişkin itirazlar, Sigorta Tahkim Komisyonu veya Tüketici Mahkemesi nezdinde yapılabilir. Bu tür davalarda, Ankara hukuk bürosu veya sigorta hukuku alanında uzman bir avukattan hukuki destek alınması önemlidir.

Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk (Trafik) Sigortası Genel Şartlar B.2. Tazminat Ve Giderlerin Ödenmesi başlığı altında bulunan 2.1. maddesine göre;

Hasar halinde, hasar gören parça, onarımı mümkün değilse veya eşdeğer parça veya ömrünü tamamlamış araçlar mevzuatı kapsamındaki araçlardan elde edilen orijinal parça  ile değişimine imkân yok ise orijinali ile değiştirilir. Kaza tarihine göre model yılından itibaren 3 yılı geçmeyen motorlu araçlarda hasar gören parça, onarımı mümkün değilse öncelikle orijinali ile değiştirilir, orijinal parçanın bulunmaması durumunda eşdeğer veya ömrünü tamamlamış araçlar mevzuatı kapsamındaki araçlardan elde edilen orijinal parça ile değiştirilir. Ancak model yılından itibaren 3 yılı geçmeyen motorlu araçta hasar gören parçanın orijinal olmadığı durumda eşdeğer veya ömrünü tamamlamış araçlar mevzuatı kapsamındaki araçlardan elde edilen orijinal parça ile değişim yapılır. Bu paragraf uygulaması sonucu araçta bir kıymet artışı meydana gelse dahi bu fark tazminat miktarından indirilemez.

(Değişik paragraf:RG-2/8/2016-29789) Eşdeğer veya ömrünü tamamlamış araçlar mevzuatı kapsamındaki araçlardan elde edilen orijinal parça ile değişim mümkün olduğu halde, sigortacının bilgisi ve onayı dahilinde olmadan orijinal parça ile onarım sağlanır ise sigortacının sorumluluğu, sigortacının kaza tarihi itibariyle benzer hasarlardaki onarım uygulamasına göre, eşdeğer veya ömrünü tamamlamış araçlar mevzuatı kapsamındaki araçlardan elde edilen orijinal parça bedeli ile sınırlıdır.

Sigorta şirketi, araç onarılsın veya onarılmasın, fatura ibraz edilsin veya edilmesin, araçta meydana gelen gerçek zarardan sorumludur. Sigorta şirketinin, anlaşmalı servis ve parça iskontosu, sigorta şirketinin kendi iç uygulaması olup; servis ve tedarikçi firma ile yaptığı dahili anlaşmadır. Bu dâhili uygulama ve anlaşmaların 3. Kişi durumundaki mağdur araç sahibini bağlamayacaktır. Araçların üçüncü kişilere verdikleri gerçek zararların karşılanması amaçlanır. 

Kaza sonrası araçlarda meydana gelen hasar ile ilgili olarak sigorta şirketi tarafından yapılan ödemenin hasar ve orijinal parça bedeli ile işçilik bedeli arasında uyum olması gerekmektedir.  Yargıtay kararları gereğince müvekkilin aracının onarımı ve hasarının giderilmesinde orijinal parça değerlerinin esas alınması gerekmesi, sigorta şirketinin gerçek zarar bedelinden sorumlu olması gerekmektedir.

İlginizi Çekebilir: Kaza sonrası Hasarsızlık İndirimini Bozmadan Hangi Mini Onarımları Yaptırabilirsin?

Bu konuda emsal teşkil edebilecek Yargıtay kararları;

“Dairemizin 06.11.2013 gün ve 2014/4531Esas-2014/3704 Karar sayılı ilamı ile “…ekspertiz raporunda ve ekspertiz raporunu dayanak alan hükme esas Adli Tıp Kurumu raporunda davacıya ait aracın onarımının hesaplanmasında orijinal parçalar yanında eşdeğer parçaların da esas alındığı anlaşılmaktadır. Gerçek zarar ancak aracın onarımında tamamen orijinal parçalar kullanılmak suretiyle sağlanır. Bu durumda mahkemece, … tamamıyle orijinal parçalar dikkate alınarak, araçtaki hasar kalemleri ve bedeli tespit edilmek suretiyle tazminat miktarının hesaplanması hususlarında ayrıntılı, açıklamalı, denetime elverişli bir rapor alınarak sonucuna göre karar verilmesi gerekirken yazılı olduğu biçimde hüküm kurulması doğru değildir.” T.C. YARGITAY 17. HUKUK DAİRESİ E. 2016/5293 K. 2017/8012 T. 20.9.2017

“Dava, trafik kazasından kaynaklanan maddi tazminat istemine ilişkindir. Somut olayda, hükme esas Adli Tıp Kurumu raporunda davacıya ait aracın onarımının hesaplanmasında orijinal parçalar yanında eşdeğer parçaların da esas alındığı anlaşılmaktadır. Gerçek zarar ancak aracın onarımında tamamen orijinal parçalar kullanılmak suretiyle sağlanır. Bu durumda mahkemece Adli Tıp Kurumu raporunda orijinal parça kullanılarak hesaplanan gerçek hasar miktarının doğru olduğunun kabulü gereklidir. Mahkemece; orijinal parça hesabına göre belirlenen miktar hükme esas alınması gerekirken, yan sanayi yedek parça hesabına göre hüküm verilmesi bozmayı gerektirmiştir.” T.C. YARGITAY 17. HUKUK DAİRESİ E. 2014/15938 K. 2014/13033 T. 30.9.2014

“Somut olayda davacı hasarlı araç davalı tarafça tamir ettirilmiş ve davacı ibra belgesi imzalamış ise de; tamirden bir ay sonra aracın tamiri sırasında orjinal parça kullanılmadığı ve bazı aksamın da tamir edilmediği mahkemece tesbit edilmiştir. Gerçek zarar yukarıdaki ilke kapsamında giderilmemiş olup, gizli ayıp mevcuttur. Davacı hasarlanan parçanın 2.el çıkma parça ile değişimini kabule zorlanamaz. Süresinde tesbit yaptıran ve dava açan davacının BK. 198. maddesine göre ayıplı haliyle kabulü de söz konusu değildir. T.C. YARGITAY 17. HUKUK DAİRESİ E. 2008/2862 K. 2009/682 T. 16.2.2009

denilerek, Yargıtay’ın Yerleşik İçtihatları ile trafik kazası sonrasında hasara uğrayan araçta oluşan orijinal parça farkından kaynaklanan bakiye fark, işçilik bedeli ve  alınan yedek parça için ödenmeyen KDV tutarı farkı da gerçek zarar kalemleri arasında kabul edilmiş ve bu zararın da Z.M.S.S. teminatı dahilinde yer aldığı açıkça  belirtilmiştir.

Dolayısıyla kaza sonrasında aracınızda meydana gelen hasara ilişkin olarak sigorta şirketi tarafından ödenmeyen orijinal parça, işçilik ve KDV ödemesi ile ilgili olarak bakiye fark bulunması halinde bunu tekrardan talep edip tahsil edebilirsiniz. Bu konuda Sigorta Tahkim komisyonu tarafından verilmiş birçok karar bulunmaktadır.

Eş Değer Parça Nasıl Tespit Edilir?

Eşdeğer parçalar için eşdeğer parça sertifikası uygulanmaya başlanmıştır. Bu uygulama 1 Haziran 2015 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Araç tamiri için kullanılacak ürünün Türkiye Standartlar Enstitüsü (TSE) tarafından uluslararası standartlar kapsamında testlerden geçirerek 2 yıllığına belgelendirilmesi gerekiyor. Sigorta şirketleri sigortalılarına eşdeğer parça sertifikası vermek durumundadır. Yani aracın orijinal parçası yerine takılan eşdeğer parçanın orijinale uyguluğunu gösteren TSE sertifikasını ibraz etmesi gerekmektedir. Söz konusu sertifika, araç sigortalarının kapsamı dahilindeki onarımlarda orijinal parça yerine orijinale eşdeğer parça kullanmasını belgelemektedir. Yani sigorta şirketleri, eşdeğer parça kullanımı yaptıkları aracın sahibi olan sigortalıya, bu sertifikayı vermek zorundadır. Eşdeğer parça üretim ve kullanımına yönelik TSE (Türk Standartları Enstitüsü) üretilen parçaları test edip onaylamakta ve araç onarımında TSE’nin onayladığı parçalar kullanılmaktadır. Eğer sigorta şirketi bunu yapmadan çıkma yada TSE belgesi olmayan parça kullanmışsa aradaki bakiye farkı araç sürücülerine ödemek zorundadır.