Yabancı Çalışma İzni Nedir? Yabancı Çalışma İzni Şartları

Yabancı Çalışma İzni Nedir? Yabancı Çalışma İzni Şartları Bu yazımızda soru ve cevaplar ile yabancıların Türkiye’de çalışmaları konusunda en çok merak edilen konuları (yabancı çalışma izni, nasıl alınacağı, şartları, çeşitleri, uzatma koşulları) açıklamaya çalıştık. Yabancı Çalışma İzni Nedir?

Yabancı Çalışma İzni Şartları 2025

Yabancıların Türkiye’de çalışabilmeleri mümkündür. Ancak çalışmaya başlamadan önce mutlaka “çalışma izni” ya da “çalışma izni muafiyeti” alınması gerekmektedir. Kanun kapsamında gerekli izin ve muafiyet alınmadan çalışılması yasaktır. Bu kapsamda ‘çalışma izni ve çalışma muafiyeti’ için başvurular Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’na (AÇSB) yapılmalıdır.

https://www.calismaizni.gov.tr/calisma-izni-hakkinda/calisma-izni-basvurusu

Bununla birlikte çalışma izni alma zorunluluğunun istisnaları vardır. Birinci istisna, Türkiye’nin taraf olduğu ikili veya çok taraflı anlaşmalarda çalışma izni almadan çalışabileceği belirtilen yabancılardır. Diğer istisna kapsamındakiler ise kendilerine “mavi kart” verilen imtiyazlı yabancılardır. Bu kişiler çalışma izni almaksızın çalışma hakları bulunmaktadır.

Çalışma izni başvuruları nasıl yapılır? Çalışma izni nasıl alınır?

Çalışma izni başvurusu yurt dışından veya yurt içinden yapılabilmektedir. Yurt içinden yapılacak başvurular Aile, Çalışma ve Hizmetler Bakanlığına yapılacaktır.

Söz konusu başvurular, bizzat kişi tarafından yapılabileceği gibi, yetkili aracı kurumlar vasıtasıyla da yapılabilir. Başvuruların değerlendirilmesi, bilgi ve belgelerin eksiksiz olması koşulu ile 30 gün içinde tamamlanacaktır. Eksik belge olması durumunda başvuruların değerlendirilmesi ertelenecektir.

Yurt dışından yapılan başvuruya istinaden ‘çalışma izni’ veya ‘çalışma izni muafiyeti’ verilen yabancı, çalışma izninin veya çalışma izni muafiyetinin geçerliliğinin başladığı tarihten itibaren 6 ay içinde Türkiye’ye gelmek zorundadır. Bu süre içinde Türkiye’ye gelmeyen yabancının çalışma izni veya çalışma izni muafiyeti iptal edilir. Bu nedenle 6 ay içinde Türkiye’ye gelmek zorundadır.

Çalışma izni başvurunuzun reddedilmesi durumunda itiraz hakkınız bulunmaktadır. 

Çalışma izni başvurusu yaptım. Ancak tarafıma eksik bilgi olduğuna ilişkin bildirim yapıldı. Ne yapmalıyım?

Yapmış olduğunuz başvuruda eksik belge bulunması durumunda, siz eksikleri tamamlayana kadar, başvurunuzun değerlendirilmesi ertelenecektir. Ancak dikkat etmeniz gereken bu eksik belgeyi tamamlamak için 30 günlük sürenizin bulunduğudur. Bu durumun tek istisnası ise eksikliğin tamamlanmasını geciktiren mücbir sebebin varlığının resmi bir makamdan belgelendirilebildiği durumdur. Erteleme için gerekli sürenin sonunda eksiklikleri tamamlanmayan başvurular reddedilir.

Yurt dışından Türkiye’de çalışma izni almak için başvuruda bulundum ve başvurum kabul edildi. Ne zamana kadar Türkiye’ye gelmeliyim?

Çalışma izni muafiyetinizin geçerliliğinin başladığı tarihten itibaren 6 ay içinde Türkiye’ye gelmelisiniz. Bu süre içinde ülkeye gelmezseniz çalışma izin belgeniz iptal edilecektir. Bu süreden sonra Türkiye’ye çalışmak için gelmek isterseniz tekrar çalışma izni başvurusunda bulunmak zorundasınız.

Çalışma izni başvurusu için ön izin şartı nedir? Hangi meslekler için geçerlidir?

Çalışma izni başvurularını değerlendiren Aile, Çalışma ve Sosyal Bakanlığı’nın (AÇSB) red sebeplerinde biri; “yabancının çalışacağı iş için gerekli nitelik ve uzmanlığı taşımamasıdır.” Dolayısıyla çalışma izni başvurusu yapacak yabancı çalışacağı iş için gerekli nitelik ve uzmanlığı sağlaması gerekmektedir. Söz konusu değerlendirmeyi AÇSB değil, o mesleklerle ilgili kamu otoriteleri yapacaktır.

Bu doğrultuda ilgili kamu otoritelerinden ‘ön izin’ alması gereken meslekler ve yabancılar ile gerekli nitelik ve uzmanlığın taşınıp taşınmadığını değerlendirecek kamu idareleri şunlardır;

• Sağlık Hizmetleri – Sağlık Bakanlığı
• Eğitim Hizmetleri – Milli Eğitim Bakanlığı
• Öğretim Elemanları – Yüksek Öğretim Kurumu (YÖK)
• AR-GE Personeli – Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Çalışma izni başvurularının değerlendirme kriterleri nelerdir?

Uluslararası iş gücü Kanunu’nun 7. Maddesinde, çalışma izni başvurularının değerlendirilmesinde dikkate alınacak esaslar açıklanmıştır. Buna göre;

• AÇSB tarafından belirlenen uluslararası iş gücü politikası
• İlgili kamu kurum ve kuruluşları ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının görüşleri ve
• Çalışma izni puan sistemidir.

Bununla birlikte kanunda ayrıca başvuruların reddedileceği haller sayılmıştır. Buna göre yukarıda yer verilen değerlendirme esasları neticesinde;

• Uluslararası iş gücü politikasına uygun olmayan,
• Sahte ve yanıltıcı bilgi ve belgelerle yapılan,
• Yabancı istihdam edilmesine ilişkin gerekçesi yeterli görülmeyen,
• Diğer kanunlarda Türk vatandaşlarına hasredilen iş ve meslekler için yapılan,
• Gerekli nitelik ve uzmanlığı taşımadığı anlaşılan yabancılara ilişkin olan,
• Bakanlıkça belirlenen değerlendirme kriterlerini taşımayan,
• 6458 sayılı kanunda belirtilen, Türkiye’ye girişi yasaklı olduğu, vize verilmeyecek yabancılardan olduğu ve hakkında sınır dışı etme sebepleri bulunduğu İçişleri Bakanlığınca bildirilen yabancılara ilişkin olan,
• Kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından Türkiye’de çalışmasında sakınca görülen yabancılara ilişkin olan,
• Dışişleri Bakanlığı’nın uygun görüşü hariç, Türkiye Cumhuriyeti’nin tanımadığı veya diplomatik ilişkisinin bulunmadığı ülke vatandaşları için yapılan,
• Kanuni süresi içinde yapılmayan veya eksiklikleri tamamlamayan kişilerin çalışma izni başvuruları reddedilecektir.

Kaç çeşit çalışma izin türü bulunmaktadır?

Uluslararası iş gücü Kanunu’nda 5 (Beş) çeşit çalışma izni bulunmaktadır. Bunlar;

• Süreli çalışma izni,
• Süresiz çalışma izni,
• Bağımsız çalışma izni,
• Turkuaz Kart,
• İstisnai çalışma izni

Çalışma izin süresinin uzatılması için ne yapılmalıdır?

Çalışma izin süreleri her bir çalışma izin türüne göre ayrı ayrı düzenlenmiştir. Bununla birlikte çalışma izninin süresi herhalde, yabancının pasaport veya pasaport yerine geçen belgelerinin geçerlilik süresinden 60 gün daha kısa süreli olacaktır.

Çalışma izni uzatma başvuruları, çalışma izni başvurularında izlenen aynı usulle yapılacaktır. Çalışma izni uzatma başvurularının her durumda,  çalışma izin süresi dolmadan önce yapılması gerekir. Uzatma başvurusu en erken ise; sürenin dolmasına 60 gün kala yapılacaktır. Çalışma izin süresinin dolmasında sonra yapılan uzatma başvuruları reddedilecektir.

Süreli çalışma izni hangi durumlarda ve hangi süre ile verilir?

Süreli çalışma izni; yabancının hizmet akdinin veya işin süresine göre, belirli bir işverene ait, belirli bir işyeri veya işletmede veya aynı işverenin aynı iş kolundaki işyerlerinde belirli bir işte çalışmak üzere ilk başvuruda en çok 1 (Bir) yıl geçerli olmak üzere verilir. 1 (Bir) yılın sonunda çalışma izninin süresi, aynı işverene bağlı olarak çalışmak üzere, ilk uzatma başvurusunda en çok 2 (İki) yıl, sonraki uzatma başvurularında ise en çok 3 (Üç) yıla kadar uzatılabilir.

Ancak farklı bir işveren yanında çalışmak üzere yapılan başvurular ise ilk başvuru gibi değerlendirilir ve en çok 1 (Bir) yıl geçerli olmak üzere çalışma izni verilebilir.

Süresiz çalışma izni alabilmenin şartı nedir?

Süresiz çalışma izni verilebilecek yabancılar;

• Uzun dönem ikamet iznine sahip yabancılar,
• Türkiye’de en az 8 (Sekiz) yıl kanuni çalışma süresi olan yabancılar.

Uzun dönem ikamet izni Göç Politikaları Kurulu’nun belirlediği yabancılar yanında, Türkiye’de en az 8 yıl ikamet izniyle kalmış olan yabancılara verilebileceğinden, süresiz çalışma izni için, Türkiye’de en az 8 yıl ikamet izni ile kalmış veya 8 yıl çalışma izni ile çalışmış olmanın şart koşulduğu görülmektedir.

Bir yabancı olarak Türkiye’de kendi adıma çalışabilir miyim?

Türkiye’de kendi ad ve hesabınıza bağımsız olarak çalışmanız mümkündür. Ancak bunun için bağımsız çalışma izni almanız gerekmektedir. Bağımsız çalışma izni; Türkiye’de bağımsız yani başka şahısları istihdam etsin veya etmesin, kendi ad ve hesabına çalışmak isteyen yabancılara verilen izindir.

Bununla birlikte TTK hükümlerine göre kurulmuş şirketlerde, bağımsız çalışma iznine başvurabilecekleri düzenlenmiştir. Bağımsız çalışma iznine başvurabilmek için Kanun herhangi bir süre şartı aramamaktadır. Bağımsız çalışma izninin süreli olarak düzenleneceği belirtilmiştir. Buna karşılık, azami kaç yıl süre ile düzenlenebileceğine ilişkin kanunda herhangi bir süre yer almamaktadır.

Süresiz çalışma izni alan yabancıların ne gibi hakları bulunmaktadır?

Süresiz çalışma izni verilen yabancılar, uzun dönem ikamet iznine sahip olup olmadıklarına bakılmaksızın, uzun dönem ikamet iznine sahip yabancılara tanınan tüm haklardan yararlanacaklardır. Bu doğrultuda süresiz çalışma iznine sahip yabancılar askerlik yapma yükümlülüğü seçme ve seçilme, kamu görevlerine girme hariç sosyal güvenliğe ilişkin kazanılmış hakları saklı kalmak ve bu hakların kullanımında ilgili mevzuat hükümlerine tabi olmak şartıyla, Türk vatandaşlarına tanınan haklardan yararlanacaklardır.

Turkuaz Kart uygulaması nedir?

Turkuaz Kart uygulaması nitelikli yabancı insan gücünün ülkemize kazandırılmasına yönelik Turkuaz Kart adı altında kolaylaştırılmış yeni bir çalışma izin sistemidir. Bu kapsamda nitelikli yabancı, akademik alanda uluslararası kabul görmüş çalışmaları bulunanlar ile bilim, sanayi ve teknolojide ülkemiz bakımından stratejik kabul edilen bir alanda öne çıkmış olanlar ya da ihracat, istihdam veya yatırım kapasitesi olarak ulusal ekonomiye önemli katkı sağlayan ya da sağlaması öngörülenler nitelikli yabancı olarak değerlendirilecektir.

Buna göre Turkuaz Kart uygulamasının ilk üç yılı geçiş süreci olarak düzenlenmiştir. İlk üç yıllık geçiş süreci içerisinde işveren veya yabancı yürütülen faaliyetlere ilişkin Bakanlığa talep edilen bilgi ve belgeleri sunmakla yükümlüdür. Geçiş süreci olumlu değerlendirilen yabancıların turkuaz kartlarında yer alan geçiş süreci kaydı, yabancının başvurusu ile kaldırılır ve kendisine süresiz Turkuaz kart verilir. Bu başvuru geçiş süresinin dolmasına 180 gün kalmasından itibaren ve her durumda süre dolmadan yapılmalıdır. Bu süre dolduktan sonra yapılan başvurular reddedilir. Turkuaz kart sahibi yabancılar, süresiz çalışma izninin sağladığı haklardan yararlanabileceklerdir.

Turkuaz karta sahibim. Çocuklarım ve eşim için de ayrıca ikamet izni almam gerekiyor mu?

Uluslararası iş gücü Kanunu’nun 11.Maddesinin 3.fıkrasında yer alan hükümde; ‘Turkuaz kart sahibi yabancının mevzuat hükümlerine göre eş ve bakmakla yükümlü olduğu çocuklarına Turkuaz kart sahibi olduğunu gösteren ve ikamet izin yerine geçen belge verilir.’ İfadesi yer almaktadır.

Ayrıca ilgili maddenin gerekçesinde, Turkuaz kart sahibi yakını belgesinin Türkiye’de süresiz ikamet hakkı sağlayan uzun dönem ikamet izni hükmünde kabul edileceği ifade edilmiştir. Yapılan bu açıklamalar doğrultusunda Turkuaz karta sahipseniz, eşiniz ve çocuklarınız için ayrıca ikamet iznine başvurmanız gerekmemektedir. Yapmanız gereken ‘Turkuaz kart sahibi yakını belgesi’ almaktır.

Dört yıldır Türkiye’deyim ve geçici koruma statüsündeyim. Turkuaz karta başvurabilir miyim?

Uluslararası iş gücü Kanunu’nun 11.Maddesinin 6.fıkrası hükmü gereği Türkiye’de geçici koruma statüsü altında bulunan yabancılar, Turkuaz kart başvurusunda bulunmaları mümkün değildir.

İstisnai yabancı çalışma izni kimlere verilmektedir?

Uluslararası işgücü Kanununa göre, yabancı çalışma izni başvuru usulüne, esasına ve sürelerine ilişkin birtakım istisnalar tanınarak çalışma izninin istisnai olarak verilebileceği yabancılar şunlardır:

• Eğitim düzeyi, ücreti, mesleki deneyimi, bilim ve teknolojiye katkısı ve benzeri özellikleri itibariyle nitelikli iş gücü olarak değerlendirilen,
• Bilim ve teknolojiye katkısı, yatırım veya ihracat düzeyi, sağlayacağı istihdamın büyüklüğü ve benzeri özellikleri itibariyle nitelikli yatırımcı olarak değerlendirilen,
• Belirli bir süre için işvereni tarafından Türkiye’de gerçekleştirilen bir projede istihdam edilen,
• İçişleri Bakanlığı veya Dışişleri Bakanlığı tarafından Türk soylu olduğu bildirilen,
• Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti vatandaşı,
• Avrupa Birliği üyesi ülke vatandaşı,
• 6458 sayılı kanun uyarınca uluslararası koruma başvuru sahibi, şartlı mülteci, geçici koruma hakkı sağlanan veya vatansız ya da mağdur destek sürecinden yararlanan insan ticareti mağduru,
• Bir Türk vatandaşı ile evli ve eşiyle Türkiye’de evlilik birliği içinde yaşayan,
• Yabancı devletlerin ve uluslararası kuruluşların Türkiye’deki temsilciliklerinde diplomatik dokunulmazlığı olmadan çalışan,
• Alanındaki başarısı ile uluslararası düzeyde temayüz etmiş olarak bilimsel, kültürel, sanatsal veya sportif amaçla Türkiye’ye gelen,
• Sınır ötesi hizmet sunucusu yabancılardır.

Yabancı çalışma izni başvurum kabul edildi. İkamet izni için ne zamana kadar başvurmam gerekir?

Almış olduğunuz izin belgesi aynı zamanda, ikamet izni yerine geçmektedir. Bundan dolayı tekrar ikamet izni almanıza gerek bulunmamaktadır.

Yabancı ikamet izin başvurum onaylandı. Söz konusu belge ile çalışabilir miyim?

İkamet iznine sahip olmanız, çalışma hakkı vermemektedir. Ancak bunun istisnası ise, mülteci ve ikincil koruma statüsü sahibi yabancılardır. Bu yabancılara verilen, uluslararası koruma statüsü sahibi kimlik belgeleri, hem ikamet izni hem de çalışma izni yerine geçmektedir.

Yabancı çalışma izni ve muafiyeti belgesinin iptal nedenleri nelerdir?

Çalışma izni ve muafiyeti belgesinin süresinin sona ermesi durumu ile izin ve muafiyetin Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (AÇSB) tarafından iptal edilmesi durumlarıdır. Kanunda çalışma izni ve muafiyetinin iptal nedenleri sayılmıştır. Bu doğrultuda yabancının;

• Çalışma izni veya çalışma izni muafiyetinin geçerlilik tarihinden itibaren altı ay içinde Türkiye’ye gelmemesi,
• İçişleri Bakanlığı veya Dışişleri Bakanlığının uygun görüşünün bulunması hali hariç, pasaportunun veya pasaport yerine geçen belgenin geçerlilik süresinin uzatılmaması,
• Kanunda belirtilen hükümlere aykırı olarak çalıştığının tespiti,
• Çalışmasının herhangi bir nedenle sona ermesi,
• Çalışma izni başvurusunun sahte veya yanıltıcı bilgi ve belgelerle yapıldığının sonradan tespiti,
• Turkuaz kart kapsamında olması ve geçiş süreci içinde talep edilen bilgi ve belgeleri sunmaması ya da bunların niteliklerinin kaybettiğinin anlaşılması,
• Hakkında, İçişleri Bakanlığı tarafından Türkiye’ye girişine izin verilmeyecek, vize verilmeyecek ve hakkında sınır dışı etme kararı alınabilecek yabancılardan olduğunun bildirilmesi,
• Kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından Türkiye’de çalışmasında sakınca görülenler,
• Sağlık sebepleri ve zorunlu kamu hizmeti gibi mücbir sebepler dışında, süreli çalışma izinlerinde aralıksız olarak altı aydan, bağımsız ve süresiz çalışma izinlerinde ise aralıksız olarak bir yıldan uzun süre Türkiye dışında kalınması,
• Turkuaz kart sahibinin yurt dışında kalış süresinin Bakanlıkça belirlenen süreyi aşması durumlarında çalışma izni veya muafiyeti iptal edilir.

Yabancı çalışma izni başvurum kabul edilmedi. Ne yapabilirim?

Çalışma izni başvurunuzun kabul edilmemesi tarafınıza tebliğ edilecektir. Söz konusu tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde Bakanlığa kendiniz veya avukatınız aracılığı ile itiraz edebilirsiniz. Yapmış olduğunuz itirazın reddedilmesi durumunda, idari yargı yoluna başvurabilirsiniz.

Yabancı öğrenci olarak Türkiye’de eğitim görmekteyim. Yabancı çalışma izni alabilir miyim?

Türkiye’de örgün öğrenim kapsamında, ön lisans, lisans, yüksek lisans veya doktora öğrencisi iseniz çalışma izni almak koşuluyla çalışabilirsiniz.

Bununla beraber ön lisans ve lisans öğrencisi iseniz, ancak öğreniminizin birinci yılını tamamladıktan sonra çalışma izni alabilirsiniz ve İş Kanunu kapsamında kısmi süreli olarak çalışabilirsiniz.

Yüksek lisans ve doktora öğrenimi görüyorsanız, öğreniminizin ilk yılından itibaren çalışma izni almak kaydıyla çalışabilirsiniz. Ayrıca çalışmanız için herhangi bir kısıtlama bulunmamaktadır.

Şirketimizde/Fabrikamızda geçici koruma sağlanan yabancı işçi çalıştırmak istiyoruz. Herhangi bir sınırlama var mıdır?

Geçici koruma sağlanan yabancı işçilerin çalıştırılmasında bir takım sınırlamalar bulunmaktadır. Buna göre:

• Geçici koruma statüsüne sahip yabancılar, sadece Türk vatandaşları tarafından icrasına izin verilen, dolayısıyla yabancılara yasaklanmış mesleklerde çalıştırılamayacaktır
• Söz konusu yabancıların çalıştırılmalarına ilişkin coğrafi sınırlar koyulabilir. Bu kapsamda yabancıların çalışma izinleri belirli iller ile sınırlandırılabilir
• Yabancıların çalışma iznine ilişkin diğer bir sınırlama ise ‘istihdam kotasına’ ilişkindir. Buna göre çalışma izni için başvuru yapılan işyerinde çalışan Türk vatandaşı sayısı üzerinde istihdam kotası belirlenecektir. Bu doğrultuda bir işyerinde çalışan geçici koruma sağlanan yabancı sayısı, aynı iş yerinde çalışan Türk vatandaşı sayısının %10’unu geçemeyecektir. Bununla birlikte toplam çalışan sayısı 10 kişiden az olan iş yerlerinde en fazla 1 geçici koruma sağlanan yabancı çalışabilecektir.

        Tüm bunlarla birlikte işveren, geçici koruma sağlanan yabancının çalışma izni başvuru tarihinden önceki 4 haftalık süre içinde yabancının çalışacağı işi yapacak aynı nitelikte Türk vatandaşı bulunmadığını belgelerse, bu başvuru bakımından istihdam kotası uygulanmayabilmektedir. Ayrıca Türkiye İş Kurumu tarafından sağlanan mesleki eğitimlere katılan ve mesleki eğitim gördüğü işyerinde çalıştırılmak üzere çalışma izni başvurusunda bulunan geçici koruma sağlanan yabancılar bakımından, istihdam kotası Bakanlığın takdirine bağlı olarak farklı uygulanabilir.

Yabancı çalışma iznine sahibim. Çalıştığım işyeri çok düşük ve eksik ücret ödüyor. Ne yapabilirim?

Geçici koruma Çalışma izin Yönetmeliğinde yer verilen hükme göre, geçici koruma sağlanan yabancılara asgari ücretin altında ücret ödenemez. Bu doğrultuda tarafınıza ödenen ücret asgari ücretin altında ise Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’na şikâyette bulunabilirsiniz. İşten çıkmış ya da çıkarılmış olsanız dahi geriye doğru 5 yıllık çalışma döneminize ilişkin eksik ücret talebinde bulunabilirsiniz.

Türk soylu yabancıların yapabilecekleri veya yapamayacakları işler nelerdir?

Çalışma izni almış Türk soylu yabancılar; kural olarak Türk vatandaşları gibi, sadece Türk vatandaşlarına hasredilen iş ve mesleklerde dâhil olmak üzere, tüm iş kolu ve mesleklerde bağımlı veya bağımsız çalışabilecekleri gibi kamu kurum, kuruluş ve işyerlerinde de memur veya işçi olarak çalışabilirler.

Yine Türk soylu yabancılar, kamu kurum ve kuruluşlarının ihtiyacının karşılanması amacıyla açılan yarışma ve yeterlilik sınavlarına girme hakkına sahiptirler. Ancak bu kişilerin atanmaları çalışma izni verilmiş olmalarına bağlıdır.

Yine serbest çalışma izni verilmiş olan Türk soylu yabancıların işyeri kurabilmeleri, muayenehane, büro ve yazıhane açabilmeleri de Türk vatandaşlarına uygulanan hükümlere tabidir. Ancak 2527 sayılı Kanun, Türk soylu yabancıların Silahlı Kuvvetler Teşkilatı ve Güvenlik Kuvvetleri Teşkilatında çalışamayacaklarını düzenlemiştir.

Yabancı Çalışma izni almış Türk Soylu olarak meslek kuruluşları ile sendikalara üye olma ve bu kuruluşlarda görev alma hakkı var mıdır?

Çalışma izni almış Türk soylu yabancılar, Türk vatandaşları gibi, özel kanunlar uyarınca ilgili meslek kuruluşlarına üye olmaları zorunludur. Bununla birlikte üye olunan meslek kuruluşunun genel kurullarına katılma, yönetim ve denetim kurumları gibi organlarına seçme ve seçilme hakları yoktur. Bunlar dışında meslek kuruşlarının üyelere sağladığı tüm haklardan yaralanır.

Yine bu kişiler çalıştıkları resmi veya özel kuruluş ve işyerleri ile ilgili sendikalara üye olabilirler. Tüm bunlarla birlikte kendilerine çalışma izni verilen Türk soylu yabancılar; personel, sosyal güvenlik, çalışma, çalıştırma ücreti, vergi, izin, sosyal haklar, sağlık kuruluşlarında tedavi ve işyeri statülerine ilişkin diğer konularda; aynı işyerlerinde çalışan Türk vatandaşlarına uygulanan mevzuata tabidirler.

ÇALIŞMA İZNİ TÜRLERİ

Çalışma izni yabancı uyruklu kimselerin ülkemizde çalışabilmesi adına Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nca verilen bir belgedir. 

Anayasa’mızın 48. Maddesindeki “Herkes, dilediği alanda çalışma ve sözleşme yapma hürriyetine sahiptir” hükmündeki “herkes” mefhumu vatandaş yahut yabancı olan ve şartları sağlayan tüm insanları kapsar niteliktedir. Bir diğer anlatıla çalışma konusunda bir ayrım yapılmamıştır. Ayrıca yine Anayasa2nın 16. Maddesinde temel hal ve hürriyetlerin ancak kanunla sınırlanabileceğini de göz önüne alırsak, çalışma hakkı da ancak kanunla sınırlanabilecektir. 

Ülkemizde çalışma izinleri 4 adettir: süreli, süresiz, bağımsız ve Turkuaz Kart.

SÜRELİ ÇALIŞMA İZNİ

​Bu izin, iş piyasasındaki durum, çalışma hayatındaki gelişmeler, çalışılacak sektördeki istihdam ve koşullar dikkate alınarak, çalışacak olan yabancı kişinin iş sözleşmesinin türüne ve süresine göre  belirli bir işyeri veya işletme ya da belli bir meslekte çalışması için 1 yıl süreyle verilmektedir. 

​En başta verilen 1 yıllık süreli çalışma izni süresi bittikten sonra, yine aynı işyeri veya işletme ya da meslekte çalışma için bu izin en fazla 2 yıl daha uzatılabilmektedir. 

​Bu toplam 3 yıl süren izin süresi bittikten sonra, kişiler aynı meslekte ancak istediği işverenin yanında çalışabilmek için iznini 3 yıl daha uzatabilir. 

​Türkiye’ye çalışmak için gelen yabancı geldiği sırada yahut sonrasında yanında eş ve/veya bakmakla yükümlü olduğu çocuklarını da getirdiyse bu kişiler çalışmaya gelen yabancının yanında 5 yıl boyunca kesintisiz ikamet ettiği takdirde yine süreli çalışma izni verilmektedir.

6458 s. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu kapsamında alınan bu izinler ayrıca ikamet izni yerine de geçmektedir. 

SÜRESİZ ÇALIŞMA İZNİ

​Türkiye’nin taraf olduğu ikili yahut çok taraflı uluslararası sözleşmelerde aksi öngörülmedikçe, yabancı kişi 8 yıl kesintisiz Türkiye’de yaşadıysa ya da 6 yıl boyunca bir çalışma hayatı bulunuyorsa yukarıda bahsi geçen iş piyasasındaki durum, çalışma hayatındaki gelişmeler, çalışılacak sektördeki istihdam ve koşullar dikkate alınmaksızın ve ilgili mercilerin onaylaması durumunda belirli bir işletme, işyeri, meslek ya da coğrafi sınır koyulmaksızın bu izin verilebilir. 

​Bu izin için yabancı kişi, Türkiye’de 8 yıl kesintisiz ikamet ettiğini ya da 6 yıl boyunca çalıştığını ispat edecek nitelikteki belgelere ihtiyacı olacaktır.

BAĞIMSIZ ÇALIŞMA İZNİ

​Bu izin, yabancıların, Türkiye’de en 5 yıl kesintisiz ve kanuni olarak ikamet etmiş olması, ülke ekonomisine katma değer katacak ve istihdamı iyi yönde etkileyecek hallerde verilebilir. İstihdam üzerindeki etkisinin belirlenmesinde ilgili mercilerin görüşlerine başvurulur. 

​Mesleki hizmetler kapsamında kalan yabancılar, ilgili mevzuat çerçevesinde, ilgili mercilerden aldıkları belgeleri, mesleklerini icra ettiklerine dair belgeyle beraber bakanlığa ibraz ederler. Bağımsız çalışma izni verilmesi uygun görülen kişi 3 aylık süresi olan “bağımsız çalışma izni müracaat belgesi” verilecektir. 

​Yabancı, işyerini kurmasının ardından ticaret sicilini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına ibraz etmek suretiyle bu izni alabilecektir.

​Kişiler bu izin için vergi sicil belgesini, en az 5 yıl kesintisiz ikamet ettiğini gösterir emniyetten alınan belge, icra etmek istediği faaliyete göre olan bilimsel, teknik ve mesleki eğitimi ispat eder belgeleri de bulundurması gerekmektedir.

ÇALIŞMA İZNİ OLAN YABANCI İKAMET İZNİ ALMALI MIDIR?

​Yabancıların almış olduğu çalışma izinleri ayrıca bir ikamet izni yerine geçmektedir. Yani çalışma iznine sahip olan yabancı kimse başkaca bir şeye gerek duymadan ikamet iznine de sahip olacaktır. Fakat çalışma izninin bittiği gün ikamet izni de bitmiş olacaktır. Bundan dolayıdır ki çalışma izni biten kişiler 10 gün içerisinde durumlarına özel bir ikamet izni almalıdırlar. Aksi bir halde sınır dışı edilme tehlikesiyle karşı karşıya kalabilirler. 

​Ancak ikamet izni çalışma izninden başka bir şeye dayanıyorsa çalışma izni bitse de ikamet izni bitmeyecektir. 

ÖĞRENCİ İKAMET İZNİ OLAN YABANCI ÇALIŞMA İZNİ ALMALI MIDIR?

​Türkiye’de yükseköğrenim programında örgün eğitime göre öğrenci olan yabancılar çalışma izni alarak burada çalışabilirler. Ön lisans ve lisans öğretimi gören kişiler ilk yıllarından sonra ancak çalışma iznine başvurabilirler ancak bu kişiler 4857 s. İş Kanunu’na tabi olarak kısmı zamanlı çalışabilecektir. Ancak lisans üstü kişiler için böyle bir sınır yoktur. 

YURTİÇİNDEN YAPILAN ÇALIŞMA İZNİ BAŞVURULARI​

​Türkiye’den yapılacak başvurular direkt Çalışma Bakanlığına yapılmalıdır. Kural olarak, yabancının burada başvuruda bulunabilmesi için öncelikle 6 aylık geçici ikamet izni olması gerekir. Ayrıca Uluslararası İşgücü Müdürlüğü’nün belirlediği yabancıların ikamet izni olmadan da kişi Türkiye’de yasal olarak bulunuyorsa çalışma izni için başvuru yapma imkanı vardır.

YURTDIŞINDAN YAPILAN ÇALIŞMA İZNİ BAŞVURULARI

​Türkiye dışı bir yerde başvuruda bulunacak olan yabancılar Türkiye Büyükelçilik ya da konsolosluklara başvuruda bulunabilecektir.  

​Yabancı Türkiye’de birine bağımlı olarak çalışacaksa; büyükelçi ve konsolosluklara çalışma vizesi başvurusunda bulunur. Bundan sonra en geç 30 gün içinde istenen gerekli belgeleri sisteme yükleyerek başvuruyu tamamlamalıdır. Kişi bağımsız çalışacaksa sadece istenen gerekli belgeleri yükleyerek bu başvuruyu yapabilecektir. 

​Kişi burada aldığı çalışma izni gününden itibaren 6 ay içinde Türkiye’ye gelip çalışmaya başlamalıdır. Aksi halde izin iptal edilecektir.  

ÇALIŞMA İZNİ BAŞVURUSUNUN REDDİ KARARININ İPTALİ

​Yabancıların çalışma izni başvuruları Uluslararası İşgücü Politikası çerçevesinde değerlendirilerek karara bağlanır. Bunun sonucunda karar ya ret ya da kabuldür. Kişi çalışma izni varken haksız şekilde izni iptal de edilebilir. Bu kararlara karşı 30 gün içinde Bakanlığa itirazda bulunmak gerekmektedir. İtirazın açık yahut zımnen reddi halinde 60 gün içinde idare mahkemelerinde iptal davası açılmalıdır. Bu dava itirazın reddi kararının tebliğinden itibaren başlar ve dava kararı veren idarenin bulunduğu yerdeki mahkemelerde açılacaktır. 

​Bu izinlere yönelik ret ya da kabul kararları idari işlem niteliğindedir. Bundan dolayı İdari yargılamanın alanına giren idari işlemin unsurlarından amaç, konu, yetki, şekil, sebep unsurlarından birisi eksikse bu karar mahkemelerde iptal edilebilecektir.