Tekzip Nedir? Hukukta Tekzip Ne Demek?
Tekzip Nedir? Hukukta Tekzip Ne Demek? Tekzip; kelime anlamı olarak, doğru olmadığını açıklama, yalanlama anlamına gelmektedir. Bir iddianın yanlış olduğunu belirten açıklamadır.
Hukuki anlamda tekzip; televizyon, gazete, radyo gibi benzer medya kuruluşları tarafından yayınlanan haberin gerçeği yansıtmadığının, haberi yapmış olan medya kuruluşu tarafından kamuoyuna duyurulması olarak açıklanabilir.
Bir bilgi ya da haberin yanlış aktarılması ilgili kişi veya kurumların itibarını zedeleyebilir. Dolayısıyla yapılan bu hataların düzeltilmesi ve asıl doğru bilginin kamuoyuna sunulması çok mühimdir. İlgili yazımızla birlikte tekziple ilgili açıklamalarda bulunup, hukuki boyutunu ele alacağız. Vatandaşlar kişilik haklarını zedeleyen böyle bir saldırıyla karşı karşıya kaldıklarında ne yapabileceklerini bilmeleri hak kaybı yaşamalarını önleyecektir. Dolayısıyla aşağıda yapacağımız açıklamalar basın kuruluşlarının haberleri nedeniyle mağdur olan kişilere için yol gösterecektir.
Bu da ilgilinizi çekebilir: Uyap Nedir, Uyap Vatandaş Portal
TEKZİBE İLİŞKİN YASAL MEVZUAT NEDİR?
Bir kişi veya kurumun itibarının zedelenmesi gibi bir durumda tekzip/ tekzip hakkı kullanılarak bu durumun düzeltilmesi amaçlanır. Medya da yayınladıkları haberlerin doğru olmasından sorumlu olmaları nedeniyle; herhangi bir yanlış bilgi paylaşımında bunun düzeltilmesi için adımlar atmalıdır. 5187 Sayılı Basın Kanun’unun 14. Maddesinde “ düzeltme ve cevap” başlığı altında tekzip düzenlenmiştir. Bu kanun maddesinin dayanağı da Anayasanın düzeltme ve cevap” başlıklı 32. Maddesidir. Anayasa ilgili hakkı şu şekilde korur: “ Düzeltme ve cevap hakkı, ancak kişilerin haysiyet ve şereflerine dokunulması veya kendileriyle ilgili gerçeğe aykırı yayınlar yapılması hallerinde tanınır ve kanunla düzenlenir.
Düzeltme ve cevap yayımlanmazsa, yayımlanmasının gerekip gerekmediğine hakim tarafından ilgilinin müracaat tarihinden itibaren en geç yedi gün içerisinde karar verilir.”
Kanundaki düzenleme de şu şekilde yapılmıştır:
“Süreli yayınlarda kişilerin şeref ve haysiyetini ihlâl edici veya kişilerle ilgili gerçeğe aykırı yayım yapılması halinde, bundan zarar gören kişinin yayım tarihinden itibaren iki ay içinde göndereceği suç unsuru içermeyen, üçüncü kişilerin hukuken korunan menfaatlerine aykırı olmayan düzeltme ve cevap yazısını; sorumlu müdür hiçbir düzeltme ve ekleme yapmaksızın, günlük süreli yayınlarda yazıyı aldığı tarihten itibaren en geç üç gün içinde, diğer süreli yayınlarda yazıyı aldığı tarihten itibaren üç günden sonraki ilk nüshada, ilgili yayının yer aldığı sayfa ve sütunlarda, aynı puntolarla ve aynı şekilde yayımlamak zorundadır.....”
HANGİ YAYINLAR HAKKINDA TEKZİP YOLUNA BAŞVURULABİLİR?
Yukarıda da verdiğimiz madde fıkrasından görüldüğü üzere süreli yayınlarda kişilerin şeref ve haysiyetin ihlal edici ve kişilerle ilgili gerçeğe aykırı yayım yapılması halinde başvurulabileceği öngörülmüştür. Yani bu hakkı kullanmanın ilk şartı yapılan haberin süreli yayın tarafından yapılmasıdır. Basın Kanunun 2. Maddesinde süreli yayınların ne olduğu da açıklanmıştır. Bu maddeye göre süreli yayın haber ajansları yayınlarını ve düzenli aralıklarla yayımlanan gazete benzeri eserlerdir.
Herhangi bir kişinin yazmış olduğu bir haber ya da metin süreli yayın kapsamına girmemektedir. İkinci dikkat edilmesi gereken şart bu yayınların, kişilerin şeref ve haysiyetini ihlal edecek nitelikte veya kişilerle ilgili gerçeğe aykırı ifadeler bulunması durumunda tekzip yoluna gidilebileceğidir. Yayımlanan şeyin kişileri bu nitelikte etkiliyor olması önemlidir. Açılanan şekilde bir durumla karşılaşan kişi ya da kuruluş Basın Kanunu’nun 14. Maddesi kapsamında tekzip yoluna gitme hakkı kazanır.
TEKZİP NASIL GERÇEKLEŞTİRİLİR?
5187 Sayılı Kanunun 14. Maddesinde tekzibin nasıl gerçekleştirileceğiyle ilgili usul detaylıca açıklanmıştır. Gerçeğe aykırı haberden zarar gören gerçek ya da tüzel kişi yayımı yapmış olan haber kuruluşuna ihtar göndermesi gerekir. Uygulamada bu ihtarname kural olmamakla beraber genellikle noter aracılığıyla ilgili kuruma gönderilmektedir. Bu ihtarda düzeltme ve cevap metnini iletirken metnin yayımlanmaması halinde hukuki yollara gidileceğini de bildirmesi iyi olacaktır. Ayrıca yayımlanmasını istedikleri düzeltme ve cevap yazısının suç unsuru içermemesi gerekir.
Yani üçüncü kişilerin hukuken korunmakta olan menfaatlerine zarar vermeyecek şekilde bir metin hazırlanmalıdır. Düzeltme ve cevap metninde bu cevap hakkının kullanılmasını istenilen sayı ve gün de belirtilir. Bu metin tekzibe konu metinden uzun olmaması gerekir. Bu bahsedilenlerin hepsi 14. Maddenin birinci fıkrasında detaylıca açıklanmaktadır.
TEKZİP İHTARI İÇİN HAK DÜŞÜRÜCÜ SÜRELER VAR MIDIR?
Tekzip ihtarının çekilebilmesi için kanunda belirtilen hak düşürücü süre 2 aydır. Haberin yayımlandığı tarihten itibaren en geç 2 ay içerisinde tekzip ihtarının ilgili haber yayım kuruluşuna yapılması gerekmektedir. Eğer bu hakka sahip kişi ölmüşse bu hak mirasçılara geçecektir. Mirasçı bu hakkı kullanıyorsa iki aylık hak dürücü süreye bir ay daha ekleme yapılır. İhtar yayının sorumlu müdürüne yapılmalıdır.
Sorumlu müdür dışında yayım kuruluşunda başka birine yapılan başvuru usule aykırılık oluşturulacaktır. Şayet, tekzibe neden olan metin yirmi satırdan az bir yazı, resim ya da karikatürse, tekzip yazısı otuz satırdan fazla olamamaktadır. Sorumlu müdür tekzip yazısına hiçbir ekleme ya da düzeltme yapmadan onu yayımlamakla sorumludur.
TEKZİP İHTARI NASIL GÖNDERİLMELİDİR?
Bu konuda kanunda herhangi bir şekil şartı yer almamaktadır. İhtarı gönderecek kişi isterse noter aracılığıyla isterse de iadeli taahhütlü posta yoluyla ya da mail adresi üzerinden ihtarı gönderebilmesi mümkündür. Gönderilen ihtar neticesinde eğer düzeltme ve cevap metni yayınlanmazsa tekzip talebinde buluna kişi Basın Kanunu hükümlerine uygun şekilde tekzibin yapılması talebiyle Sulh Ceza Hakimliğine gidebilir. (1587 Sayılı Kanun m.14/2) Sulh Ceza Hakimi ilgili istem üzerine üç gün içerisinde duruşmasız karar verir verir. Eğer hakimlik red kararı verirse hakimliğin kararına karşı itiraz yoluna gidilebilir. İtirazı incelemeye yetkili makamın kararı kesindir. (5187 Sayılı Kanun m.14/4)
Düzeltme ve cevap metnin gereği yayımlanmaması durumunda yani kanunda belirtilmiş olan usullere aykırı şekilde yayımlanması halinde yayımlandığı tarihten itibaren 15 gün içerisinde mağdur kişi, kendi bulunduğu Sulh Ceza Hakimliğinden metnin usulüne uygun olarak yayımlanmasına karar verilmesini talep edebilir.
TEKZİP İHTARININ GEREĞİ KAÇ GÜN İÇİNDE YERİNE GETİRİLİR?
5187 Sayılı Kanun m.14/1 de ilgili haberi yayımlayan kuruluşun sorumlu müdürü zarar gören tarafından iletilen ihtarı yazıda hiçbir düzeltme ve değişiklik yapmadan yayımlamak zorundadır. İlgili maddede; günlük süreli yayınlarda ihtarın alındığı tarihten itibaren en geç 3 gün içerisinde, diğer süreli yayınlarda da ihtarın alındığı tarihten 3 gün sonra çıkan ilk nüshada yayımlanması gerekir.
Tekzibe neden olan yazının bulunduğu sayfa ve sütunlarda, aynı şekilde yayımlanması şarttır. Belirlenen süre içerisinde yayımlanmayan tekzip yazısına karşı zarar gören tanınan sürenin bitmesinden itibaren on beş gün içinde bulunduğu yer sulh ceza hakimliğine talepte bulunabilir. Sulh ceza hakimliğine başvuruda bulunurken, tekzibe konu yazının örneği, zarar gören tarafından hazırlanan düzeltme ve cevap metnin, sorumlu müdüre ihtarın yapıldığına dair tebliğ mazbatası ve tekzip metninin yayımlanması belirtilen tarihleri içeren örnekler de mutlaka sunulmalıdır.
Avukat Fatih Tahancı, 2015 yılında Hukuk Fakültesini tam burslu, onur öğrencisi olarak Ankara’da tamamlamıştır. Avukatlık stajını Ankara Barosu nezdinde; sigorta hukuku, tazminat hukuku, iş hukuku, icra hukuku ve idare hukuku konularına odaklanmış çeşitli avukatlık bürolarında staj yaparak tamamlamıştır. Avukat Fatih Tahancı Çankaya/Ankara’da bulunan Tahancı Hukuk Bürosu’nda avukatlık faaliyeti göstermektedir.