Gelir Vergisi Hesaplama Nasıl Yapılır?

Gelir Vergisi Hesaplama Nasıl Yapılır? Gayrimenkul sahiplerinin kiralama sonucunda elde ettikleri gelir için ödenen vergi kira gelir vergidir. Kira gelir vergisinin hesaplaması vergi mevzuatına göre belirlenip, yapılır. Gelir Vergisi Kanunu 70. Maddesinde detaylıca ele alınmıştır. İlk önce yapılması gereken kira geliri elde eden kişinin beyanname verme zorunluluğunun olup olmadığına bakmaktır. Çünkü beyanname verme zorunluluğu olanlar, kira gelir vergisini verdikleri beyanname üzerinden öderler. Ülkeme kira gelir vergisinin oranları, kişinin gelir dilimine göre değişiklik gösterir. Kira gelir vergisinde, kazançlar alt sınırından değerlendirildiğinden kazanca göre muafiyet ve indirim uygulanacaktır. Gelir dilimlerine göre belirlenen vergi oranları vergi mevzuatlarıyla belirlenir ve güncellenir. 

Hesaplama yapılırken ilk önce net kira gelirini belirlemek gerekir. Kira gelirinden giderler düşüldüğünde net kira geliri çıkar. Düşülen kira giderleri arasında emlak vergisi, onarım ve bakım giderleri, sigorta masrafları gibi masraflar vardır. Çıkarılan giderlerden sonra net kira gelirinden belirlenen oranlarla vergi hesaplaması yapılır. Kira gelir vergisi yıllık olarak ödenir. Kira gelir vergisi ödemekle yükümlü kişiler düzenli olarak gelir kira beyannamesi vermelidir. 

İlgili Makale: Vergi Affı, Vergi Affı Çıkacak mı?

KONUT KİRA GELİR VERGİSİ HESAPLAMA

Gayrimenkul sahibi kişinin, kiradan elde ettiği gelir için ikamet ettiği yerdeki en yakın vergi dairesine yıllık gelir vergisi beyannamesi verme zorunluluğu vardır. Gelirin elde edildiği yılı izleyen Mart ayında bu beyanname verilir ve vergi dairesi tarafından tahakkuk edilen gelir vergisi mart ve temmuz aylarında iki taksitle ödenebileceği gibi tek seferde de ödenebilir.Mükellefler Gelir İdaresi Başkanlığının web sitesi üzerinden de gelirlerini beyan edebilmektedir. Hesaplamasında birçok parametre bulunan konut kira gelir vergisi, Gelir İdaresi Başkanlığınca hesaplanmaktadır. Bir vergi cezası durumu yaşanmaması ve doğru şekilde beyanda bulunulabilmesi için Gelir İdaresi Başkanlığının sitesinde  bulunan beyan rehberinden faydalanmak iyi olacaktır. 

Konut kira gelir vergisinin oranları 2024 yılı içerisinde şu şekilde belirlenmiştir: 

• 70.000 TL’ye kadar                                                                              %15

• 150.000 TL’nin 70.000 TL’si için 10.500, fazlası                               %20

• 550.000 TL’nin 150.000 TL’si için 26.500 TL, fazlası                       %20

• 1.900.000 TL’nin 550.000 TL’si için 134.000 TL, fazlası                  %35

• 1.900.000 TL’den fazlasının 1.900.000 TL’si için 607.000 TL, fazlası %40

Bu vergilendirmeden sorumlu olabilmek için kişinin yıllık olarak belirlenen tutarın (2024 yılında 33.000 TL) üzerinde kira geliri elde etmesi gerekir.

EMLAK GELİR VERGİSİ HESAPLAMA

Emlak geliri, konut ya da işyeri kiralamalardan elde edilen gelirdir. Emlak vergisi ile emlak gelir vergisi farklı vergi türleridir. Emlak vergisi kişinin sahip olduğu ev, arsa, bina vb. taşınmazlar için devlet tarafından belirlenen tutardaki vergidir. Mülkü bulunan her vatandaş emlak vergisi ödemekle mükelleftir. Emlak gelir vergisi ise bu taşınmazların kiraya verilmesinden elde edilen gelirden alınan vergi türüdür. Gelir Vergisi Kanunu madde 70’te : “Gayrimenkul sermaye iradının tarifi: 

Madde 70 – Aşağıda yazılı mal ve hakların sahipleri, mutasarrıfları, zilyedleri, irtifak ve intifa hakkı sahipleri veya kiracıları tarafından kiraya verilmesinden elde edilen iratlar gayrimenkul sermaye iradıdır.

1. Arazi, bina (Döşeli olarak kiraya verilenlerde döşeme için alınan kira bedelleri dahildir.), maden suları, menba suları, madenler, taş ocakları, kum ve çakıl istihsal yerleri, tuğla ve kiremit harmanları, tuzlalar ve bunların mütemmim cüzileri ve teferruatı….”  Şeklinde devam eden maddede kira gelirine konu edinilen mallar ve haklar düzenlenmiştir. Emlak gelir vergisi de konut kira gelir vergisi ile aynı vergi türü olduğu için yukarıda yapılan açıklamalar burada da geçerlidir.

YILLIK GELİR VERGİSİ HESAPLAMA

Gelir vergisi, hukuken hak ve yetki kullanabilen kişilerin gelirleri üzerinden alınan vergidir. Gelir  Vergisi Kanununda bu vergiye tabi gelirlerin ne olduğu sıralanmıştır: Ticari kazançlar, ücretler, zirai kazançlar, gayrimenkul sermaye iratları, serbest meslek kazançları, menkul sermaye iratları, diğer kazanç ve iratlar. Ülkemizde gelir vergisi kişisel kazançlar üzerinden alınır. Girdinin türüne göre değişen oranlarda uygulanır. Vatandaşlar yıllık gelir vergisi beyannamesini izleyen yılın mart ayının son gününe kadar verebilir. Mükellefler ikamet ettikleri yerdeki vergi dairesine, iş yerinin bulunduğu yerdeki vergi dairesine ya da bankalar kanalıyla vergi ödemesini yapabilirler. Her yıl belirlenen vergi oranları ve gelir vergisi dilimleriyle gelir vergisi hesaplanır. 2024 yılı ücret dışı gelirlerin vergilendirme oranlarınabakacak olursak: 

• 110.000 TL’ye kadar                                                           %15

• 230.000 TL’nin 110.000 TL’si için 16.500 TL Fazlası         %20 

• 580.000 TL’nin 230.000 TL’si için 40.500 TL Fazlası         %27

• 3.000.000 TL’nin 870.000 TL’si için 213.300 TL Fazlası    %35

• 3.000.000 TL’den fazlasının 3.000.000 TL’si için                %40 

          958.800 TL, Fazlası

Gelir vergisi hesaplama ile kişilerin yıllık kazançları belirlenerek matrahı oluşturup bunun üzerinden belirlenen orana çıkan vergi miktarı hesaplanır. Meslek ve mali durum vb faktörler gelir vergisinin miktarında değişiklik olmasında etkendir. Kamu harcamalarının finanse edilmesi açısından gelir vergisi devlet için önemli bir gelir kaynağıdır. Burada belirtilen parametrelerle kazancınız ne kadarsa ona göre ödememiz gereken yüzdelik dilimi öğrenmiş oluruz. Yani mükellefler gelirlerinin girdiği dilimlere göre oransal hesaplamalarını yapabilir. Bir işverene bağlı çalışan kişilerin işyerlerinden sağladıkları kazançları beyan etmeleri gerekmez. Zaten işveren çalışanına ödeme yaparken gelir vergisini keserek ödeme yapar.Yukarıdaki parametreye göre vergiye konu gelir 100.000 TL ise tahakkuk eden vergi miktarı 15.000 TL’dir. (Yani 100.000 x %15)

GELİR VERGİSİ MATRAHI HESAPLAMA

Gelir vergisi matrahının doğru belirlenmesi verginin ödenmesinde son derece etkili bir detaydır. Matrahın hesaplanması için tüm gelir ve gider kaynaklarının belgelenmesi iyi olacaktır. İlgili mevzuatta çeşitli muafiyetler, indirimler bulunabilir. Bu fırsatlarla matrah düşürülerek ödenmesi gereken vergi miktarı azaltılabilir. İşçinin brüt maaşından işsizlik sigortası ve genel sağlık sigortasının çıkarılmasıyla gelir vergisi matrahı hesaplama işlemi yapılır. Yani SGK kesintileri yapıldıktan sonra kalan gelir, gelir vergisi matrahıdır. 2023 yılında alınan kararla birlikte asgari ücret miktarındaki ödemelerde gelir vergisi alınmayacağı açıklandı. Asgari ücret tutarı üzerinden bir örnekle açıklayacak olursak:

Aylık gelir brüt 40.000 TL;

SGK işçi payı                     : 40.000x%14=5.600

İşsizlik sigortası işçi payı :40.000x%1=400 TL

Vergi Matrahı                   : 40.000-(5.600+400)=34.000 TL 

Gelir Vergisi                      :34.000 TLx0,15= 5.100 TL 

Başka bir örnekte yıllık gelir 60.000 TL ve giderler 20.000 TL olsun. Burada gelir vergisi matrahı 60.000-20.000=40.000 TL olarak hesaplanır. 

MAAŞ GELİR VERGİSİ HESAPLAMA

Maaş gelir vergisi hesaplama denildiğinde aslında yukarıda açıkladıklarımızdan pek de farklı bir durum yoktur. Çalışan kişilerin brüt maaşlarından SGK ve işsizlik sigorta işçi payının düşülmesiyle gelir vergisi matrahı hesaplaması yapılır. Kümülatif vergi matrahı vergi dilimini belirleyen tutardır. Sigortalı çalışan kişilerin bir takvim yılı içerisinde gelir vergisine konu olan ödemelerinin toplam tutarındaki gelir vergisi matrahıdır. 

Brüt maaş                           = A

SGK işçi payı                     = Ax0,14

İşsizlik Sigortası İşçi payı   =Ax 0,01

Vergi Matrahı (D)               = A-(B+C)

Aylık Gelir Vergisi             = Dx0,15

Damga vergisi                     = Ax0,00759

Kümülatif Vergi Matrahı    = [A-(B+C)] + geçmiş aylar vergi matrahlar

Net                                       = A-(B+C+E+F)

Ücretli çalışan kişilere uygulanacak gelir vergisi tarifesi de her yıl değişiklik göstermektedir. 2023 yılındaki tarifeye bakacak olursak:

• 70.000 TL’ye kadar                                                                                %15

• 150.000 TL’nin 70.000 TL’si için 10.500, fazlası                                 %20

• 550.000 TL’nin 150.000 TL’si için 26.500 TL, fazlası                       %20

• 1.900.000 TL’nin 550.000 TL’si için 134.000 TL, fazlası                   %35

• 1.900.000 TL’den fazlasının 1.900.000 TL’si için 607.000 TL, fazlası %40

ŞAHIS ŞİRKETİ GELİR VERGİSİ HESAPLAMA

Şahıs şirketinin kanundaki tanımına göre, tek veya birden fazla kişiyle kurulmuş tüzel kişiliği bulunan şirketler şahıs şirketleri olarak adlandırılır. Ticaret Kanuna göre adi, komandit ve kollektif olmak üzere üç farklı türü bulunmaktadır. Genellikle KOBİ olarak da adlandırılan şahıs şirketleri yönetilmesi kolay şirket türlerinden biridir. Limited ve anonim şirkete kıyasla daha küçük yapıdaki bu şirket türünün de gelir vergisi ödeme sorumluluğu vardır.  Şahıs şirketleri her yılın mart ayının belli tarihine kadar kar ya da zararını yıllık gelir vergisi beyannamesiyle beyan etmeleri gerekir.

Bu beyanla birlikte vergi dairesi tahakkuk işlemini gerçekleştirir. Yıllık gelir vergisi beyannamesi kapsamında artan oranlı dilime göre hesaplama yapılır ve vergi tutarı belirlenir. Şahıs şirketlinin vergi oranları elde edilen kazanca göre değişmekte olup, % 15’ten başlayıp %40’a kadar çıkabilir. Tek kişilik şirket vergi oranları ile çok kişilik şirket vergi oranları arasında bir fark yoktur, aynıdır. Şirketin gelir seviyesi arttıkça ödemekle yükümlü olduğu gelir vergisi tutarı da artan orana bağlı olarak artacaktır. Her yıl güncellenen vergi dilimlerine göre şirketlerin gelir düzeyleri doğrultusunda belirlenen oranlardan yararlanılarak gelir vergisi hesaplamaları yapılır.