İnsan Ticareti Suçu

İnsan Ticareti suçu 5237 sayılı Türk ceza Kanunu’nun Uluslararası Suçlar kısmı Göçmen Kaçakçılığı ve İnsan Ticareti Bölümünde 80. Maddede düzenlenmiştir.

Zorla çalıştırmak, hizmet ettirmek, fuhuş yaptırmak veya esarete tâbi kılmak ya da vücut organlarının verilmesini sağlamak maksadıyla tehdit, baskı, cebir veya şiddet uygulamak, nüfuzu kötüye kullanmak, kandırmak veya kişiler üzerindeki denetim olanaklarından veya çaresizliklerinden yararlanarak rızalarını elde etmek suretiyle kişileri ülkeye sokan, ülke dışına çıkaran, tedarik eden, kaçıran, bir yerden başka bir yere götüren veya sevk eden ya da barındıran kişi TCK 80 gereği İnsan Ticareti Suçu kapsamında cezalandırılır.

Bu yazımızda: insan ticareti suçu nedir, insan ticareti suçunun oluşmasının şartları nelerdir, suçla korunan hukuki yarar nedir, suçun maddi unsurları nelerdir, suçta hukuka aykırılık unsuru nasıl oluşur, suçun özel görünüş biçimleri nelerdir, suça teşebbüs nasıl mümkün olur, suçların içtiması ve iştiraki nasıl olur, suçta zamanaşımı süresi ne kadardır, davada görevli ve yetkili mahkeme neresidir, suçta mahkeme muhakeme usulü nasıldır gibi sorulara yanıt vermeye çalışacağız.

İNSAN TİCARETİ SUÇU NEDİR ?

İnsan Ticareti 5237 Sayılı Uluslararası Suçlar Kısmı, Göçmen Kaçakçılığı ve İnsan Ticareti Bölümünde 80. Maddesinde düzenlenmiştir.

TCK 80/1 maddesinde zorla çalıştırmak, hizmet ettirmek, fuhuş yaptırmak veya esarete tâbi kılmak ya da vücut organlarının verilmesini sağlamak maksadıyla tehdit, baskı, cebir veya şiddet uygulamak, nüfuzu kötüye kullanmak, kandırmak veya kişiler üzerindeki denetim olanaklarından veya çaresizliklerinden yararlanarak rızalarını elde etmek suretiyle kişileri ülkeye sokan, ülke dışına çıkaran, tedarik eden, kaçıran, bir yerden başka bir yere götüren veya sevk eden ya da barındıran kişilerin bu suçu işlediği belirtilmiştir. Madde metninden görüleceği üzere İnsan Ticareti suçu yukarıda sayılan seçimlik hareketli bir suçtur. Yani bu fillerden birini ya da birkaçını işlemek suçun oluşması için yeterlidir. Aynı maddenin 2. fıkrasında ise ilk fıkrada sayılan suçları işlerken mağdurun rızasının olmasının suçu ortadan kaldırmayacağı söylenmiştir.

TCK 80/3’te ise mağdurun 18 yaşından küçük olması durumundan bahsedilerek şöyle denmiştir: ‘’ Onsekiz yaşını doldurmamış olanların birinci fıkrada belirtilen maksatlarla tedarik edilmeleri, kaçırılmaları, bir yerden diğer bir yere götürülmeleri veya sevk edilmeleri veya barındırılmaları hallerinde suça ait araç fiillerden hiçbirine başvurulmuş olmasa da faile birinci fıkrada belirtilen cezalar verilir.’’ Buradaki amaç küçüklerin menfaatini korumaktır.

TCK 80/4’te de tüzel kişilerin bu suçu işlemesi durumunda güvenlik tedbirine hükmedileceği yazılmıştır.

İNSAN TİCARETİ SUÇU MADDE METNİ 

TCK 80- İnsan Ticareti Suçu

(1)Zorla çalıştırmak, hizmet ettirmek, fuhuş yaptırmak veya esarete tâbi kılmak ya da vücut organlarının verilmesini sağlamak maksadıyla tehdit, baskı, cebir veya şiddet uygulamak, nüfuzu kötüye kullanmak, kandırmak veya kişiler üzerindeki denetim olanaklarından veya çaresizliklerinden yararlanarak rızalarını elde etmek suretiyle kişileri ülkeye sokan, ülke dışına çıkaran, tedarik eden, kaçıran, bir yerden başka bir yere götüren veya sevk eden ya da barındıran kimseye sekiz yıldan oniki yıla kadar hapis ve onbin güne kadar adlî para cezası verilir.

 (2) Birinci fıkrada belirtilen amaçlarla girişilen ve suçu oluşturan fiiller var olduğu takdirde, mağdurun rızası geçersizdir.

 (3) On sekiz yaşını doldurmamış olanların birinci fıkrada belirtilen maksatlarla tedarik edilmeleri, kaçırılmaları, bir yerden diğer bir yere götürülmeleri veya sevk edilmeleri veya barındırılmaları hallerinde suça ait araç fiillerden hiçbirine başvurulmuş olmasa da faile birinci fıkrada belirtilen cezalar verilir.

 (4) Bu suçlardan dolayı tüzel kişiler hakkında da güvenlik tedbirine hükmolunur.

İNSAN TİCARETİ SUÇU ÖZELLİKLERİ

1. SORUŞTURMA USULÜ

TCK md.80 de düzenlenen İnsan Ticareti Suçunun soruşturulması şikâyete tabii değildir, re’sen soruşturulur. Adli makamların suçtan haberdar olması yeterli olacaktır.

      B)    KOVUŞTURMA USULÜ

TCK MD.80 düzenlenen İnsan Ticareti Suçunun kovuşturulması şikâyete tabii değildir, re’sen adli makamlarca kovuşturulur.

      C)    UZLAŞMA KURUMU

Hukukumuzda kural olarak soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete tabi suçlar uzlaşma kapsamındadır. Ayrıca TCK dışındaki özel kanunlarda düzenlenen suçun uzlaşma kapsamına girebilmesi için ayrıca hüküm bulunması gerekmektedir. İnsan Ticareti Suçu şikâyete tabi suçlardan olmadığından ve suç hakkında özel hüküm bulunmadığından uzlaşmaya tabii değildir.

    D) KORUNAN HUKUKİ DEĞER

Günümüzde insan ticareti suçu yaşanan politik olaylar sebebiyle bir hayli artmıştır. Buna bağlı olarak bu suça konu olan mağdurlar fuhuş yaptırılmak, zorla çalıştırılmak, organlarının alınması amacı ile tehdit ve cebir ile ülkelerinden başka ülkelere götürülmektedir. Bu suça konu olan mağdurların Anayasamız ile korunan bazı hakları ellerinden alınmaktadır. Bu insanların özgürlükleri ellerinden alınmakta, vücut bütünlükleri ve şerefleri zedelenmektedir. Söz konusu Türk Ceza Kanunu’nun ilgili maddesi de mağdurların zedelenen maddi ve manevi vücut bütünlüklerini ve hukuki menfaatlerinin korunmasını amaçlamaktadır. Aynı zamanda bu suçun işlenmesi sonucunda bozulan kamu düzenini de sağlamak gerekli olmuştur.

E) İNSAN TİCARETİ SUÇUNUN UNSURLARI

1-Maddi Unsur

1.1) Fail

TCK md.80 kapsamında bu suçun faili açısından herhangi bir özellik aranmamış olup fail herhangi bir kimse olabilir.

Failin kamu görevlisi olması veya kamu görevine ait araç ve gereçleri suçta kullanması halinde faile verilecek ceza arttırılır.

Failin tüzel kişi olması halinde de haklarında güvenlik tedbiri uygulanabileceği düzenlenmiştir.

1.2) Mağdur

TCK md.80 kapsamında zorla çalıştırmak, hizmet ettirmek, fuhuş yaptırmak veya esarete tâbi kılmak ya da vücut organlarının verilmesini sağlamak maksadıyla tehdit, baskı, cebir veya şiddet uygulamak, nüfuzu kötüye kullanmak, kandırmak veya kişiler üzerindeki denetim olanaklarından veya çaresizliklerinden yararlanarak rızalarını elde etmek suretiyle ülkeye sokulan kişiler mağdur olarak kabul edilmektedir. TCK 80/3 de onsekiz yaşını doldurmamış olanların birinci fıkrada belirtilen maksatlarla tedarik edilmeleri, kaçırılmaları, bir yerden diğer bir yere götürülmeleri veya sevk edilmeleri veya barındırılmaları hallerinde suça ait araç fiillerden hiçbirine başvurulmuş olmasa da faile birinci fıkrada belirtilen cezalar verilir denilerek mağdurun 18 yaşından küçük olması durumuna değinilmiştir. Aynı zamanda 2. fıkrada da mağdurun rızası olmuş olsa bile suçun oluştuğu belirtilmiştir.

1.3) Suçun Konusu

Türk Ceza Kanunu m.80’deki suçunda failin fiili mağdurun maddi ve manevi varlığına yöneldiği için suçun maddi konusu, mağdur insanların bizzat kendisi, bedenidir. 

1.4)Hareket

​ İnsan Ticareti Suçunun maddi unsurlarından olan hareket asıl fiiller ve araç fiiller olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır.  

İnsan ticareti suçunun düzenlendiği 80’inci maddenin 1’inci fıkrasında bu suçun “tehdit, baskı, cebir veya şiddet uygulamak, nüfuzu kötüye kullanmak, kandırmak veya kişiler üzerindeki denetim olanaklarından veya çaresizliklerinden yararlanarak rızalarını elde etmek” şeklinde sayılan araç̧ fiillerin ve “ülkeye sokmak veya ülkeden çıkarmak, tedarik etmek, kaçırmak, bir yerden başka bir yere götürmek veya sevk etmek, barındırmak” şeklinde sayılan asıl fiillerin icra edilmesiyle işleneceği düzenlenmiştir. Ancak aynı maddenin 3.fıkrasında düzenlenen mağdurun on sekiz yaşından küçük olması durumunda araç fiillerin icra edilip edilmediğine bakılmaksızın failin asıl fiili gerçekleştirmesiyle suç oluşacaktır.

Kanun metninden de açıkça anlaşılacağı üzere suçun hukuki konusunun değişik şekillerde ihlal edilebilecek olması nedeniyle bu suç çok hareketli ve seçimlik hareketli bir suçtur. Suçun işlenmesi için en az birer araç̧ ve asıl fiilin gerçekleştirilmesi gerekmektedir.

Yukarıda da bahsettiğimiz üzere maddenin 3.fıkrasında, on sekiz yaşını doldurmamış mağdurlara karşı bu suçun işlenmesi durumunda araç̧ fiillerin gerçekleştirilmesi aranmadığı için mağdurun on sekiz yaşından küçük olması durumunda tek hareketli suç̧ olarak islenebilir.

İnsan Ticareti Suçunun kanuni tanımında sayılan asıl fiiller ve araç fiiller vasıtasıyla işlenmediğinde bu suçun unsurları oluşmayacağından bağlı hareket suçudur.

Suçu işlemeye elverişli fiillerden birinin gerçekleştirilmesine bağlı olarak suç ani veya kesintisiz hareketle işlenebilecektir. Asıl fiillerden olan ülkeye sokmak ve ülke dışına çıkarmak fiilinin icrası ile suçun işlenmesi halinde hareketin yapılmasıyla suç̧ tamamlanmış̧ olacağından ani hareketli suçtan söz edilebilir. Tedarik etmek, bir yerden başka bir yere götürmek veya sevk etmek, barındırmak, kaçırmak fiilleri bakımından ise kesintisiz suç olacaktır.

2)Manevi Unsur

İnsan ticareti suçu kasten işlenebilen bir suçtur. Suçun oluşumu için fail bilerek ve isteyerek madde metninde belirtilen hareketleri gerçekleştirmelidir. Dolayısıyla bu suç̧ taksirle işlenemeyecektir.

İnsan ticareti suçunun oluşumu için genel kast yeterli değildir. Failin özel kastla hareket etmesi aranmaktadır. Failin güttüğü saik; kişileri zorla çalıştırmak, zorla hizmet ettirmek, esaret veya benzeri uygulamalara tabi kılmak, vücut organlarını almak olmalıdır. Suçun oluşumu için özel kast arandığından bu suçun olası kastla işlenmesi mümkün değildir.

3)Hukuka Aykırılık

Suçun oluşabilmesi için fiilin hukuka aykırı olması gerekir. Bir hukuka uygunluk sebebi varsa, fiilin hukuka aykırılığı ortadan kalkmış olur

F) SUÇUN ÖZEL GÖRÜNÜŞ HALLERİ

1)Suça Teşebbüs

İnsan ticareti suçunun oluşabilmesi içim maddede sayılan araç fiillerden en az biri ve asıl fiillerden de en az birinin gerçekleştirilmesi gerekmektedir.

Maddede sayılan araç̧ fiillerden birisinin gerçekleştirilmiş̧ olmasına rağmen asıl fiillerden en az biri failin elinde olmayan sebeplerden dolayı gerçekleştirilmediyse fail hakkında teşebbüs hükümleri uygulanacaktır. Aynı şekilde araç fiil failin elinde olmayan sebeplerden dolayı gerçekleştirilemediyse yine suça teşebbüs söz konusu olacaktır.

2)Suça İştirak

İnsan ticareti suçunda iştirak bakımından herhangi bir özellik göstermemektedir. Suç̧ tipinde yer alan araç̧ veya asıl fiilleri gerçekleştiren kişilerin her biri fail olarak, suçun işlenmesine katkı sağlayan kişiler ise yardım eden veya azmettiren olarak sorumlu olacaktır.

3)İçtima

Fikri içtima; failin bir suçu işlediği fiiliyle, başka bir suça vücut vermesi durumunda gündeme gelecektir. İnsan Kaçakçılığı Suçunda, fikri içtima açısından herhangi bir özel durum bulunmadığından, failin bu suçu işlerken yaptığı icra hareketleri başka bir suça da vücut vermesi halinde fail hakkında fikri içtima hükümleri uyarınca ceza tayini yapılır.

İnsan Ticareti suçu işlenirken failin fiili başka bir suça vücut veriyorsa fikri içtima hükümleri uygulanacaktır. Ancak bu suçun işlenmesinin yanında başka bir suç da işlenmişse fail her iki suçtan ayrı ayrı cezalandırılır. Örnek olarak vücut organlarının alınması amacıyla kişinin kaçırılmasından sonra vücut organlarından herhangi biri de alınırsa, hem TCK m. 80 hem de organ veya doku ticareti sucu (TCK m. 91) oluşacaktır ve fail her iki suçtan ayrı ayrı cezalandırılacaktır

G) GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME

İnsan Ticareti Suçunda yetkili mahkeme, temel kural CMK m.12/1 uyarında suçun işlendiği yer mahkemesidir. İnsan Ticareti Suçunun cezası 8 yıldan 12 yıla kadar hapis cezasıdır. Suçun cezasının üst sınırı 10 yıldan fazla olduğundan görevli mahkeme, ağır ceza mahkemesidir.

H) ZAMANAŞIMI

İnsan Ticareti Suçunda dava zamanaşımı süresi suçun işlendiği tarihten itibaren 15 yıl; ceza zamanaşımı süresi ise 20 yıldır.

I) YAPTIRIMI

Zorla çalıştırmak, hizmet ettirmek, fuhuş yaptırmak veya esarete tâbi kılmak ya da vücut organlarının verilmesini sağlamak maksadıyla tehdit, baskı, cebir veya şiddet uygulamak, nüfuzu kötüye kullanmak, kandırmak veya kişiler üzerindeki denetim olanaklarından veya çaresizliklerinden yararlanarak rızalarını elde etmek suretiyle kişileri ülkeye sokan, ülke dışına çıkaran, tedarik eden, kaçıran, bir yerden başka bir yere götüren veya sevk eden ya da barındıran kimseye sekiz yıldan oniki yıla kadar hapis ve onbin güne kadar adlî para cezası verilir. Bu suç seçimlik hareketli bir suç olduğundan madde metninde sayılan eylemlerden birinin gerçekleştirilmesi suçun oluşumu için yeterlidir. Faile verilecek ceza suçun işleniş şekli, suçun işlenmesinde kullanılan araçlar, suçun işlendiği zaman ve yer, suçun konusunun önem ve değeri, meydana gelen zarar veya tehlikenin ağırlığı, failin güttüğü amaç ve saik gibi hususlar değerlendirilerek hakim tarafından tayin edilir.

J) NİTELİKLİ HALLER

İnsan ticareti suçunun daha hafif veya ağır cezayı gerektiren nitelikli halleri düzenlenmemiştir.

K) YARGITAY KARARLARI

Yargıtay 18. Ceza Dairesi Esas No: 2017/3290 Karar No: 2017/8663

“On sekiz yasından küçük mağdurun sanığın işlettiği içkili lokantada konsomatris olarak çalıştırıldığının kabul edilmesi karsısında, sanığın mağdure üzerinde terbiye hakkı bulunmadığından buna ilişkin disiplin yetkisinin kötüye kullanılmasının söz konusu olmayacağı bu nedenle TCK’nın 232/2. maddesinde düzenlenen suçun oluşmadığı ancak iddianamedeki anlatıma göre sanığın yası küçük mağduru çalıştırmak amacıyla barındırdığı bu nedenle TCK’nın 80/1. maddesinde belirtilen araç fiillere başvurulmuş olmasa da TCK’nın 80/3. maddesinde düzenlenen insan ticareti suçunun oluştuğu gözetilmeden, eksik inceleme ve yetersiz gerekçeyle kötü muamele suçundan mahkumiyetine karar verilmesi,

Kanuna aykırı, sanık …’ın temyiz nedenleri bu nedenle yerinde görüldüğünden tebliğnameye uygun olarak, HÜKMÜN BOZULMASINA yeni hüküm kurulurken 1412 sayılı CMUK’nın 326/son maddesinin gözetilmesine yargılamanın bozma öncesi asamadan başlayarak sürdürülüp sonuçlandırılmak üzere dosyanın esas/hüküm mahkemesine gönderilmesine, 11/09/2017 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.”

Yargıtay Ceza Genel Kurulu Esas:2021/417 Karar: 2023 / 618

“05.07.2005 tarihinde yanındakilerle birlikte polis olduğunu ve kimlik kontrolü yapacağını söyleyerek mağdurdan pasaportunu alan sanığın, pasaport ile ilgili bir problem olduğunu söyleyerek mağduru … ilinde araca bindirdiği ve … içerisinde cebir uyguladığı mağduru … ilinde dört gün kendisine ait evde tuttuktan sonra fuhuş yaptırmak amacıyla dışarı çıkardığı, mağdurun üçüncü kişilerle fuhuş yapması konusunda girişimde bulunduğu, bu sırada polis memurları tarafından yakalandığı kabul edilen olayda; 06.12.2006 tarihli ve 5560 sayılı Kanun’un 3. maddesi ile yapılan değişiklikle TCK’nın 80. maddesinin birinci fıkrasına “Fuhuş yaptırmak” ibaresinin eklenmesi, sanığın bir süre evde tuttuğu mağduru dışarı çıkardıktan sonra ne şekilde fuhuş için tedarik ettiği veya fuhuş için aracılıkta bulunduğu hususlarının hükmün gerekçesinde tartışılmaması, sanığın eylemlerinin bir bütün olarak insan ticareti suçunu oluşturduğu sonucuna ulaşılması durumunun, TCK’nın 80. maddesinde öngörülen ceza miktarı gözetildiğinde, hakkında aynı Kanun’un 109/2, 109/3-b, 109/5 ve 227/2-4. maddeleri uyarınca mahkûmiyet hükümleri kurulan sanığın lehine olması hususları dikkate alındığında; Özel Dairenin bozma kararına konu kişiyi hürriyetinden yoksun kılma ve direnme kararına konu fuhuş suçundan kurulan hükümlerin birlikte değerlendirilmesi amacıyla mümkünse dosyaların birleştirilip, sanığın bir süre evde tuttuktan sonra dışarı çıkardığı mağdura yönelik eylemlerinin ayrıca fuhuş suçunu oluşturup oluşturmadığı üzerinde durularak sonucuna göre sanığın hukuki durumunun tayini gerekmektedir.

Bu itibarla Yerel Mahkemenin direnme kararına konu hükmünün, Özel Dairenin bozma kararına konu kişiyi hürriyetinden yoksun kılma ve direnme kararına konu fuhuş suçundan kurulan hükümlerin birlikte değerlendirilerek sanığın hukuki durumunun tayininde zorunluluk bulunması nedeniyle bozulmasına karar verilmelidir.”