Kendi İsteğiyle İşten Ayrılan Tazminat Alma Şartları

Kendi İsteğiyle İşten Ayrılan Tazminat Alabilir mi? Kendi İsteğiyle İşten Ayrılan Tazminat Alma Şartları Nelerdir? İşçi sıfatı ile çalışmakta olan kişilerin aklına sıklıkla işten kendi inisiyatifleri ile ayrılmaları durumunda tazminat alıp alamayacakları gelmektedir. Bunun için öncelikle haklı feshin tanımı yapılmalıdır. 

Haklı feshin tanımı 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 435. Maddesinde yapılmıştır. İlgili kanun maddesi şu şekildedir:

IV. Derhâl fesih 

1. Koşulları 

a. Haklı sebepler 

MADDE 435- Taraflardan her biri, haklı sebeplerle sözleşmeyi derhâl feshedebilir. Sözleşmeyi fesheden taraf, fesih sebebini yazılı olarak bildirmek zorundadır. 

Sözleşmeyi fesheden taraftan, dürüstlük kurallarına göre hizmet ilişkisini sürdürmesi beklenemeyen bütün durum ve koşullar, haklı sebep sayılır.

Kendi İsteğiyle İşten Ayrılan Tazminat Alabilir mi?

Kanun maddesine göre; eğer iş akdini(sözleşmesini) fesheden işçi, dürüstlük ve iyi niyet kuralları uyarınca işçi-işveren ilişkisini sürdürecek şartların ortadan kalktığını kesin olarak kanaat getiriyorsa, işçinin iş sözleşmesini feshi haklı fesih sayılır.

Bu sebeple işçi eğer haklı fesih yapmış yani işçi kendi isteğiyle işten haklı olarak ayrılmışsa tazminat almaya hak kazanacaktır.

Diğer Durumlar

Aşağıda detaylı incelenecek olan haklı fesih dışında, kendi isteğiyle işten ayrılan bir işçinin tazminat almasının şartları nelerdir? Bu konu İş Kanunu’nun 24. Maddesinde düzenlenmiş olup ilgili kanun maddesi şu şekildedir:

Bu konu üç başlık altında incelenebilir:

Kadın işçinin evlenme durumu

1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. Maddesi uyarınca; ‘’…kadının evlendiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde kendi arzusu ile sona erdirmesi veya işçinin ölümü sebebiyle son bulması hallerinde işçinin işe başladığı tarihten itibaren hizmet akdinin devamı süresince her geçen tam yıl için işverence işçiye 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir. Bir yıldan artan süreler için de aynı oran üzerinden ödeme yapılır.’’

Emeklilik Durumu

Yine 1475 sayılı iş Kanunun 14/4. Maddesi uyarınca: 

‘’ 4. Bağlı bulundukları kanunla veya Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle kurulu kurum veya sandıklardan yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı yahut toptan ödeme almak amacıyla…’’

Askerlik Durumu

Askerlik ve kanundan doğan çalışma 

Madde 31 –

Muvazzaf askerlik ödevi dışında manevra veya herhangi bir sebeple silah altına alınan veyahut herhangi bir kanundan doğan çalışma ödevi yüzünden işinden ayrılan işçinin iş sözleşmesi işinden ayrıldığı günden başlayarak iki ay sonra işverence feshedilmiş sayılır. 

İşçinin bu haktan faydalanabilmesi için o işte en az bir yıl çalışmış olması şarttır. Bir yıldan çok çalışmaya karşılık her fazla yıl için, ayrıca iki gün eklenir. Şu kadar ki bu sürenin tamamı doksan günü geçemez. 

İş sözleşmesinin feshedilmiş sayılabilmesi için beklenilmesi gereken süre içinde işçinin ücreti işlemez. Ancak özel kanunların bu husustaki hükümleri saklıdır. Bu süre içinde iş sözleşmesinin Kanundan doğan başka bir sebebe dayanılarak işveren veya işçi tarafındanfeshedildiği öteki tarafa bildirilmiş olsa bile, fesih için Kanunun gösterdiği süre bu sürenin bitiminden sonra işlemeye başlar. Ancak iş sözleşmesi belirli süreli olarak yapılmış ve sözleşme yukarıda yazılı süre içinde kendiliğinden sona eriyorsa bu madde hükümleri uygulanmaz.

Herhangi bir askeri ve kanuni ödev dolayısıyla işinden ayrılan işçiler bu ödevin sona ermesinden başlayarak iki ay içinde işe girmek istedikleri takdirde işveren bunları eski işleri veya benzeri işlerde boş yer varsa derhal, yoksa boşalacak ilk işe başka isteklilere tercih ederek, o andaki şartlarla işe almak zorundadır. Aranan şartlar bulunduğu halde işveren iş sözleşmesi yapma yükümlülüğünü yerine getirmezse, işe alınma isteğinde bulunan eski işçiye üç aylık ücret tutarında tazminat öder.

İŞÇİ TARAFINDA HAKLI FESİH NEDENLERİ NELERDİR?

Kendi isteğiyle işten ayrılan, İş akdini haklı şekilde fesheden bir işçinin tazminat almasının şartları nelerdir? Bu konu İş Kanunu’nun 24. Maddesinde düzenlenmiş olup ilgili kanun maddesi şu şekildedir:​

İşçinin haklı nedenle derhal fesih hakkı 

Madde 24- Süresi belirli olsun veya olmasın işçi, aşağıda yazılı hallerde iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir: 

I. Sağlık sebepleri: 

a) İş sözleşmesinin konusu olan işin yapılması işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlikeli olursa. 

b) İşçinin sürekli olarak yakından ve doğrudan buluşup görüştüğü işveren yahut başka bir işçi bulaşıcı veya işçinin işi ile bağdaşmayan bir hastalığa tutulursa.  

II. Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri: 

a) İşveren iş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri hakkında yanlış vasıflar veya şartlar göstermek yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler vermek veya sözler söylemek suretiyle işçiyi yanıltırsa. 

b) İşveren işçinin veya ailesi üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak şekilde sözler söyler, davranışlarda bulunursa veya işçiye cinsel tacizde bulunursa. 

c) İşveren işçiye veya ailesi üyelerinden birine karşı sataşmada bulunur veya gözdağı verirse yahut işçiyi veya ailesi üyelerinden birini kanuna karşı davranışa özendirir, kışkırtır, sürükler yahut işçiye ve ailesi üyelerinden birine karşı hapsi gerektiren bir suç işlerse yahut işçi hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ağır isnat veya ithamlarda bulunursa.  

d) İşçinin diğer bir işçi veya üçüncü kişiler tarafından işyerinde cinsel tacize uğraması ve bu durumu işverene bildirmesine rağmen gerekli önlemler alınmazsa. 

e) İşveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse,  

f) Ücretin parça başına veya iş tutarı üzerinden ödenmesi kararlaştırılıp da işveren tarafından işçiye yapabileceği sayı ve tutardan az iş verildiği hallerde, aradaki ücret farkı zaman esasına göre ödenerek işçinin eksik aldığı ücret karşılanmazsa yahut çalışma şartları uygulanmazsa. 

III. Zorlayıcı sebepler: İşçinin çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler ortaya çıkarsa.

İŞTEN KENDİ İSTEĞİYLE AYRILAN İŞÇİ İHBAR TAZMİNATI ALABİLİR Mİ?

Peki işçinin talep edebileceği tüm bu tazminat kalemleri bir yana işten kendi isteğiyle ayrılan işçi ihbar tazminatı talep edebilir mi? 

Bunun için öncelikle ihbar tazminatının tanımının yapılması gerekmektedir. İhbar Tazminatı, belirsiz süreli iş akitlerinde, işçinin yasalarda belirtilen süreler boyunca haber vermeden yahut ihbar süresi dolmadan işten çıkarılması durumunda işçiye ödenmesi gereken tazminattır. Kanunda belirtilen süre dahilinde, işçi işten ayrılırken işverene bildirim yapmadığı takdirde işçinin işverene ihbar tazminatı ödemesi gerekir.

İhbar tazminatının şartları şöyle özetlenebilir:

•  Kanundaki ihbar sürelerine uyulmamış olmalıdır
•  Belirsiz süreli bir iş akdi olmalıdır
•  İşveren yahut işçi açısından haklı bir fesih söz konu olmamalıdır

Tüm bunları sıraladıktan sonra kendi isteğiyle işten ayrılan bir işçi ihbar tazminatı sorusunu cevaplandırmamız gerekir ise sorumuzun cevabı maalesef hayır olacaktır. Haklı sebeple dahi olsa işçi, iş akdini kendisi feshederse ihbar tazminatı almaya hak kazanamaz.

10 Yıl Çalışan Kendi İsteğiyle Ayrılanlar Da Tazminat Alabilecek

Burada öncelikle bir işçinin kıdem tazminatına hak kazanabilmesinin şartlarından bahsedeceğiz. Buna göre öncelikle işçi 4857 sayılı İş Kanununa tabi olmalı, en az bir yıldır çalışıyor olmalı ve işçinin iş akdini haklı nedenle feshetmiş olması gerekmektedir. Bu durumda ulaşacağımız sonuç işçi kendi isteği ile iş ilişkisini sona erdiriyorsa haklı nedeni bulunmalıdır.

Burada kendi isteğiyle işten ayrılan işçinin kıdem tazminatına hak kazanabilmesinin şartlarından bahsedecek olursak; işveren tarafından çalışma koşullarında yapılan tek taraflı ve olumsuz değişiklik, mobbing, sağlığı olumsuz etkileyen durumlar gibi nedenleri sayabiliriz. İşçinin aynı işyerinde 10 yıldır çalışıyor olması durumunda da yine tazminat hakkını alabilmesi için haklı nedenin varlığı gerekmektedir. Burada işçinin 10 yıldır çalışıyor olmasının avantajı kıdem tazminatı miktarında ortaya çıkmaktadır. Kıdem tazminatı miktarı işçinin 10 yıldır çalışıyor olması nedeniyle yüksek çıkmaktadır. 

Özel Sektörde Tazminat Alma Şartları

Özel sektörde çalışan kişiler tarafından merak edilen konulardan biri de hangi durumlarda tazminat almaya hak kazanacakları sorusudur. Burada öncelikle özel sektör çalışanını iş kanununa tabi olması gerekmektedir. Bununla birlikte diğer şartlara baktığımızda; aynı işyerinde en az bir yıl süreyle çalışmış bulunmak, iş akdinin işçinin kendi isteği ve kusuru dışında haklı bir sebeple feshetmek ya da işveren tarafından feshedilmesi yer almaktadır. Burada işçinin haklı nedenle feshedebileceği durumlardan bazılarına örnek vermek gerekirse; emeklilik, sağlık problemleri, askerlik, evlenme, işverenin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranması, ücretin ödenmemesi ya da eksik ödenmesi, zorlayıcı sebepler gibi durumlar sayılabilmektedir.

Saydığımız durumlardan herhangi birinin oluşması durumunda işçi haklı nedenle iş sözleşmesini feshedebilmekte ve dolayısıyla kıdem tazminatına hak kazanabilmektedir. Bunun dışında yukarıda da bahsettiğimizi üzere işverenin iş sözleşmesini feshetmesi durumunda yine işçi kıdem tazminatına hak kazabilmektedir. 

Emekli Çalışan Kendi İsteğiyle İşten Ayrılırsa Tazminat Alabilir Mi?

Emekli çalışanlar tarafından merak edilen konulardan biri de tazminat alacağına hak kazanıp kazanamaması konusudur. Öncelikle karıştırılmaması gereken bir husus vardır ki bu da emeklilik nedeniyle işten ayrılmasıyla emekli bir kişinin kendi isteğiyle işten ayrılması farklı hususlardır. Emeklilik nedeniyle işten ayrılma hususunu incelediğimizde emeklilik için sosyal güvenlik mevzuatında öngörülmüş şartlardan yaş sınırı dışında kalan sigortalı olarak geçirilen süre ve prim ödeme gün sayısını tamamlayan sigortalı kişiler kendi istekleri ile bu sebeple işten ayrılırlarsa kıdem tazminatı almaya hak kazanacaklardır.

Ancak bunun için aynı iş yerinde en az bir yıldır çalışıyor olma şartı aranmaktadır. Bunun dışında emekli olup işten çıkan kişinin tazminat alabilmesi için; işveren tarafından işten çıkarılma, sağlık sorunları, iş şartlarının ağırlaşması, mobbing ve benzeri durumlar ile işçinin haklı nedenle fesih gerçekleştirmiş olması gerekmektedir.