SOSYAL MEDYA YOLUYLA İŞLENEN HAKARET SUÇU VE MANEVİ TAZMİNAT

Sosyal Medya Nedir ve Nasıl Ortaya Çıkmıştır

Sosyal medya, kullanıcının kendi ürettiği içeriği yayınladığı ve paylaştığı online bir ağdır. Sosyal medya birçok kişi tarafından aktif olarak kullanılmaktadır. Bu sayede erişim kolaylaşmakta, kullanıcılar içerikleri, makaleleri, haberleri, düşünceleri, günlük yaşanan olayları, fotoğrafları sosyal medya aracılığı ile görebilmekte görüşlerini yine bu sosyal ağ ile yansıtabilmektedir.

Sosyal medya insanların birbirleriyle daha etkin ve hızlı iletişim kurmak istemesinin bir sonucu  ortaya çıkmıştır. Sosyal medya ilk olarak 1971 yılında iki tane yan yana duran bilgisayarın birbirine e-mail atmasıyla başlamıştır. 1971 yılında atılan ilk mail ile sosyal medyanın ortaya çıkmış 1994 senesinde ilk blog sayfası kurulmuştur. Takip eden senelerde ask.com ve classmates.com arama motorları kurulmuş bunların devamında 2000 yılında şuanda kullandığımız wikipedia kurulmuştur. 

Sosyal medya insanların hayatında bu kadar hızlı yer etmişken, günlük yaşamlarının her anına hakim olmuştur. 2004 yılında kurulan Facebook insanları sosyalleşme açısından büyük katkısı olmuştur. Facebook’un devamında twitter instagram gibi fikir, düşünce ve fotoğrafların paylaşıldığı platformlar ortaya çıkmıştır. Geçmişteki radyo, gazate gibi medya organlarının yerini internet siteleri, formlar ve sosyal medyaya bırakmıştır. Bugün Facebook’un 1.5 milyar kullanıcıya ulaşmasının temeli insanların  sosyalleşme ihtiyacıdır. 

Her ne kadar sosyal medya erişimi kolaylaştırmakta, insanların düşünce fikirlerini özgürce ifade edebilmelerini sağlamakta ise de sosyal medya kaliteli kalitesiz, düzeyli düzeysiz birçok kişi, olay ve olguya açık bir yerdir. Bu sebeple avantajları olduğu kadar dezavantajları da vardır.

Sosyal Medyada Hakaret Suçu Nedir Ve Hangi Hallerde Oluşur

Kişi içinde bulunduğu toplum gereği onuruna, şeref ve haysiyetine başkalarının saygı göstermesini istemektedir. Kişinin ait olduğu toplumda saygın olmasına, onur, şeref ve haysiyetinin sayılmasına hakkı vardır. Bu hak kişinin en temel hakkıdır. İşte kişinin onurunun, şeref ve haysiyetinin ihlali halinde hakaret suçu oluşur. Bu suçun faili istisnasız herkes olabilir. Suçun mağduru ise suçla ihlal edilen hukuki değeri korunan kişidir. Suçun mağduru ölü bir kimse olabilir bu durumda suçun takibi mağdurun yakınlarının şikayetlerine bağlanmıştır.

  Sosyal Medya, bireylerin internet üzerinden birbirlerine yaptıkları paylaşımlar, birbirlerine fikirlerini açıkladığı sosyal bir ağ haline gelmiştir.  Örneğin; facebook, youtube, instagram gibi sosyal medya araçlarının ve anlık paylaşımların yapıldığı twitter gibi, bunların yanında, e-posta, iletişim ve mesajlaşma programları gibi başka bir deyişle, kişilerin sosyal medya yoluyla yaptıkları tüm bilgi ve içerik paylaşımları sosyal medyayı oluşturur. 

TCK’nın 125. maddenin 2. fıkrasında, fiilin, mağduru muhatap alan sesli, yazılı veya görüntülü bir iletiyle ilenmesi halinde’’ huzurda işlenmiş sayılacağı düzenlenmiştir. Sosyal medya yoluyla gerçekleştirilen hakaret suçu internet, ses, yazı ve görüntüyü de içerebilen çok yönlü iletişim aracı olmasından dolayı, sosyal medya yoluyla yapılan hakaret suçu, huzurda yapılmış sayılır.

Sosyal medya üzerinden hakaret suçunda, fiilin bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığını rencide edecek nitelikte olması gerekmektedir. Bu bağlamda örneğin beddua niteliğinde olan “Allah belanı versin” cümlesinin, onur, şeref ve saygınlığını rencide edici boyutta olmayıp, ağır eleştiri ve beddua niteliğinde olması nedeniyle, hakaret suçunun unsurlarının oluşmadığı hususu Yargıtay içtihatlarında yer almaktadır. 

Kişilere yönelik her türlü ağır eleştiri veya rahatsız edici sözlerin hakaret suçu bağlamında değerlendirilmemesi, sözlerin açıkça, onur, şeref, ve saygınlığı rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnadını oluşturması gerekmektedir. Olay günü sanık …’nun, “Allah belanı versin” şeklindeki beddua niteliğinde olan sözlerinin, müşteki ve katılanların onur, şeref ve saygınlığını rencide edici boyutta olmaması nedeniyle hakaret suçunun unsurlarının oluşmadığı gözetilmeden, hakkında mahkumiyet kararı verilmesi, Yargıtay 18. Ceza Dairesi 2019/7321 E.  ,  2020/4136 K. sayılı ilamı ile bozulmuştur.

İddianamede, sanığın müştekiye “Allah belanı versin, sen erkek değilmişsin” diyerek hakaret ettiği belirtilmesine karşın Yerel Mahkemece “öldürecektim şerefsizi” dediğinin kabul edildiği olayda, sanığın ve müştekinin mahkeme huzurunda alınan beyanlarında sanığın müştekiye “Allah senin belanı versin” dediğini belirtmeleri, tanıklardan …’ın mahkeme beyanı dışında sanığın müştekiye “öldürecektim şerefsizi” dediğini belirten bir beyanın bulunmaması ve “Allah senin belanı versin” sözünün beddua niteliğinde olup hakaret suçunun unsurlarını içermemesi karşısında; sanığın atılı suçu işlediğine dair her türlü şüpheden uzak, kesin ve somut delillerin nelerden ibaret olduğu ve hakaret suçunun ne şekilde oluştuğu, unsurlarının ne şekilde gerçekleştiği açıklanmadan, CMK’nın 230/1-b maddesine aykırı olarak yetersiz gerekçeyle hakkında mahkumiyet kararı verilmesi Yargıtay 18. Ceza Dairesi 2019/8593 E.  ,  2019/17035 K. sayılı ilamı ile bozulmuştur.

Açıklanan Yargıtay kararlarından anlaşıldığı üzere sosyal medya üzerinden ‘’Allah Senin Belanı Versin’’ cümlesinin, onur, şeref ve saygınlığını rencide edici boyutta olmayıp, ağır eleştiri ve beddua niteliğinde olması nedeniyle, hakaret suçunun unsurlarının oluşmayacağı anlaşılmaktadır

Sosyal medya yoluyla işlenen hakaret suçunun, kanunlarımızda özel bir düzenlemesi mevcut değildir. Suçun oluşumunda TCK’nın hükümleri esas alınmaktadır. Hakaret suçu Türk Ceza Kanunun 125. Maddesinde düzenlenmektedir. Suç “Bir kimseye onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat eden ya da yakıştırmalarda bulunmak veya sövmek suretiyle bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldıran kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adli para cezasıyla cezalandırılır.” şeklinde tanımlanmaktadır. Aynı maddenin 2. fıkrasında “Fiilin mağduru muhatap alan sesli, yazılı veya görüntülü bir iletiyle işlenmesi…” halinde de aynı cezanın verileceği söylemektedir. 3. Fıkrada ise, suçun ağırlaştırıcı sebepleri sayılmakta, yine 4. Fıkrada ise, suçun alenen işlenmesini veya basın yayın yoluyla işlenmesini cezayı arttıran sebep olarak saymaktadır.  Yukarıda açıkladığımız gibi, yasa koyucu hakaret suçunu, kişinin onuruna, şerefine ve haysiyetine aşağılanmasını, düşünce ve açıklama özgürlüğünün zedelenmesine sebebiyet verecek davranışlar şeklinde açıklamıştır.

Mağdura telefon, mail, mektup vb. gibi iletişim yöntemleri kullanılarak yapılan hakaret de mağdurun yüzüne karşı yapılmış sayılır. Fakat burada aleniyet unsurunun varlığı önemlidir. Şöyle ki alenen işlenen hakaret suçunda kanun maddesi cezanın altıda bir oranında artırılacağını öngürmüştür.

Telefonda mesaj çekmenin yanı sıra arama suretiyle hakaret içerikli fiillerde bulunulması durumunda da aleniyet unsurunun varlığından söz edilemeyecektir. ‘Sanığın telefonunda hakaret etmesi eyleminde, aleniyet unsurunun oluşmadığı gözetilmeden, yerinde olmayan gerekçeyle TCK’nın 125/4. Maddesinin uygulanması bozmayı gerektirir.” Yargıtay 4. Ceza Dairesi 2013/8835 E. 2015/23910 K. Sayılı kararı

 Sosyal medya yoluyla hakaret suçunun oluşabilmesi için yapılan hakaretin şart bağlı olmaması gerekir. Örneğin böyle bir şey yaparsan şerefsizdir veya gitmezsen şerefsizsin gibi..

Katılanın sanığa göndermiş olduğu mesajda hakkını helal etmeyeceğine yönelik ifadesine sanığın “…bende hakkın varsa Allah rızası için etme, edersen şerefsizsin…” diyerek karşılık verdiğinin anlaşılması karşısında, isnadın şarta bağlı veya bir olasılık halinde dile getirildiği, hakaret etme kastıyla hareket edilmediği gözetilmeden sanığın hakaret suçundan mahkûmiyetine karar verilmesi hukuka aykırıdır (Yargıtay 18.CD – 2016 / 14515 kararı).

Facebook adlı sosyal medya ağı üzerinden yapılan paylaşımlarda mağdurun uygunsuz görüntüleriyle birlikte, telefon numarası yerleşim yeri gibi kişisel bilgilerin paylaştırılması zincirleme hakaret suçuna girdiği Yargıtay tarafından kabul edilen görüştür.

Facebook adlı sosyal paylaşım sitesinde mağdurun adını kullanarak açtığı sahte hesapta cinsel içerikli uygunsuz görüntü ve ibarelere yer verip, mağdurun resimleri, telefon numarası, yerleşim yeri adresi gibi kişisel verilerini onun bilgisi dışında yayımlamak suretiyle zincirleme şekilde hakaret ve tehdit ile verileri hukuka aykırı olarak verme veya ele geçirme suçlarını işlediğinin kabulünde(Yargıtay 18. Ceza Dairesi 2015/1774 E. 2015/12886 K. 09.09.2015 tarihli kararı

Facebook üzerinden yapılan paylaşımda, kişinin, polis memuruna karşı uğradı haksızlık karşısındaki düşüncelerini dillendirme amacıyla yazdığı cümlelerin hakaret suçunu oluşturmayacaktır.

Sanığın Facebook üzerinden yaptığı bir paylaşımda, polis memuruna, devletin gücü arkasına saklanmış, utanmadan sıkılmadan ceza yazıyor bana kimse gelip polisi sev demesin kardeşim o üniformayı giyen kim olursa olsun nefret ediyorum başka şehirlerde arabalarınızı taşlıyorlar sizi taşlıyorlar borunuz bize mi ötüyor bu polisten de şikayetçi olacağım kanun benim için varsa onun için olacak bu kadar da sırtımıza bindiğimizi belli etmeyin kendi halkınızı bu kadar ezmeyin gücünüz yeterse teröristlerle uğraşın…” şeklinde yorum yazması onur şeref ve saygınlığını rencide edici nitelikte olmadığı ve uğradığını düşündüğü haksızlık karşısındaki düşüncelerini dillendirme amacıyla hareket ettiği anlaşıldığından yerel mahkemece sanık hakkında verilen beraat kararında bir isabetsizlik görülmemiştir. 12. Ceza Dairesi 2018/8355 E. , 2019/8343 K sayılı ilamı

Herkese açık bir profil hesabından paylaşılan hakaret içerikli yorumlar aleniyet içerdiği için sanık TCK/125/4 hükmü uyarınca cezalandırılır.

 Facebook adlı sosyal paylaşım sitesinde bir gönderiye yapılan hakaret içerikli yorumlar, Twitter adlı sosyal paylaşım sitesinde herkese açık profilde yapılan hakaret içerikli paylaşımlar vb. fiiller söz konusu olduğunda aleniyet unsurunun varlığı kabul edilecek ve cezada TCK 125/4. Maddesi uyarınca altıda bir oranında artırıma gidilecektir.

Twitter üzerinden yapılan hakaret içerikli bir paylaşımı kendi hesabı üzerinden retweet eden şahsın yapılan yargılaması sonucunda mahkemece beraat kararı verilmiş fakat Yargıtay 18.dairesi bir başkasının hakaret içerikli paylaşımı yeniden paylaşmak hakaret suçunu oluşturabilecektir gerekçesiyle verilen kararı bozmuştur. 

İncelenen dosyada, şüphelinin ad ve soyadının yazılı olduğu @… kullanıcı adlı twitter hesabından müştekiden bahsedilerek paylaşımlar (retweetler) yapıldığının anlaşılması karşısında; CMK’nın 170/2. maddesi uyarınca dosyadaki mevcut delillerin şüpheli hakkında hakaret suçunun işlendiği hususunda iddianame düzenlenebilmesi için yeterli şüphe oluşturduğu açıktır. Şüphelinin eyleminin sübut bulup bulmadığı hususu, tüm kanıtların, mahkemece birlikte tartışılıp değerlendirilmesi sonucu belirlenmesi gerekmektedir. Yapılan açıklamalara göre, şüpheli hakkında kovuşturmaya yer olmadığına ilişkin karar ve bu karara itiraz sonucunda verilen itirazın reddine dair mercii kararı hukuka aykırıdır. 18. Ceza Dairesi 2018/7790 E.  ,  2019/1445 K.sayılı ilamı.

Somut olay değerlendirildiğinde, sanığın twitter isimli sosyal paylaşım sitesinden paylaştığı tweet ve retweeler deki ifadelerle, suçun işlendiği tarihler, paylaşımlarda kullanılan ifade ve resimlerden yola çıkılarak açıkça katılanı kastettiğinin anlaşılması ve bu paylaşımların küçük düşürücü, onur, şeref ve saygınlığını rencide edici boyutta olması nedeniyle hakaret suçunun unsurlarının oluştuğu gözetilmeden beraat kararı verilmesi, hükmü Yargıtay 18. Ceza Dairesi tarafından bozulmuştur. (18. Ceza Dairesi 2016/12944 E. ,  2018/5756 K.)

Twitter üzerinden, Başbakana ve Cumhurbaşkanının onur, şeref ve saygınlığının rencide eden paylaşımlar yapılması suç teşkil etmektedir. 

Sanık, Twitter hesabı üzerinden Türkiye Cumhuriyeti …’ın fotoğrafının bulunduğu, üzerinde ”Annem, babam ve ben yolsuzluk yaparız da sayın Başbakanımız ve ailesi asla” yazılı olan fotoğrafın üstüne ”Hırsızlık bunlarda babadan oğula geçiyor, siyaset kalaylı tencereye benzer, çok durunca bozuluyor” demiştir. Bir başka video üzerine de ”…hırsız, … rüşvetçi” içerikli paylaşımlar yapmıştır. Bunun üzerine katılan tarafından onur, şeref ve saygınlığının rencide edildiğinden bahisle mahkumiyet hükmü kurulması talepli şikayette bulunmuştur. Sanık hakkında asliye ceza mahkemesi tarafından hakaret suçundan beraat kararı verilmiştir. Mahkemenin vermiş olduğu beraat kararına karşılık temyiz başvurusunda bulunulmuştur. Yargıtay, dosya incelemesinde sanığın yapmış olduğu paylaşımları katılanın onur, şeref ve saygınlığını rencide ettiğini belirterek suç yönünden mahkumiyet hükmü kurulması gerektiğini, mahkemenin kurmuş olduğu beraat kararını doğru bulmamıştır. Bütün bu nedenlerle mahkemenin kurmuş olduğu hüküm Yargıtay tarafından bozulmuştur. (Yargıtay 18. Ceza Dairesi 2016/3877 Esas, 2018/3394 Karar)

İnternet ve sosyal medya üzerinden hakaret suçunun soruşturulması şikayete bağlıdır. Bunun bir istisnası kamu görevlileri hakkında işlenen hakaret suçunda suçun soruşturması ve kovuşturması şikayete bağlı değildir.

İnternet yolu ile hakaret suçunu işleyen kişi üç aydan 2 yıla kadar hapis ve adli para cezası ile cezalandırılacaktır. Kural olarak suç şikayete bağlı olduğu için, şikayet, fiili ve faili öğrenme tarihinden itibaren 6 ay içerisinde yazılı olarak yapılmalıdır.

Sanığın üzerine atılı hakaret suçunun soruşturulması ve kovuşturulmasının şikayete bağlı olduğu, mağdurun celsede şikayetinden vazgeçtiğini belirtmesi karşısında, CMK’nın … maddesi uyarınca düşme kararı verilmesi gerektiği gözetilmeden, mahkumiyet hükmü kurulması, hükmün bozma sebebidir. Yargıtay 4. Ceza dairesi 2013/40636 E. 2016/3763K. 01.03.2016 sayılı kararı.

İnternet ortamında yapılan hakaret suçunda hangi mahkemenin görevli olacağı hususunda Türk Ceza Kanunu’nda özel bir düzenleme bulunmamaktadır. Dolayısı ile genel hükümler değerlendirildiğinde internet ortamında işlenen hakaret suçu bakımından görevli mahkeme Asliye Ceza Mahkemesi olacaktır.

Taraflar her ne kadar birbirlerini tanımıyor olsa da sosyal medyada paylaşılan suç konusu mesajlar davalılara ait bilgisayarların IP numaralarına ait olması hakaret suçunun oluşmasına yol açar.

  Söz konusu olayda, sosyal medya hesaplarına küfürlü mesaj gönderilmesi üzerine, hesap sahibi tarafından açılan davada yerel mahkeme “davalıların davacıyı hiç tanımıyor olmaları, sosyal, fiziki olarak aralarında manevi tazminata konu eylemi işlemelerini gerektirir bir ilişkinin olmaması, davalıların kişiliği, yapmış oldukları meslek her iki davalının da birbirini tanımamaları” gibi gerekçelerle davayı reddetmiştir. Yargıtay ise bu kararı bozmuştur. Gerekçe de ise, suça konu mesajların gönderildiği bilgisayarların IP numaralarının davalılara ait olduğu, davacının e-posta ve facebook adreslerine mail ve mesaj atıldığı saatlerde, mailin ve mesajın bırakıldığı mail adresine davalıların internete çıkış yaptıkları IP adresi üzerinden bağlantı yapıldığı anlaşıldığı tespitine yer verilmiştir.(YARGITAY 4. HUKUK DAİRESİ ESAS NO: 2016/16612 KARAR NO: 2019/1233 KARAR TARİHİ: 06.03.2019) 

İnstagram hesabının gizli olması ve kullanıcısının tespit edilememesi, kovuşturmaya yer olmadığının kararı verilmesi için yeterli değildir.

İnstagram hesabının gizli olması sebebiyle kullanıcısının tespitinin yapılamadığından bahisle kovuşturmaya yer olmadığına dair kararı, Yargıtay, müştekinin şüpheliye ait olduğu belirtilen cep telefon numarasının sahipliği ilgili kurumdan sorulmadan, isme yönelik herhangi bir araştırma ve bu suretle şüphelinin tespitine yönelik etkin bir soruşturma yapılmadan, kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilmesi ve bu karara yapılan itirazın reddedilmesi hukuka aykırıdır diyerek bozmuştur. Yargıray 18. Ceza Dairesi2019/17898 E.2020/4853 K. sayılı ilamı

Sonuç olarak sosyal medya hesapları üzerinden işlenen bir hakaret suçu söz konusu olduğunda, mağdur, maruz kaldığı durumu tespit altına alması gerekir. İleride yaşanacak verilerin silinmesi durumuyla karşı karşıya kalmamak için bu önlem gereklidir. Aksi taktirde mağdur internet adresi üzerinden silinen veriyi ispatlamakta güçlük çekecektir. Bu konuda Türkiye Noterler Birliği e-tespit yöntemiyle, hakaret edilen paylaşım sayfasının bir kopyasını alarak, bunun daha sonra kullanabilmeyi ve savcılık şikayetine konu olabilmesi sağlanır. Adres satırları, yapılan hakaretler, insan onurunu zedeleyecek paylaşımlar kopyalanarak, ilgili bölüme yapıştırılıp e-tespit işlemi yapılabilir. Failin suçunu inkar etmesi halinde, yapılan paylaşımın, sosyal paylaşım sitesinin sunucusu üzerinden şüpheye yer vermeyecek şekilde paylaşıldığının tespiti gerekir. Failin hakaret fiilini ifade alınma aşamasında ikrar ederse bu iddianame düzenlemek için yeterli delil sayılır.

İlginizi Çekebilir: Poli̇sli̇k mesleği̇ne gi̇ri̇şte sağlik şarti sebebi̇ i̇le elenme ve bu i̇şleme karşi açilabi̇lecek dava

Manevi Tazminat

Manevi tazminat, kişilik hakkı saldırıya uğrayan tarafın, bozulan ruhsal dengesini telafi etmek, manevi değerlerindeki eksilmeyi karşılamaktır. Duyulan elem ve ıstırabın kısmen iadesini amaçlamaktadır. Kişilik hakkının zedelenmesinden zarar gören, uğradığı manevi zarara karşılık manevi tazminat adı altında para ödenmesini isteyebilir.

Borçlar Kanununun 56. maddesinde düzenlenen manevi tazminatta, kusurun gerekmediği, ancak takdirde etkili olabileceği, 22.6.1966 tarih ve 1966/7 Esas 1966/7 Karar sayılı İçtihadı Birleştirme Kararında açıkça vurgulanmıştır. Bu kararın gerekçesinde, takdir olunacak manevi tazminatın tutarını etkileyecek özel hal ve şartlar da açıkça gösterilmiştir. Bunlar, her olaya göre değişebileceğinden, hakim bu konuda takdir hakkını kullanırken, ona etkili olan nedenleri de karar yerinde objektif ölçülere göre isabetli bir biçimde objektif olarak gösterilmesi gerekmektedir.

Sosyal medya üzerinden hakarete uğrayan mağdurların, kişilik haklarına saldırı nedeniyle manevi tazminat ve o hakaret içeren yorumların kaldırılmasını talep etme hakları vardır. Mahkeme manevi tazminatı miktarını, yapılan eylemin ağırlığına, kusura ve tarafların sosyal ve ekonomik durumuna göre belirleyecektir. 

Diyarbakır 4. Asliye Hukuk Mahkemesi’nde görülen davada, şahsın Devlet ve Millet’e verdiği zararın” nelerden ibaret olduğunu açıklayıp, delillerini gösteremediği, davalının mesaj yoluyla davacının faaliyetlerini, incitici beyanlarla kötülediği, gerekçesiyle 20 bin lira manevi tazminat ödemesine hükmedildi. Yargıtay 11.Hukuk Dairesi, 2019/5267 sayılı kararı ile tarafların temyiz kararlarını reddederek mahkemenin kararını onayladı.

Hakaret hukuka aykırı bir haksız fiildir. Haksız fiilden doğan sorumluluklar TBK’da düzenlenmiştir. Kanunun deyişi ile “Kusurlu ve hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar veren, bu zararı gidermekle yükümlüdür.’’ Burada ki kusurun belirlenmesinde hakim ceza yargılamasındaki tahkikat ile bağlı değil ise de maddi olguların değerlendirilmesi bakımından ceza yargılaması hakime fayda sağlayacaktır. Hakim tazminat davasında tarafların sosyal ve ekonomik durumlarını göz önünde bulundurmalıdır.

Davaya konu edilen olay incelendiğinde, davalının davacıya hakaret ettiği taraf anlatımları, tanık beyanları ve ceza dosyası ile sabittir. Bu durum davacının kişilik haklarına saldırı niteliğindedir. Mahkemece uygun bir miktar manevi tazminata hükmedilmesi gerekirken Yargıtay 4. Hukuk Dairesi, 2015/1568 E. 2016/421 K. 14.01.2016 tarihli kararı.