Kişisel Verileri Yok Etmeme Suçu TCK 138

Kişisel Verileri Yok Etmeme suçu, TCK’nın 138.maddesinde, Özel Hayata ve Hayatın Gizli Alanına Karşı suçlar başlığı altında düzenlenmiştir. Söz konusu suçun kanuni düzenlemesi;

‘’ (1) Kanunların belirlediği sürelerin geçmiş olmasına karşın verileri sistem içinde yok etmekle yükümlü olanlara görevlerini yerine getirmediklerinde bir yıldan iki yıla kadar hapis cezası verilir. 

(2) (Ek: 21/2/2014-6526/5 md.) Suçun konusunun Ceza Muhakemesi Kanunu hükümlerine göre ortadan kaldırılması veya yok edilmesi gereken veri olması hâlinde verilecek ceza bir kat artırılır.’’

TCK madde 138/1 hükmünde verileri yok etmeme suçunun temel hali düzenlenmiştir. Buna göre sistemlerinde bulunan verileri yok etmekle yükümlü olan kimseler, bu verileri yok etmezse suçun temel hali gündeme gelecektir. TCK madde 138/2 hükmünde ise suçun nitelikli hali düzenlenmiştir. Suç konusunun Ceza Muhakemesi Kanunu hükümlerine göre yok edilmesi gereken bir veri olması halinde cezanın bir kat artırılacağı öngörülmüştür.  

Kişisel Verileri Yok Etmeme Suçunun Maddi Unsurları 

A. Fail ve Mağdur

Özgü suç, işlenen suç bakımından failin belirli özellikleri taşımasını ifade etmektedir. Verileri yok etmeme suçunun kanuni düzenlemesi incelendiğinde özgü suç hali görülecektir. Nitekim madde metninde failin, verileri sistem içinde yok etmekle yükümlü olması aranmıştır. Dolayısıyla verileri yok etmeme suçunun faili, bu yükümlülük altında olup ancak görevini yerine getirmeyenler olabilecektir. 

Verileri yok etmeme suçunun mağduru, verileri silinmeyen kişi veya kişilerdir. İlgili suç bakımından mağdur, suçla korunan hukuki değerin de sahibidir.

B. Fiil ve Netice

İhmali hareketli suçlar, yapılması konusunda yükümlülük altında olunan bir eylemin gerçekleştirilmemesi suretiyle işlenmektedir. Verileri yok etmeme suçu bu kapsamda ihmali hareketle işlenebilmektedir. Nitekim kanun metninde yükümlülük altında olunan bir görevin yerine getirilmemesi aranmıştır. 

Verileri yok etmeme suçu bakımından kanunda herhangi bir netice öngörülmemiştir. Suçun kanuni tanımında öngörülen ihmali hareketin icra edilmesiyle suç meydana gelecektir. 

Kişisel Verileri Yok Etmeme Suçunun Manevi Unsurları

Hukukumuzda, düzenlenen suçlar bakımından kast ile sorumluluk hali esastır. Kanun koyucu bir suçun taksirle sorumluluk halini düzenlememişse o suçtan ancak kast ile sorumlu olmak mümkündür. Verileri yok etmeme suçu bakımından TCK’da taksirli sorumluluk hali düzenlenmemiştir. Dolayısıyla ilgili suç ancak kasten işlenebilecektir. 

Kast, Türk Ceza Kanunu’nun 21.maddesinde, suçun kanuni tanımındaki unsurların bilerek ve istenerek gerçekleştirilmesi olarak ifade edilmiştir. Bir diğer ifadeyle kast, öngörülebilir bir neticenin öngörülmesi ve istenmesi yahut en azından kabul edilmesi halinde söz konusu olacaktır. Bu tanımlamadan da anlaşılacağı üzere kastın gündeme gelebilmesi için öngörülebilirlik, öngörme ve isteme yahut kabul etme unsurlarının birlikte bulunması gerekmektedir. 

A. Öngörülebilirlik ve Öngörme 

Herhangi bir suçun değerlendirilmesinde ilk kıstas, herkesçe öngörülebilir olup olmadığıdır. Buna göre TCK kapsamında bir suçtan bahsedebilmek için öncelikle dış dünyaya yansıyacak hareketin veya neticenin aynı durumda bulunan, ortalama zekâya sahip, makul kişiler için öngörülebilir olması gerekmektedir. Bu kişiler için öngörülebilir olmayan durumların varlığı halinde ise kasttan söz edilemeyecektir. 

Kanun koyucu, kast unsuruyla işlenen suçlarda failin iç dünyasındaki kötülüğü, bu kötülüğün yoğunluğunu, suç işleme konusundaki kararlılığını, neticeyi bilmesini ve istemesini cezalandırmaktadır. Fail, kast unsuruyla suç işlerken neticeyi öngörmektedir. Dolayısıyla suçun bilerek işlenmesi halinde artık kast unsuru devreye girecektir.

B. Neticeyi İsteme

Türk Ceza Kanunu’nun 21.maddesi, kast unsurunun varlığı için suça ilişkin neticenin istenmesini yahut en azından kabul edilmesini aramıştır. Buna göre fail, suçu öngörmesinin yanında gerçekleşmesini istemekte en azından gerçekleşeceğini kabul etmektedir.

Suçun Özel Görünüş Biçimleri

A. Teşebbüs

Teşebbüs kurumu, TCK’nın 35.maddesinde, failin, işlemeyi kastettiği bir suçu elverişli hareketlerle doğrudan doğruya icraya başlayıp da elinde olmayan nedenlerle tamamlayamamasından sorumlu tutulması olarak ifade edilmiştir. Bu maddeye göre fail, teşebbüs aşamasında kalan bir suçtan meydana gelen zarar veya tehlikenin ağırlığına göre, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine on üç yıldan yirmi yıla kadar, müebbet hapis cezası yerine dokuz yıldan on beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılacak olup, diğer hallerde verilecek cezanın dörtte birinden dörtte üçüne kadarı indirilecektir.

Verileri yok etmeme suçu, ihmali hareketle işlenebilen bir suçtur. İhmali surette öngörülen icrai hareketlerin gerçekleştirilmesi herhangi bir sebepten dolayı mümkün olmazsa teşebbüs hükümleri söz konusu olacaktır. 

B. İştirak

İştirak, bir suçun birden fazla fail tarafından birlikte işlenme iradesini ifade etmektedir. İştirakten bahsedebilmek için suça birden fazla kişinin katılımı olması ve bu kişilerde suç işlemeye ilişkin ortak bir irade olması gerekmektedir. Bu sebeple iştirak, yalnızca kasten işlenebilen suçlarda gündeme gelebilecektir.

Verileri yok etmeme suçu birden fazla fail ile işlenmeye uygun bir suçtur. İlgili suçun tipikliğe uygun ihmali hareketinin birden fazla fail tarafından yerine getirilmesi halinde suça iştirak söz konusu olacaktır. 

C. İçtimaı

TCK, verileri yok etmeme suçu bakımından ayrıca bir içtima hali düzenlememiştir. Dolayısıyla verileri yok etmeme suçunun içtimaı halinde TCK madde 42 vd. hükümlerinin uygulanması gerekmektedir.

Kişisel Verileri Yok Etmeme Suçu Muhakeme

Verileri yok etmeme suçu şikâyete tabi olmayıp, soruşturma ve kovuşturması re’sen yapılabilmektedir. Söz konusu suç için öngörülen ceza 10 yıl ve daha aşağısı olması ve 5235 sayılı kanunda belirtilen suçlardan da olmaması sebebiyle görevli mahkeme Asliye Ceza Mahkemesi‘dir.

Verilerin Yok Edilmemesi Suçu Önödemeye Tabi Midir?

Önödeme TCK’nın 75.maddesinde düzenlenmiştir. İlgili madde düzenlemesine göre yalnız adli para cezasını gerektiren yahut üst sınırı 6 ayı geçmeyen suçlar önödemeye tabidir. Bahsedilen şartları taşımaması sebebiyle verileri yok etmeme suçu önödeme kapsamında değildir.

Verilerin Yok Edilmemesi Suçu Uzlaştırmaya Tabi Midir?

CMK madde 253 hükmü uzlaştırma kurumunu düzenlemiştir. İlgili düzenlemeye göre soruşturma ve kovuşturması şikâyete bağlı suçlar ile CMK madde 253’te katalog olarak sayılan suçlar uzlaştırmaya tabidir. Buna göre verileri yok etmeme suçu ilgili şartları taşımaması ve CMK 253’te sayılan katalog suçlardan olmaması sebebiyle uzlaştırmaya tabi değildir. 

Kişisel Verileri Yoketmeme Suçu Yargıtay Kararı

Kişisel verilerin ne olduğuna dair Yargıtay 12. Ceza Dairesi 2019/14037 E., 2023/2232 K numaralı kararı:

‘’Kişisel verilerin kaydedilmesi ve verileri hukuka aykırı olarak verme veya ele geçirme suçunun maddi konusunu oluşturan “kişisel veri” kavramından, kişinin, yetkisiz üçüncü kişilerin bilgisine sunmadığı, istediğinde başka kişilere açıklayarak ancak sınırlı bir çevre ile paylaştığı nüfus bilgileri (T.C. kimlik numarası, adı, soyadı, doğum yeri ve tarihi, anne ve baba adı gibi), adli sicil kaydı, yerleşim yeri, eğitim durumu, mesleği, banka hesap bilgileri, telefon numarası, elektronik posta adresi, kan grubu, medeni hali, parmak izi, DNA’sı, saç, tükürük, tırnak gibi biyolojik örnekleri, cinsel ve ahlaki eğilimi, sağlık bilgileri, etnik kökeni, siyasi, felsefi ve dini görüşü, sendikal bağlantıları gibi kişinin kimliğini belirleyen veya belirlenebilir kılan, kişiyi toplumda yer alan diğer bireylerden ayıran ve onun niteliklerini ortaya koymaya elverişli, gerçek kişiye ait her türlü bilginin anlaşılması gerekir.’’

KİŞİSEL VERİLERİ YOK ETMEME SUÇUNDA ŞİKAYET SÜRESİ VE DAVA ZAMANAŞIMI

Kişisel Verileri Yok Etmeme Suçu, takibi şikayete bağlı olan suçlar arasında değildir. Bu suç re’sen takip edilmektedir. Bu yüzden savcılık suçun işlendiğini öğrenir öğrenmez kendiliğinden soruşturmaya başlamalıdır.

Kişisel verileri yok etmeme suçunda dava zamanaşımı süresi 8 yıldır. Bu 8 yıllık süre içerisinde suça ilişkin kovuşturma ve soruşturma yapılabilir.

KİŞİSEL VERİLERİ YOK ETMEME SUÇUNUN ŞARTLARI

​Hukuka uygun olarak elde edilmiş bulunan verilerin ne şekilde yok edileceği, yok edilmesi gereken süre ve şartları kanunlarda özel olarak düzenlenmiştir. Bu süre içerisinde kasten verilerin yok edilmemesi durumunda, kişisel verileri yok etmeme suçu meydana gelmektedir.

​Kişisel verileri yok etmeme suçunun işlenmesi için verilerin hukuka uygun olarak elde edilmiş olması gerekir. Verilerin hukuka aykırı bir şekilde edilmiş olduğu durumda kişisel verileri yok etmeme suçu değil, “kişisel verilerin hukuka aykırı bir şekilde ele geçirilmesi suçu“ oluşmaktadır. Bu suçun oluşması için failin, hukuka uygun şekilde elde edilen verileri yok etmek için gerekli süreyi geçirmiş ve yok etmemiş olması gerekir. Kişisel verileri yok etmeme suçu, ihmal suretiyle kasten işlenebilen bir suçtur.

​Kişisel veri, Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’nda, kimliği belirli veya belirlenebilir gerçek kişiye ilişkin her türlü bilgi olarak tanımlanmıştır. Bundan ötürü kişinin adı, soyadı, doğum tarihi ve doğum yeri onun kesin olarak teşhis edilmesini sağlayan bilgiler değil, aynı zamanda kişinin fiziki, ailevi, ekonomik, sosyal özelliklerine ilişkin bilgiler de kişisel veridir.

Fail

​Fail, kanunumuzda fiili gerçekleştiren kişi olarak tanımlanmaktadır. Kişisel verileri yok etmeme suçu özgü suç niteliğindedir. Bu suç ancak verileri silmekle yükümlü kişiler tarafından işlenebilir.

KİŞİSEL VERİLERİ YOK ETMEME SUÇUNUN CEZASI

​5237 sayılı Türk Ceza Kanunu m.138/1’e göre bu suçun cezasını; “Kanunların belirlediği sürelerin geçmiş olmasına karşın verileri sistem içinde yok etmekle yükümlü olanlara görevlerini yerine getirmediklerinde bir yıldan iki yıla kadar hapis cezası verilir. Suçun konusunun Ceza Muhakemesi Kanunu hükümlerine göre ortadan kaldırılması veya yok edilmesi gereken veri olması halinde verilecek ceza bir kat artırılır.” olarak belirtmiştir.

KİŞİSEL VERİLERİ YOK ETMEME SUÇUNDA ETKİN PİŞMANLIK VE CEZA İNDİRİMİ

​Etkin Pişmanlık, kişinin işlediği suçtan dolayı kendi iradesiyle sonradan pişman olması, suç teşkil eden fiilin meydana getirmiş olduğu olumsuzlukları gidermesi ve ceza adaletine olumlu katkılar sağlaması durumunda başvurulan bir ceza hukuku kurumudur. Bu gibi durumlarda failin cezasının azaltılması veya tamamen ortadan kaldırılası söz konusu olur. Etkin pişmanlık her suç hakkında öngörülmemiştir.

​Kişisel verileri yok etmeme suçunda, etkin pişmanlık yoluyla ceza indirimi veya kaldırılması mümkün değildir.

KİŞİSEL VERİLERİ YOK ETMEME SUÇUNDA ERTELEME, HAGB, ADLİ PARA CEZASI

​Adli para cezası, TCK’da hukuki bir yaptırım niteliğinde, hapis cezasına alternatif seçenek olarak düzenlenen bir yaptırım türüdür.

​Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması, sanık hakkında verilen cezanın, belirli bir denetim süresi içerisinde herhangi bir sonuç doğurmaması, bu süre zarfında kasıtlı bir suç işlenmemesi ve belirlenen yükümlülüklerin yerine getirilmesi durumunda ceza kararının ortadan kaldırılması ve davanın düşmesine yol açan bir ceza muhakemesi kurumudur.

​Erteleme ise mahkemenin verdiği cezanın belirli bir süre için uygulanmasının geri bırakılmasıdır. Mahkeme erteleme durumunda belirlenen cezanın cezaevinde infaz edilmesinden şartlı olarak vazgeçmektedir.

​Kişisel verileri yok etmeme suçu nedeniyle verilen cezanın adli para cezasına çevrilmesi, cezanın ertelenmesi veya hükmün açıklanmasının geri bırakılması mümkündür.