İhaleden Yasaklama Kararına İtiraz | İptal – Tam Yargı Davası | Süresi – Şartları

2886 sayılı Devlet İhale Kanunu Uyarınca İhaleden Yasaklama Kararına İtiraz ve Bu İşlemlere Karşı Açılacak İptal ve Tam Yargı (Tazminat) Davaları

Bu yazımızda 2886 sayılı kanun çerçevesinde ortaya çıkan ihaleden yasaklama kararına itiraz konusu üzerinde durulacaktır. Konunun özeline girmeden önce kısaca şu hususlara değinmekte önem vardır. Devlet ve yerinden yönetim kuruluşları mal veya hizmet alırken satarken, kiralarken yani geniş anlamda bir kişiyle sözleşme yaparken özel şahıslar gibi serbestçe hareket edemez. Bu işlemler için takip edilmesi gereken bir takım usuller ve kurallar vardır. İşte sözleşme yapmadan önce kimlerle ve hangi koşullarda sözleşme yapılacağının kuralları ihale yöntemi çerçevesinde yürütülmektedir. Devlet ihale kuralları içinde kalarak sözleşme yapabilmektedir.

Ülkemizde ihale işlemlerine dair temel kurallar 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ve 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu çerçevesinde yürütülmektedir.

2886 sayılı Kanunun kapsamı şudur; Genel bütçeye dâhil dairelerle katma bütçeli idarelerin, özel idare ve belediyelerin alım, satım, hizmet, yapım, kira, trampa, mülkiyetin gayri ayni hak tesisi ve taşıma işleri bu Kanunda yazılı hükümlere göre yürütülür.

4734 saylı Kanununda belirtilen idarelerin kullanımında bulunan her türlü kaynaktan karşılanan mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin ihaleleri bu Kanun hükümlerine göre yürütülür.

Bu iki kanun karşılaştırıldığında 4734 sayılı Kanunda sayılan idarelerin konu itibariyle bir sınırının olduğu yani mal ve hizmet alımı ile yapım ihalelerini bu kanun kapsamında yapacağı anlaşılmaktadır. Dolayısıyla genel olarak bu Kanun daha çok devletin harcama yaptığı durumlarda gündeme gelmektedir. Öte yandan 2886 sayılı Kanunda ise alım, satım, hizmet, yapım, kira, trampa, mülkiyetin gayri ayni hak tesisi ve taşıma işleri ihaleyle yapılmaktadır. Dolayısıyla genel olarak devletin kazanç elde ettiği ihalelerde bu Kanun gündeme gelmektedir.

Türk ihale hukukuna ilişkin bu özet bilgiden sonra 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu uyarınca ihaleden yasaklama kararları incelenecektir. İhaleye katılan, ihale kendi üzerinde kalan daha sonra sözleşme imzalayan kişiler bakımından bu süreçte meydana gelebilecek bir takım hukuksuzlukların önlenmesi ve ihalenin açıklık ve rekabet ilkeleri uyarınca sağlıklı bir şekilde yapılabilmesi sonuçta hedeflenen kamu yararının gerçekleşebilmesi için bir takım müeyyideler öngörülmüştür. Bunlardan biri de “ihaleden yasaklama” kararıdır.

2886 Sayılı Kanun Çerçevesinde İhaleden Yasaklamanın Şartları

2886 sayılı Yasanın 83. ve 84. maddelerinde yasaklamanın koşulları tek tek sayılmıştır. Buna göre aşağıdaki fiilleri işleyen kişiler ihaleden yasaklanacaklardır;

1. Hile, desise, vait, tehdit, nüfuz kullanma ve çıkar sağlama suretiyle veya başka yollarla ihaleye ilişkin işlemlere fesat karıştırmak veya buna teşebbüs etmek,
2. Açık teklif ve pazarlık usulü ile yapılan ihalelerde isteklileri tereddüde düşürecek veya rağbeti kıracak söz söylemek ve istekliler arasında anlaşmaya çağrıyı ima edecek işaret ve davranışlarda bulunmak veya ihalenin doğruluğunu bozacak biçimde görüşme ve tartışma yapmak,
3. İhale işlemlerinde sahte belge veya sahte teminat kullanmak veya kullanmaya teşebbüs etmek, taahhüdünü kötü niyetle yerine getirmemek, taahhüdünü yerine getirirken idareye zarar verecek işler yapmak veya işin yapılması veya teslimi sırasında hileli malzeme, araç veya usuller kullanmak,
4. Üzerine ihale yapıldığı halde usulüne göre sözleşme yapmayan istekliler ile sözleşme yapıldıktan sonra taahhüdünden vazgeçen ve mücbir sebepler dışında taahhüdünü sözleşme ve şartname hükümlerine uygun olarak yerine getirmeyen müteahhit veya müşteriler hakkında da, ihaleyi yapan bakanlık veya ilgili bakanlık tarafından, bir yıla kadar ihalelere katılmaktan yasaklama kararı verilir.

Yukarıdaki eylemlerin ilk üçünün, ihale aşamasında yani sözleşme imzalanmadan önceki süreçte tespit edilmesi halinde bu kişilerin ihaleye katılmaları o idare tarafından engellenir. Bunun yanında sayılan fiilleri işleyenler haklarında bir yıla kadar bütün ihalelere katılmaktan yasaklama kararı verilir.

İhaleden Yasaklama Kararını Vermeye Yetkili Makamlar Kimlerdir

Kanunda yasaklılık kararlarının ihaleyi yapan bakanlık veya ilgili bakanlık tarafından yapılacağı belirtilmektedir. Buna göre bir ihaleyi bir bakanlık yapıyorsa bu süreçte verilecek yasaklılık kararlarını da bu bakanlık verecektir. Şayet bir bakanlık değil bir kamu kurumu yahut bir belediye veya il özel idaresi yapıyorsa ilgili bakanlık tarafından yasaklılık kararı verilecektir. Mesela bir üniversitenin yaptığı ihalede yasaklılık kararı Milli Eğitim Bakanlığı tarafından verilecektir. Bir belediye ihalesi bakımından da İçişleri Bakanlığının yetkili olduğu söylenebilir.  İhaleden yasaklama kararı verilecek ise bu kararın mutlaka Kanunda belirtilen makam tarafından verilmesi gerekmektedir. Aksi halde bu kararlar idare mahkemesi tarafından iptal edilecektir. Uygulamada yasaklılık kararının bir form şeklinde düzenlendiği ve burada ilgili bakanlığın bilgisine de yer verildiği görülmektedir. Formun bu bölümüne bakarak yetkili merciin doğru olup olmadığı anlaşılabilir.

Öte yandan “İhale işlemlerinde sahte belge veya sahte teminat kullanmak veya kullanmaya teşebbüs etmek, taahhüdünü kötü niyetle yerine getirmemek, taahhüdünü yerine getirirken idareye zarar verecek işler yapmak veya işin yapılması veya teslimi sırasında hileli malzeme, araç veya usuller kullanmak” fiili nedeniyle haklarında ceza kovuşturması yapılanlar hakkında da “hükmolunacak ceza ile birlikte bir yıldan üç yıla kadar bütün ihalelere girmekten mahkeme kararı ile yasaklama kararı” verilmektedir.  Bu yasaklama kararı idari bir karar olmayıp ceza mahkemesi tarafından verilmektedir.

İhaleden Yasaklama Kararı Nasıl Verilir?

İhaleyi yapan idareler, ihalelere katılmaktan yasaklamayı gerektirir bir durumla karşılaştıkları takdirde, gereğinin yapılması için bu durumu ilgili bakanlığa bildirmekle yükümlüdürler. İlgili bakanlık da ihaleden yasaklılık kararını verir ve bu durumun ilan edilmesi için Resmi Gazete’ye gönderir. Bundan sonra yasaklılık kararının ayrıca ilgili kişiye de tebliğ edilmesi de gerekmektedir. Resmi Gazete’de ilan edilmesi ilgili kişi için bir tebliğ sayılmaz. Dolaysıyla dava açma süresi de başlamamış olur.

İhaleden Yasaklama Kararına İtiraz | İptal ve Tam Yargı Davası

2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu uyarınca yasaklama kararına karşı bu kararın tebliğinden itibaren 60 gün içinde ilgili bakanlığa itiraz edilebilir yahut bu işleme karşı 60 gün içinde idare mahkemesinde iptal davası da açılabilir.

İhaleden yasaklama kararları ivedi yargılama kapsamında olmadığı için dava açma süresi tebliğden yahut öğrenmeden itibaren 60 gündür. İdare mahkemeleri tarafından verilen yasaklılık kararının doğru yetkili makam tarafından verilip verilmediği araştırılır. Şekli koşullara uyulup uyulmadığı da incelenecek konulardan birisidir. Öte yandan 83 ve 84. Maddede sayılan fiiller dışında başka bir fiil nedeniyle yasaklılık kararı verilmesi durumunda da işlem hukuka aykırı olacaktır. Bunun yanında Kanunda 1 yıla kadar yasaklılık kararı verilebileceği belirtilmektedir. Bu durumda mahkeme işlenen fiil ile verilen ceza süresinin orantılı olup olmadığını da irdeleyecektir. Mesela 6 aylık bir yasaklama süresi ile amaç gerçekleşebilecek iken 1 yıl süreyle yasaklılık kararı verilmesi hukuka aykırıdır. Ayrıca bu yaptırımın maksadı tüm işlemlerde olduğu gibi kamu yararıdır. Kişisel saiklerle verilen yasaklama kararlarının da idare mahkemesinin incelemesine tabi olacağı açıktır. Bu sayılan hususlar bakımından tespit edilecek bir hukuka aykırılık yasaklılık kararının iptaline neden olacaktır.

İptal kararından sonra bu yasaklama nedeniyle uğranılan maddi veya manevi (ticari itibarın zedelenmesi) bir zarar meydana geldiyse bu durumda idareden tazminat talep edilebileceği de tabiidir. Başka bir ifade ile tam yargı (tazminat) davası açılabilir.

Av. Fatih Tahancı

Avukat Fatih Tahancı, 2015 yılında Hukuk Fakültesini tam burslu, onur öğrencisi olarak Ankara’da tamamlamıştır. Avukatlık stajını Ankara Barosu nezdinde; sigorta hukuku, tazminat hukuku, iş hukuku, icra hukuku ve idare hukuku konularına odaklanmış çeşitli avukatlık bürolarında staj yaparak tamamlamıştır. Avukat Fatih Tahancı Çankaya/Ankara’da bulunan Tahancı Hukuk Bürosu’nda avukatlık faaliyeti göstermektedir.